به گزارش روز شنبه ایرنا، حوزه علوم انسانی جهاد دانشگاهی یکی از بخش‌های فعال این نهاد در دوران دفاع مقدس بود. خسرو قبادی عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی، فعالیت‌های این حوزه جهاد دانشگاهی را به دو دوره تقسیم می‌کند.
به گفته قبادی، شرایط ایران در دوره اول، جهاد دانشگاهی را به سمت انجام پژوهش در حوزه جنگ روانی برد و این نهاد انقلابی خوراک تبلیغاتی مناسبی برای ایجاد جنگ روانی با دشمن تهیه می‌کرد. پژوهش‌های این نهاد بعد از جنگ نیز در این حوزه ادامه پیدا کرده و در قالب چندین مجلد کتاب چاپ و منتشر شده است.
قبادی تصریح کرد: فعالیت‌ها به دو دوره تقسیم می‌شود. دوره اول دوران دفاع مقدس است. در این دوره که از حدود سال‌های ۱۳۶۳ آغاز شد، تمرکز پژوهش درباره «جنگ روانی» بود.
وی ادامه داد: محققان جهاد دانشگاهی با توجه به کمبود سلاح‌ها و تجهیزات نظامی ایران در برابر دشمنی که شرق و غرب و کشورهای منطقه از طریق ارسال تجهیزات نظامی و کمک‌های مالی از او حمایت می‌کردند، برای تضعیف روحیه ارتش عراق و در واقع حصول پیروزی با تلفات انسانی و هزینه‌های نظامی کم‌تر، به تحقیق در حوزه عملیات جنگ روانی پرداختند.
قبادی با اشاره به نحوه انجام تحقیقات برای ایجاد جنگ روانی اظهار داشت: جهاد دانشگاهی با اعزام نیروهای پژوهشی و تحقیقاتی به جبهه‌های جنوب و مرکزی، تحقیقات میدانی با تکنیک «پرسش‌نامه» را از اسرای عراقی که در جبهه به اسارت درآمده و برای انتقال به شهرها آماده می‌شدند، آغاز کرد و گزارش تحقیقات به مرکز عملیات جنگ روانی سپاه ارسال می‌شد.
عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی تصریح کرد: این گزارشات، بسیار مورد توجه آن‌ها واقع شد. برای مثال به نقل از یکی از پژوهشگران آن دوران، این پژوهشگران از اسرای عراقی می‌پرسیدند چه چیزی شما را می‌ترساند و به وحشت می‌اندازد. بسیاری از اسرا گفته بودند از اینکه متوجه بشویم شما بخش‌های درمانی و اورژانسی بیمارستان‌های ما را بمباران کرده‌اید، بسیار می‌ترسیم؛ چون فکر می‌کنیم اگر زخم کوچکی هم برداریم به دلیل فقدان تجهیزات پزشکی می‌میریم.
وی اظهار داشت: براساس این تحقیقات میدانی، پژوهشگران به بخش عملیات روانی جنگ توصیه کرده بودند شما در تبلیغات بگویید، بیمارستان و تجهیزات پزشکی فلان خط، در یک عملیات ضربتی به دست نیروهای ایران افتاد یا در یک عملیات جنگ روانی و تبلیغاتی، اعلام کنید آن‌جا را بمب‌باران کرده‌اید و... یا آن‌ها در پرسش‌نامه‌ها اعلام کردند که از «هلی برد» و از اینکه نیروهای ایرانی پشت سر آن‌ها پیاده شوند، بسیار وحشت دارند و همین اطلاعات خوراک خوبی برای عملیات جنگ روانی فراهم می‌کرد.
انتشار کتاب عملیات جنگ روانی
قبادی در پاسخ به اینکه آیا از نیروهای جهاد دانشگاهی کسی در جریان تحقیقات آسیب دید، گفت: نکته بسیار مهم و قابل اشاره برای نسل کنونی جهاد دانشگاهی آن است که بدانند چند نفر از اعضای تیم تحقیقاتی این نهاد که برای کسب اطلاعات و تکمیل پرسش‌نامه توسط رزمندگان اسلام در موردی مشابه برای کار جنگ روانی، بعد از عملیات کربلای یک در منطقه مهران تپه‌های قلاویزان اعزام شده بودند و یکی از آن‌ها به‌نام علی‌اکبر همتی مقدم (از شاخه علوم سیاسی گروه علوم انسانی دفتر مرکزی) در انجام این پژوهش به شدت مجروح شد و تا زمان انتقال به بیمارستان شهید شد. این شهید عزیز شاید جزو اولین شهدای دفاع دانش‌بنیان در جهاد دانشگاهی باشد.
