کاوه افراسیابی روز یکشنبه در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا درباره درگیری مرزی ارمنستان و جمهوری آذربایجان، اظهار کرد: مطمئنا این یک بحران عمیق و قابل مقایسه با جنگ سال‌های ۹۲-۱۹۹۱میلادی است که منجر به آتش بس در ۱۹۹۴ شد.
وی با یادآوری درگیری‌های سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۶ و همچنین چند ماه پیش در ماه ژوئیه(تیر-مرداد) میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان، افزود: برخی از تحلیلگران پیش بینی می‌کردند که این شعله‌ور شدن نزاع آخری منجر به یک جنگ همه جانبه نخواهد شد اما به نظر می‌رسد که متاسفانه با این واقعیت تلخ مواجه هستیم.
این صاحبنظر علوم سیاسی ادامه داد: بعید می‌دانم که این جنگ در چند روز آینده به پایان برسد و البته این به تحولات میدان جنگ بستگی دارد. اخبار ضد و نقیضی به گوش می‌خورد و باید منتظر گذشت زمان بود و دید بین واقعیات و اخباری که از هر دو طرف صادر می شود، چه خلاء هایی وجود دارد.
افراسیابی، با بیان اینکه این بحران، ریشه‌های عمیق تاریخی، قومی و سیاسی دارد، یادآور شد: بر همگان واضح است که عدم پیشرفت در مسیر صلح به خصوص از زاویه گروه مینسک، به ریاست مشترک روسیه، فرانسه و آمریکا است بر می‌گردد.
وی در پاسخ به چرایی دست نیافتن به صلح با وجود فرایند مینسک در سال ۲۰۰۷ که به «موازین ۶ ماده‌ای مادرید» منجر شد، گفت: نیکول پاشینیان نخست وزیر جدید ارمنستان در اوایل امسال، موازین مادرید را رد کرد و گفت باید به عهدنامه "سِورِس" که مربوط به سال ۱۹۲۰ بعد از جنگ جهانی اول بود، بازگردند.
کارشناس سیاست خارجی ایران افزود: پاشینیان بنابر این تمایلات ملی‌گرایانه ارامنه، خواهان بازگشت بزرگ به گذشته و حفظ موقعیت فعلی بوده است. به عقیده من، دیپلماسی ارامنه جوابگو نبوده است بخصوص که در ۲ دهه اخیر شاهد رشد قدرت دولت آذربایجان بودیم و در دولت ترامپ هم روابط جمهوری آذربایجان و آمریکا حسنه شده و پشت آذربایجان گرم است.
افراسیابی ادامه داد: یعنی لابی ارمنستان که پیش از این در آمریکا نفوذ داشت و توانست لایحه‌ای در کنگره به نفع ارمنستان بگذراند، تضعیف شده است. دلیل آن هم، نزدیک شدن و بهبود روابط واشنگتن و باکو است و این هم به ملاحظات ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک آمریکا در منطقه بر می گردد.
وی با اشاره به تلاش آمریکا برای جایگزین کردن خط لوله گاز قفقاز جنوبی به جای خط لوله نورد استریم ۲ از روسیه به اروپا، اضافه کرد: آمریکا می‌خواهد وابستگی انرژی اروپا به روسیه کمتر شود و از خط انرژی قفقاز جنوبی حمایت کرده است که اتفاقا تا حدودی به دلیل سرمایه‌گذاری ۱۰ درصدی شرکت ملی نفت، به ایران هم ارتباط پیدا می‌کند.
این صاحب نظر مسایل سیاسی یادآور شد: همچنین ایران و جمهوری آذربایجان سوآپ انرژی دارند. یکی از درخواست‌های جمهوری آذربایجان در این جنگ هم این است که حداقل بتواند گذرگاهی با این منطقه خودمختار خودش یعنی نخجوان به دست آورد.
افراسیابی خاطرنشان کرد: یکی از پیشنهادهای گروه مینسک که شامل ترکیه هم هست که این روزها از جمهوری آذربایجان حمایت می کند این بود که یک معاوضه ای بین گذرگاه لاچین و گذرگاه جمهوری آذربایجان به نخجوان داشته باشند که تاکنون ارمنی‌ها آن را جدی نگرفته‌اند.
