برنامه ریزی در راستای ارتقای توان معیشتی روستاها عامل تعیین کننده ای در پیشگیری از مهاجرت روستا به شهر است و حتی میتوان به مهاجرت معکوس هم امیدوار بود، توسعه و پیشرفت، اعتماد به نفس را در روستائیان ارتقا میبخشد.
دولت با توانمندسازی اقتصادی و ایجاد اشتغال روستایی طی سال های اخیر گام نوینی در عمران و توسعه روستایی برداشته است. اشتغال و کسب و کار روستایی، به مراتب سرانه هزینه ای کمتری نسبت به کسب و کار در محیط شهری دارد و از طرفی مبارزه با محرومیت و کاهش فقر در خانوار های ساکن در روستا هزینه کمتر برای دولت خواهد داشت.
با توجه به نام گذاری امسال به سال جهش تولید توجه به بهبود کسب و کار،توسعه زنجیره تولید تا مصرف، تشویق فعالان کسب و کار به سرمایه گذاری در روستا،کارآفرینی نوین، بومی سازی، کیفیت بخشی و رقابت پذیری، تضمین خرید، ایجاد بازارچه های فروش مستقیم و آموزش مهمترین شاخص های توانمندسازی روستا از طریق اشتغال است.
روستاها کانون تولید و ارزش آفرینی هستند که متناسب با نیازها و توانمندی اقتصادی می توان، به تعبیه و ایجاد سایر صنایع و خدمات مرتبط با اقتصاد روستا برای استفاده حداکثری از ظرفیت تولیدی و اشتغالزایی روستایی پرداخت. بنابراین، می توان گفت روستا موتور محرکه سایر صنایع و جریان اقتصادی است که می تواند علاوه بر توانمند کردن بخش خصوصی، تحول آفرینی در حوزه تولید و اشتغالزایی با استفاده از ظرفیت های کارآفرینی و فناوری های برتر را بر اقتصاد روستا ایجاد نماید.
سیمای اشتغال روستا در برنامه ششم توسعه
بخش مهمی از مفاد ماده ۲۶ و ۲۷ قانون برنامه ششم توسعه( ۱۴۰۰-۱۳۹۶ )به توازن منطقه‌ای، توسعه روستایی و توانمند سازی اقشار آسیب‌پذیر، توجه دارد. به موجب ماده ۲۷ این قانون ، دولت موظف است به منظور تحقق سیاست‌های کلی برنامه و اقتصاد مقاومتی، شناسایی و بهره برداری از ظرفیتهای موجود در نواحی روستایی و ارتقای منزلت اجتماعی روستاییان و جایگاه روستاها در اقتصاد ملی و ایجاد بستر لازم برای شکوفایی و پیشرفت عدالت محور روستاها اقداماتی را مطابق قوانین و در قالب بودجه‌های سنواتی انجام دهد.
از جمله این اقدامات ؛ مباحث مرتبط با توسعه سرمایه گذاری و اشتغال در فضاهای روستایی که در آن تهیه برنامه توسعه اقتصادی و اشتغالزایی برای ۲۵ هزار روستا در طول برنامه ، و توسعه حداقل ۵۴ خوشه کسب و کار روستایی است.
از دیگر موارد این اقدامات؛ بهره برداری و ساخت ۹۸ ناحیه صنعتی روستایی، ایجاد یک میلیون و ۹۱۴ هزار فرصت شغلی در روستاها و مناطق عشایری، آموزش صد هزار نفر از روستاییان و عشایر به عنوان عناصر پیشرو و تسهیل گر در زمینه برنامه ریزی محلی، توسعه فعالیت های اقتصادی و برنامه های فرهنگی، بهبود خدمات رسانی، جلب مشارکت های مردمی و نظارت بر اثر بخشی طرحهای دستگاههای اجرائی است.
ایجاد معاونت توسعه روستایی
آبان ماه ۱۳۹۷ دولت با ارتقای جایگاه دفتر به معاونت رئیس جمهور در امور توسعه روستایی و مناطق محروم کشور به منظور بهبود شرایط زندگی روستاییان و ارتقاء شاخص های توسعه روستایی در تحقق اقتصاد مقاومتی اقدام نمود.که مهمترین وظایف این معاونت سیاستگذاری،برنامه ریزی راهبردی،نظارت بر امور توسعه روستایی،بهبود شرایط زندگی روستاییان،ارتقائ شاخص های روستایی،امور هماهنگی و تدوین منظم گزارش پیشرفت طرح در بخش های مختلف به هیئت وزیران از جمله مسئولیت های این معاونت است.