وی تصریح کرد: نتیجه این تحقیقات در همان سال‌های پایانی جنگ به‌صورت یک جلد کتاب به عنوان «عملیات جنگ روانی» توسط جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران منتشر شد. آن زمان هنوز پژوهشکده‌های علوم انسانی تاسیس نشده بود و نتیجه تحقیقاتی که در گروه علوم انسانی دفتر مرکزی ـ شامل شاخه‌های علوم سیاسی، روان‌شناسی، جغرافیا، ادبیات و... ـ انجام می‌شد، توسط واحدها چاپ و منتشر می‌شد. این کتاب به زبان‌های عربی و انگلیسی ترجمه هم شد، چون مبتنی بر بیش از ۱۰۰ سند دست اول بود.
عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی با اشاره به زمان آغاز دوره دوم فعالیت‌های بخش علوم انسانی جهاد دانشگاهی، عنوان کرد: دوره دوم مربوط به دوران بعد از دفاع مقدس است. در سال‌های بعد از دفاع مقدس بخش علوم انسانی جهاددانشگاهی در پژوهشکده و سپس پژوهشگاه علوم انسانی به پژوهش در این حوزه ادامه داد و تحقیقات خود را در این زمینه منتشر کرد. یکی از کارها به‌روزرسانی همین کتاب یاد شده است که با استقبال زیادی مواجه شد و نامزد جایزه کتاب ربع قرن دفاع مقدس بود، اما به دلیل کیفیت نامناسب چاپ از دریافت جایزه بازماند؛ بنابراین لازم بود تجدید چاپ شود. این کار انجام شد و کتاب با عنوان «تحلیل تحولات و تاریخ جنگ تبلیغاتی در دفاع مقدس» در سال ۱۳۸۹ منتشر شد.
وی ادامه داد: همچنین پژوهشی درخصوص نقش نفت در دوران دفاع مقدس با همکاری شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب در اوایل دهه ۱۳۸۰ انجام شد. نتیجه این تحقیقات در سه جلد کتاب با عنوان‌های «نفت و پایداری»، «صنعت نفت و مدیریت بحران در دوره جنگ تحمیلی» و «مشعل‌های سرخ» از سوی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی در سال ۱۳۹۰ چاپ و منتشر شده است.
قبادی توضیح داد: در نفت و پایداری، خدمات مناطق نفت‌خیز جنوب در دوران دفاع مقدس براساس مستندات گردآوری، دسته‌بندی و تحلیل شده است. در کتاب مدیریت بحران، پرسش آن بود که خوزستان منطقه نفت‌خیز است و حدود ۸۰ درصد نفت کشور در آن‌جا تولید و صادر می‌شد؛ به علاوه خوزستان یک منطقه جنگی است و نفت هم کالای استراتژیک ایران در دوره جنگ بوده است؛ با این شرایط چگونه در تمام مدت جنگ تحمیلی حتی یک روز تولید، صدور و انتقال آن قطع نشده است. چگونه این بحران مدیریت شد و چه درس‌هایی از آن می‌توان فراگرفت.
وی در خصوص سایر پژوهش های انجام شده عنوان کرد: دیگر پژوهش‌های مهم حوزه علوم انسانی در جنگ، انجام پژوهش‌ها در حوزه ادبیات داستانی دفاع مقدس است. نتایج این پژوهش در دو کتاب یکی با عنوان «ادبیات داستانی جنگ در ایران» که در محافل ادبی حوزه‌ی دفاع مقدس کتاب نام‌آشنایی است و دیگری با عنوان «ادبیات داستانی دفاع مقدس و هویت ایرانی ـ اسلامی» به‌ترتیب در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۸۹ از سوی پژوهشگاه علوم انسانی چاپ و منتشر شده است.
عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی تصریح کرد: این‌ها مواردی بوده که مستقیما و به صورت مستقل در حوزه دفاع مقدس است اما پژوهش‌های دیگری نظیر «همایش ملی مرزها» در پژوهشگاه با همکاری معاونت امنیتی و انتظامی وزارت کشور انجام شد که در آن‌ها به تناسب به موضوع دفاع مقدس پرداخته شده است یا برخی مقالات در نشریه‌های تخصصی و علمی به موضوع دفاع مقدس از بعد علمی پرداخته است؛ به‌طور مثال شماره‌های ۲۹ و ۳۰ فصل‌نامه علمی پژوهشی زبان و ادبیات فارسی (تابستان و پاییز ۱۳۹۲) به صورت «ویژه‌نامه دفاع مقدس» منتشر شده است.