۱۴ سال پیش همدان، پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین لقب گرفت و مجمع گفت و گوی کشورهای آسیایی (ACD) نیز این شهر کهن را شایسته عنوان پایتخت گردشگری آسیا در سال ۲۰۱۸ میلادی دانست.
این القاب نه تنها حاصل لابی‌گری نبود بلکه نشان از داشته های غنی و پیشینه باستانی این شهر داشت تا همدان در عرصه پرهیاهوی گردشگری بین‌المللی بدرخشد و به یک مقصد گردشگری جهانی تبدیل شود.
این روزها میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به پشتوانه همین القاب و عناوین در تکاپو است تا بافت تاریخی همدان را کاندید ثبت جهانی اعلام کند و تمام مردمان فارغ از نژاد، مذهب و ملیت را در بهره‌مندی از شگفتانه‌ها و زیبایی آن سهیم باشند.
بی تردید موفقیت همدان در این عرصه مسیرهای جدیدی برای توسعه صنعت گردشگری جهانی این شهر باستانی می گشاید که بیش از هر چیز نیازمند همدلی میراث‌دوستان است.
چیستی و چگونگی این کاندیداتوری و مزایا و ویژگی‌های آن را از علی مالمیر مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همدان جویا شدیم که آگاه‌ترین شخص در این زمینه است.
هدف از سفر ارزیاب یونسکو به همدان چه بود؟
به تازگی ارزیاب یونسکو برای ارزیابی منطقه گردشگری اورامانات به کرمانشاه و کردستان سفر کرده بود و ما هم این فرصت را غنیمت شمرده و در مسیر بازگشت پذیرای این گروه بودیم تا عرصه پیشنهادی همدان برای ثبت جهانی را به آن‌ها معرفی کنیم.
بازدید از این عرصه بازخوردهای خوبی داشت و در کل، موضوع این پرونده برایشان جالب بود و معتقدیم هر چه کارشناسان بیشتری در این رابطه نظر بدهند پرونده کاملتر شکل گرفته و بی عیب و نقص راهی یونسکو می‌شود.
این عرصه شامل چه مناطقی از همدان است و چه ارزشی برای ثبت جهانی دارد؟
این عرصه هسته اصلی شهر است که شامل تپه هگمتانه، بازار و بافت تاریخی شهر است که در قالب کانسرت «منظر تاریخی همدان» برای ثبت جهانی آماده‌سازی می‌کنیم.
ارزیاب یونسکو و همراهانشان در این بازدید از میدان امام (ره) و جداره‌های این مکان، پیاده راه، مسجد جامع و آرامگاه بوعلی سینا دیدن کردند و ظرفیت های این عرصه به عنوان کاندید ثبت جهانی را برای آن‌ها تشریح کردیم.
در این روند به دنبال ثبت تاریخ شهر همدان هستیم، شهری که از هگمتانه آغاز شده و دوران مختلف تاریخی را طی کرده و امروز میراث دار آثاری از هر دوره هستیم و این تور دورانها و ویژگی‌های منحصر به فرد آن مفهومی است که می‌تواند برای یونسکو جذابیت داشته باشد و ما در پی ثبت جهانی آن هستیم.
این ویژگی‌های منحصر به فرد چیست و آیا نمونه این پرونده در کشور وجود دارد؟
منظر تاریخی شهر همدان مفهوم ویژه‌ای است که بسیار مورد استقبال قرار گرفته و در نوع خود بی‌نظیر و پرونده‌ای فربه برای ثبت جهانی محسوب می‌شود.
در باب اهمیت و یگانگی این پرونده می‌توان گفت که یزد به لحاظ منظر شهری ثبت جهانی شده، شوش به لحاظ سایت باستانی و تبریز از نظر بازار ثبت جهانی شده است و در همدان ترکیب این سه ویژگی را داریم.
سایت باستانی هگمتانه، هسته تاریخی و بافت شهر و بازار با کارکردهای اقتصادی در دل این هسته و پیوند این عناصر مفهوم جدیدی است که با ثبت جهانی آن می‌خواهیم به جهانیان بشناسانیم.
وظیفه نهادهای مسوول برای حفظ و حراست از این عناصر چیست؟
حفظ این عناصر و شیوه مداخله و برخورد ما با بافت تاریخی شهر باید بسیار حساب شده و فنی باشد و در گام نخست از هرگونه تهدید این ویژگی‌های ارزشمند پرهیز کرده و با احتیاط بیشتری رفتار کنیم تا در مسیر ثبت جهانی دچار چالش نشویم.
در گام بعدی برای ساماندهی و رفع تخریب ها و جلوگیری از مداخله‌های غیراصولی مانند سقف های بازار همدان باید به دنبال تدوین و اجرای برنامه مدیریتی باشیم.
هرچند الزامی برای اجرای این اقدامات پیش از ثبت جهانی نیست اما در نقشه مدیریتی باید آسیب های وارد آمده به بافت تاریخی شهر را ترمیم و احیا کرده و تمام دستگاه‌های مرتبط با مدیریت و معماری شهری و حوزه اجتماعی اقتصادی باید وارد عمل شده و مشارکت کنند.
باید تاکید کنم که در بافت تاریخی شهر مردم و همه نهادهای مسوول باید از هر گونه اقدام انفرادی اجتناب کرده و مصالح عمومی و بلندمدت را ترجیح بدهند و مهمتر از همه بر اساس معیارهای کارشناسی و با هماهنگی دستگاه متولی حرکت کنند.
وجود یک هزار و ۸۰۰ اثر تاریخی و طبیعی که افزون بر یک هزار مورد آن در فهرست آثار ملی ثبت شده و نامگذاری همدان به نام پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین حاکی از استعداد بالای این کهن شهر در بخش گردشگری است.
آبشار و کتیبه های گنجنامه، تپه باستانی هگمتانه، غارعلیصدر بزرگترین غار آبی جهان، آرامگاه بوعلی سینا، گنبد علویان، بازار سرپوشیده، سرابهای نهاوند، کاروانسرای تاج آباد و آرامگاه استر و مُردخای از مهمترین آثار تاریخی و طبیعی گردشگری در استان همدان هستند.