بنا بر گفته ، معاون توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست جمهوری، مهمترین فعالیت دولت دوازدهم در روستاها توجه جدی به اشتغال روستایی است. علی رغم خدمات گسترده در زمینه عمران و آبادانی روستاها همچنان کاهش جمعیت روستایی وجود دارد اما با اقداماتی که با اهتمام و جدیت دولت تدبیر و امید برای اشتغال روستایی انجام شده در مواردی مهاجرت معکوس به روستاها اتفاق افتاده است.
محمد امید افزود: از منابعی که برای اشتغال روستایی اختصاص یافته ، تاکنون ۱۵۰ هزار فرصت شغلی ایجاد شده و نرخ اشتغال روستایی رشد قابل توجهی داشته است . مصمم به ادامه اختصاص این منابع بصورت هدفمند هستمی تا گامی در جهت رفع مشکل بیکاری در روستاها برداشته شود.
بنا بر گفته وی ؛ اشتغال روستایی می تواند موجب ماندگاری روستاییان و بازگشت آنان به روستاهای خود و تحول و رونق اقتصادی در روستاها باشد.چنانچه با برنامه قوی و جامعی در این زمینه وارد شد می توان در طول برنامه ششم توسعه به اثرات قابل توجهی در کاهش نرخ بیکاری روستاها رسید.
تخیصص ۱۵۰ میلیارد تومانی به اشتغال روستایی لرستان
اسد عبدالهی معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری لرستان می گوید: اعتبار اشتغال روستایی در سالجاری ۱۵۰ میلیارد تومان است که اولویت این طرح‌ها در زمینه گردشگری، گیاهان دارویی، صنعت سنگ و طرحهای کشاورزی و گیاهان گلخانه‌ای در نظر گرفته شده است.
بنا بر گفته وی ، سال گذشته ۲۲۰ میلیارد تومان اعتبار اشتغال روستایی به لرستان تخصیص یافت که این اعتبار در قالب یک هزار و ۲۲۰ طرح اشتغال روستایی با ظرفیت اشتغالزایی پنج هزار نفر جذب شده است.
توانمند سازی روستاها ؛ بهترین فرصت برای تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است.مناطق روستایی و عشایری علاوه بر تداعی ساده‌زیستی و همخوانی با طبیعت، نماد تولید مواد غذایی ارگانیک و صنایع غیرآلاینده هستند؛ صنایع و تولیداتی که با توسعه زنجیره های تولید و خوشه های کسب وکار در فضای روستایی با تکیه بر زمینه های توسعه کسب و کار کشاورزی ، صنعتی و خدماتی می تواند جهش مناسبی در تولید ایجاد نماید و علاوه بر تأمین مواد غذایی مردم نقش مهمی در رونق اقتصاد داشته باشند.
شهرستان بروجرد ، سالانه بیش از ۱۰ هزار میلیارد ریال محصولات کشاورزی تولید می کند و در زمینه تولیدات باغی نیز تامین کننده ۳۵ درصد از تولیدات باغی استان لرستان و از این نظر دارای مقام اول سطح زیر کشت باغات در استان به شمار می رود و محصولات با کیفیت آن با تنوع بیش از ۲۰ محصول به سراسر نقاط کشور صادر می شود.
بنا بر گفته مسئولان جهاد کشاورزی بروجرد ، این شهرستان در بخش ریز میوه ها دارای حدود ۸۰۰ هکتار باغ گیلاس با متوسط تولید هفت تن در هکتار و ۳۰۰ هکتار باغ آلبالو با متوسط تولید ۶تن در هکتار است که با توجه به دانش بومی و فنی باغداران منطقه گاهی رکورد عملکرد به ۲۰ تن در هکتار با رعایت ضوابط تولید محصول سالم می‌رسد ،که تولید محصولات سلامت محور باعث شده بروجرد در میان کارخانه داران و دارندگان صنایع تبدیلی و فرآوری نام آشنا و پرطرفدار باشد.
