دکتر فربد فدایی روز یکشنبه در گفت وگو با خبرنگار حوزه زنان و خانواده ایرنا، با بیان به اینکه پدر و مادر نخستین آموزگاران کودکان و نوجوانان هستند و بسیاری از رفتارهایی که به صورت آگاهانه یا غیرارادی می آموزند از طریق والدین آموخته می شود، خاطرنشان کرد: به طور معمول، انسان چیزی را که با چشم می بیند بهتر می آموزد تا آنکه صرفا بشنود در حقیقت آنچه که عمل می شود از آنچه گفته می شود برای کودک تاثیر بیشتری دارد.
وی ادامه داد: در نتیجه بسیاری از رفتارهای خوب و مناسب فرزندان ناشی از این است که پدر و مادر رفتارهای خوب و مناسبی داشته اند و بالعکس رفتارهای نامناسب آنها به صورت مستقیم یا غیر مستقیم مربوط به رفتارهای پدر و مادر است.
کودکان در چه سنی رفتارهای اخلاقی را می آموزند؟
این روانپزشک با تاکید بر اینکه اگر قرار باشد در محیط خانه توسط فرزندان، احترام و محبت ابراز شود نخست باید پدر و مادر چنین رفتاری را نسبت به کودک نشان دهند، تصریح کرد: بنابراین قاعده، پدر و مادری که رفتار نامناسب دارند حق شکایت و گله مندی از رفتار سوءفرزند خود را ندارند چون خود آنان عامل این رفتار هستند.
به گفته فدایی، رفتارهای اخلاقی از حدود سه سالگی به بعد آموخته می شوند و بخش عمده آموزش اخلاقی هم تا حدود هفت سالگی خاتمه پیدا می کند در واقع پدر و مادر باید متوجه این سن بحرانی باشند؛ سنی است که کودک از نظر اخلاقی نقش می پذیرد.
رفتارهای اخلاقی از حدود سه سالگی به بعد آموخته می شوند و بخش عمده آموزش اخلاقی هم تا حدود ۷ سالگی خاتمه پیدا می کند در واقع پدر و مادر باید متوجه این سن بحرانی باشند؛ سنی است که کودک از نظر اخلاقی نقش می پذیرد.مادر یا پدر، کدامیک الگوی اخلاقی فرزند است؟
وی در پاسخ به اینکه کدام یک از والدین الگوی اخلاقی برای فرزندان به شمار می روند، گفت: پدر به طور معمول و با توجه به اینکه مقررات و قواعد اجتماعی را که در بیرون از خانه رایج است در خانه به فرزندان می آموزد، نقش اساسی در آموزش اخلاق به فرزندان را ایفا می کند.
فدایی افزود: مادر با توجه به اینکه محبت بی قید و شرطی نسبت به فرزندان دارد معمولا در مورد آموزش های اخلاقی و انضباطی سخت گیری نمی کند بنابراین، این مساله به عهده پدر است. حال اگر پدر خود رفتارهای شایسته ای داشته باشد تبعا فرزندان هم از او می آموزند اما در صورتی که رفتارهای پدر نامناسب باشد یا پدر اصولا در محیط خانه حضور فیزیکی کمی داشته باشد در آن صورت رفتارهای اخلاقی صحیحی در فرزندان شکل نمی گیرد.
تنبیه چه تاثیری بر تربیت کودکان دارد؟
وی با تاکید بر اینکه جنسیت فرزندان فرقی نمی کند، هم پسر و هم دختر مسایل اخلاقی را بیشتر از طریق پدر یاد می گیرند که در واقع رابط بین خانواده و محیط خارج است و باید ها و نبایدها، تاییدها و تشویق ها را پدر به فرزند خود می آموزد، تصریح کرد: آموزش هم معمولا جنبه غیر مستقیم دارد.
فدایی در توضیح این آموزش خاطرنشان کرد: به این معنا که اگر فرزند کار درستی را انجام داد باید با تایید پدر و مادر روبه رو شود اما اگر رفتار نامناسبی از او دیده شد به وسیله بی اعتنایی نسبت به رفتار کودک می شود آن را از بین برد. پس باید توجه داشت که تنبیه سخت عموما باعث نمی شود که رفتار غلط اصلاح شود بلکه فقط موجب می شود که انجام آن رفتار به زمان مناسبی که با تنبیه روبرو نشود موکول می شود.
نقش گروه همسالان در از بین بردن تربیت صحیح والدین چیست؟
فدایی در گفت و گو با ایرنا، در پاسخ به اینکه گاه والدین از تربیت صحیح خود تعریف و از رفتارهای پرخاشگرانه فرزندان گلایه می کنند، اظهار داشت: البته نباید فراموش کرد به غیر از پدر و مادر، کودک در سن پیش از مدرسه یعنی از مهد کودک تا مدرسه از طریق گروه همسالان الگوهای رفتاری انتخاب و چیزهای زیادی را می آموزد.
وی با یادآوری اینکه پیش از این نقش ها سنتی و پذیرفته شده بود در حال حاضر نقش های پدر و مادر انعطاف پذیر و سیال شده است، تصریح کرد: بسیاری از اوقات رفتارهای غیراجتماعی و پرخاشگرانه توسط گروه همسالان به کودک تحمیل می شود. برای نمونه در گروه همسالان عنوان می شود که اگر تو وارد دعوا نشوی معلوم می شود که بچه ماندی و بزرگ نشدی بنابراین پسر یا دختربچه به این رفتارها تشویق می شود یا ممکن است در دبیرستان با این حربه که هنوز بچه هستی که سیگار نمی کشی توسط همسالان به سیگار کشیدن تشویق شود.
این روانپزشک در میان افراد تاثیرگذار بر رفتار فرزندان، به نقش مربیان، آموزگاران و دبیران اشاره کرد و توضیح داد: نقش آنان بسیار مهم است چنانکه شاهدیم کودکان بسیاری از اوقات حرف پدر و مادر را نمی پذیرند در حالیکه حرف آموزگار برای آنها حجت است؛ آموزگاران گاه از اهمیت بیشتر و حتی از قداست برخوردار هستند زیرا کودکی که در یک خانواده ضد اجتماعی تربیت و رشد می کند که در آن زد و خورد و دعوا حکمفرما است یا اعتیاد موج می زند آموزگار می تواند کودک را به سمت هدف مناسب تر رهنمود کند.
وی با تاکید بر اینکه بسیاری از اوقات یک آموزگار خوب ناجی دانش آموز است، ادامه داد: البته باید توجه داشت که امکانات لازم برای آموزگاران باید فراهم شود تا با فراغ بال آموزش های خود را چه از نظر درسی و چه از نظر پرورشی و تربیتی به کودکان ارایه دهند.
هر چه نقش پدر و مادر کمرنگ تر می شود نقش دیگران بیشتر می شود نکته مهمی است که فدایی به آن اشاره و خاطرنشان کرد: همانطور که کودک از خانواده به جامعه بزرگ تر یعنی اجتماع پا می گذارد این رهبران اخلاقی جامعه هستند که مربی او قرار می گیرند و به صورت مستقیم یا غیر مستقیم هادی او خواهند بود؛ به عنوان مثال برای یک پسر، رفتارهای یک فوتبالیست ممکن است سرمشق قرار گیرد بنابراین اگر ورزشکاران مطرح رفتارهای مناسب داشته باشند به طور حتم روی کودک و نوجوان هم تاثیر می گذارند. ضمن اینکه رفتارهای خشن و پرخاشگرانه همان فوتبالیست هم توسط نوجوان کسب می شود.
گفت و گو از: فاطمه دهقان نیری