وی تاکید کرد: خیلی‌ها فکر می‌کنند مذاکره ارمنستان و جمهوری آذربایجان از طریق گروه مینسک برای ایجاد صلح کافی است اما به نظر من نیروهای قره باغی هم باید در این مذاکرات شرکت داشته باشند و نمایندگی آنها از طرف ارمنستان کافی نیست.
این کارشناس مسایل سیاسی با اشاره به همه‌گیری کرونا که باعث کم توجهی بین‌المللی به این بحران شده است، اظهار کرد: رشد قدرت دولت آذربایجان و تجهیز آن از طریق خرید پهپادهای اسرائیلی و روابطی که با تل آویو دارد و همچنین نقش روسیه را باید در نظر داشته باشیم.
افراسیابی توضیح داد: به نظر می‌رسد تحولات ژئوپلیتیک در این منطقه در حال وقوع است. ارمنستان برای مقابله با تکفیری‌ها در سوریه نیرو فرستاده است و از این زاویه متحد ایران، روسیه و سوریه محسوب می‌شود. جمهوری آذربایجان هم از طرفی دیگر، آن سیاست قبلی موازنه در روابطش با کشورها را با سیاست ائتلاف با ترکیه عوض کرده است.
وی با تاکید بر اینکه این سیاست باعث نگرانی‌های جدید برای کشورهای همسایه از جمله ایران و روسیه شده است، اضافه کرد: همگان می‌دانند که سیاست ایران بر اساس اصل روابط حسنه با همسایگان و موازنه در روابطش با جمهوری آذربایجان و ارمنستان، براساس یک دیپلماسی متوازن و عقلانی برپایه موازین ملی و نه برخورد ایدئولوژیک بوده است.
این کارشناس سیاست خارجی ایران با یادآوری عملکرد دولت آیت الله رفسنجانی در ایفای نقش میانجی در سال ۱۳۷۱، افزود: الان هم ما شاهد هستیم که ایران پیشنهاد میانجی‌گری را بار دیگر مطرح کرده است و با توجه به اینکه ترکیه از دیدگاه ارمنستان قابل اعتماد نیست و ایران روابط حسنه با هر دو کشور دارد، بعید نیست که شرایط برای یک نشست صلح در تهران مهیا شود.
افراسیابی ادامه داد: ایران می‌تواند در رایزنی تنگاتنگ با گروه مینسک، این نقش را همچون گذشته ایفا کند و میانجی این درگیری باشد.
وی در پاسخ به این سوال که اما معضل دیپلماسی و امنیت ملی ایران و نیات و اهداف درازمدت جمهوری آذربایجان و متحد بزرگش یعنی ترکیه در این جنگ چیست، اضافه کرد: ایران به طور اطمینان از پیروزی یک جانبه هیچ یک از این ۲ کشور آذربایجان و ارمنستان راضی نیست و به نفع امنیت ملی خود نمی بیند.
این صاحبنظر سیاسی تاکید کرد: ایران، موازنه در منطقه را دنبال می‌کند که پیروزی یکجانبه جمهوری آذربایجان در بحران فعلی می‌تواند این موازنه قوا را از بین ببرد و مسایل امنیتی جدیدی را برای ایران در میان مدت و بلندمدت ایجاد کند.
افراسیابی یادآور شد: ما می‌شنویم که به طور مثال ترکیه نیروهای مزدور تکفیری را به جمهوری آذربایجان اعزام کرده است، همان نیروهایی که در شرق سوریه جنایات زیادی را مرتکب شدند و سال‌ها نیروهای سوری و ایران ضد این تروریست ها جنگیده‌اند. آمدن اینها در کنار مرزهای ایران یک تهدید بالقوه به حساب می‌آید و به عقیده من باید به طور رسمی اعتراض خود را به ترکیه اعلام کند.