علاوه بر رونق کشاورزی ، آنچه که در توسعه روستاها نقش موثری دارد توجه به زیر ساخت های مناسب و فراهم کردن دسترسی آسان مردم روستا به برخی خدمات با انجام اقداماتی در حوزه عمرانی است که در این خصوص ، رییس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی بروجرد گفت: شهرستان بروجرد دارای ۱۸۶ روستا در ۲بخش مرکزی و اشترینان است که از این تعداد ۱۴۴ روستا بالای ۲۰ خانوار دارای مصوب طرح هادی هستند و ۵۰ روستا نیز افق ۱۰ ساله آنها به اتمام رسیده است. هم اکنون ۵۷ درصد روستاها که معادل ۸۵ درصد جمعیت روستایی شهرستان بروجرد است از طرح هادی برخوردار هستند.
حسین ریاضتی افزود: طرح هادی منبع درآمدی برای دهیاریها ، جلوگیری از مهاجرت و ماندگاری جمعیت روستایی در روستاها ، ساماندهی به ساخت و سازهای روستایی ، صدور پروانه ساخت و پیشگیری از ساخت و ساز در حریم غیر قانونی در روستاها شده است.
بنا بر گفته وی ، طرح هادی روستایی شامل اجرای آسفالت، جدول گذاری، سنگ فرش پیاده رو و دیوارحائل، زیرسازی و کانال سنگی است و در راستای اجرای طرح هادی تاکنون ۶۰۰هزار متر مربع آسفالت در روستاها انجام شده که ۳۵۰ هزار متر مربع آن در چهار سال اخیر بوده است.
مقداد صارمی بخشدار بخش اشترینان شهرستان بروجرد در خصوص توسعه روستایی با اشاره به اتفاقات مثبتی که در حوزه اقتصادی در برخی روستاها رخ داده است گفت: در سال های اخیر با حمایت دولت و پرداخت وام هایی به منظور ایجاد اشتغال پایدار در روستاها ، کارگاه قالیبافی زنان سرپرست خانوار، تولید جوجه یک روزه، کارگاه تولید اجاق گاز در برخی روستاها و کارگاه های خیارشورگیری در روستای ونایی و کارگاه تولید مبل فعال شده است و در صورت حمایت بانکها این خدمات توسعه خواهد یافت.
بنا بر گفته وی صحبت از مهاجرت معکوس به روستاها اتفاق دور از ذهنی نیست و با انجام یک سری اقدامات در سطح روستاها می توان به بازگشت به روستاها امیدوار بود همانطوریکه این حرکت در شهرستان بروجرد در مواردی مشاهده شده است و این جای خرسندی دارد.
سال ۱۳۹۲ به منظور توجه بیشتر به روستاییان و لزوم توانمندسازی آنها، به پیشنهاد معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست جمهوری، ۱۵ مهرماه به نام روز ملی روستا و عشایر نامگذاری شد . صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر نیز در سال ۱۳۹۹ برای دومین سال متوالی، با توجه به اهداف محرومیت‌زدایی خود و در راستای عمل به اصل ۲۹ قانون اساسی و همچنین سیاست های کلی نظام در بخش تامین اجتماعی مبنی بر گسترش پوشش بیمه‌ای، برگزاری همایش ملی روز روستا و عشایر را در اولویت برنامه‌های خود قرار داده است.
در دنیای توسعه یافته ۷۰ درصد جمعیت شهری و ۳۰ درصد جمعیت روستایی هستند این نسبت جمعیتی در ایران بنا بر سرشماری سال ۱۳۹۵ به اینصورت است که ؛ ۷۰ درصد جمعیت شهری و ۳۰ درصد جمعیت روستایی هستند.بعبارتی جمعیت روستایی به دلایل متعددی از جمله کاهش در آمد و نبود شغل با مهاجرت به شهرها کاهش یافته است.
حال در چنین شرایطی با اجرای طرح ها و برنامه هایی می توان جمعیت روستایی را حفظ کرد در این راستا، حمایت از سرمایه‌گذاران بخش روستایی و فراهم کردن زمینه سرمایه‌گذاری برای راه‌اندازی تولیدات محلی می‌تواند در سال جهش تولید به رونق روستاها و بهبود شرایط زندگی روستائیان کمک کند.