وی تصریح کرد ممکن است بین بهره‌مندی‌های کوتاه مدت این بحران برای حل و فصل مساله قره باغ، پیامدهای ناخوشایند میان مدت و بلند مدتی را ایجاد کند که اثرات ژئوپلیتیک ناگواری برای منافع و امنیت ملی ایران در بر داشته باشد.
این کارشناس مسایل سیاست خارجی ایران با اشاره به وقایع تاریخی از زمان ابوالفضل ایلچی بیگ در جمهوری آذربایجان تا روی کار آمدن سیاست پارلمانی در باکو، گفت: به این ترتیب شاهد بهبود روابط با ایران بودیم اما اگر اکنون به تراز تجاری ایران و جمهوری آذربایجان نگاه کنیم، می‌بینیم تراز امسال به نسبت سال گذشته کاهش زیادی داشته است که باید به تمکین باکو به سیاست تحریمی ترامپ علیه ایران مرتبط دانست.
افراسیابی با یادآوری سفر جان بولتون مشاور امنیت ملی سابق کاخ سفید به جمهوری آذربایجان و ارمنستان در ۲۰۱۸، اظهار کرد: بولتون به طور علنی مواضع جمهوری آذربایجان را در سفر به ارمنستان توضیح داد و دفاع کرد و هرگونه عادی شدن روابط مرزی ترکیه با ارمنستان یا ارمنستان با جمهوری آذربایجان را به بازگشت تمام سرزمین‌های تصرف شده منوط کرد.
وی ادامه داد: موضوع دیگری که در این باره باید به آن توجه داشته باشیم این است که این مسایل را در زمینه روابط پس از جنگ سرد، گسترش ناتو و چشم‌انداز الحاق گرجستان به ناتو در طی چندین ماه آینده و همچنین نزدیکی بیشتر و بیشتر باکو به ناتو که از سال‌های اواسط ۱۹۹۰ شروع شده است، مرتبط دانست و نگرانی هایی که برای روسیه و تا حدی برای ایران ایجاد کرده است.
این صاحب نظر مسایل سیاسی، آنکارا را اسب تراوای ناتو توصیف و اضافه کرد: با توجه به اینکه آنکارا عضو ناتو است، ارتباط خوب جمهوری آذربایجان و ترکیه باعث شده است که آنکارا، باکو را با تجهیزات ناتو تجهیز کند. از این رو، نه ایران و نه روسیه از گسترش ناتو در منطقه استقبال نمی‌کنند و راضی نیستند.
افراسیابی در پاسخ به چرایی فراخواندن سفیر ارمنستان از سرزمین‌های اشغالی هم گفت: ممکن است که به خاطر اخبار پیرامون نقش پهپادهای ساخت اسرائیل در حمایت از جمهوری آذربایجان باشد. طبق اخبار، آذربایجانی‌ها نقش موثری در صحنه جنگ در این چند روز اخیر داشته‌اند که می‌تواند با حمایت نظامی اسرائیل مرتبط باشد.
وی افزود: این هم عامل نگرانی‌ساز دیگر برای ایران است چون رژیم صهیونیستی پس از عادی‌سازی روابط با کشورهای عربی خلیج فارس، مطمئنا خواهان تنش و عدم ثبات در مناطق پیرامون ایران است. برای همین این جریان در قفقاز جنوبی را باید به فال بد بگیریم و به پیامدهای آن بیندیشیم.
این صاحب نظر مسایل سیاسی ادامه داد: این بحران می‌تواند یک جنگ فرسایشی شود که باعث گسترش نفوذ نیروهای تکفیری در منطقه و در نزدیکی مرزهای ایران خواهد شد. شنیدید که چند موشک به سمت ایران شلیک شده است که مشخص نیست عمدی بوده است یا سهوی اما نشان می‌دهد شعله‌های آتش جنگ به ایران و مرزهای آن نزدیک است.
افراسیابی اضافه کرد: باکو منافع خود را دنبال می‌کند و الزامی وجود ندارد که با منافع ایران منطبق شود، از این رو ایران باید به نیروهای نرم و سخت خود برای مقابله با سناریوهای احتمالی منفی در هماهنگی بسیار نزدیک با روسیه، چین و اروپا دستیازی داشته باشد.