«جعفر حق پناه»، روز پنج شنبه در گفت و گو با خبرنگار سیاسی ایرنا با توجه به مواضع ترکیه نسبت به مناقشه قره باغ گفت: اغلب کشورهای منطقه ارمنستان و جمهوری آذربایجان را دعوت به مصالحه کردند، اما مواضع صریح ترکیه در حمایت از جمهوری آذربایجان با بقیه کشورها متفاوت بوده است.
این کارشناس مسائل ترکیه گفت: نگاه تاریخی به مناقشه قره باغ نشان می دهد که در سال‌های اولیه شکل گیری این بحران، ترکیه با وجود اینکه نخستین کشوری است که جمهوری آذربایجان را به رسمیت شناخت، اما اقدام جدی در این زمینه انجام نداد.
استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران حمایت صریح و گسترده دولت آنکارا از باکو در بحران قره باغ را نشان دهنده تغییر مواضع این کشور نشان دهنده، پوست اندازی در سیاست خارجی این کشور عنوان کرد و گفت: سیاست خارجی ترکیه در برخی از حوزه‌ها از جمله قفقاز جنوبی و خاورمیانه جنبه تهاجمی‌تری پیدا کرده است.
حق پناه افزود: در دوران ریاست جمهوری «تورگوت اوزال» و «سلیمان دمیرل» به دلیل ماهیت سکولار نظام سیاسی این کشور، ترکیه مایل نبود با کشور شیعه مذهب آذربایجان ارتباط قوی برقرار کند. اظهارات مقامات ترکیه در آن دوران نشان دهنده این واقعیت است که این کشور تمایلی برای برقراری ارتباط با جمهوری آذربایجان نداشته است.
این کارشناس مسائل ترکیه اضافه کرد: به نظر می‌رسد تحولی در ماهیت سیاست خارجی ترکیه روی داده و ذهنیت‌ها و نگرش‌ها در سیاست خارجی ترکیه تغییر کرده است. ناسیونالیسم مذهبی، نوعثمانی‌گری و تلاش برای احیای میراث عثمانی در سیاست خارجی این کشور دنبال می‌شود و بر مناطق پیرامونی ترکیه تاثیرمی‌گذارد.
وی با بیان اینکه جمهوری آذربایجان هم از سیاست‌هایی که قبلا مقامات آنکارا تصور داشتند، فاصله گرفته گفت: در جمهوری آذربایجان رژیمی کاملا سکولار و چپ گرایانه غلبه پیدا کرد و این وضعیت مطلوب ترکیه بود. در ابتدا مناسبات اقتصادی و فرهنگی و به تدریج مناسبات سیاسی و امنیتی آنکارا - باکو رو به افزایش نهاد و به وضعیتی رسید که اکنون شاهد حمایت تمام قد ترکیه از جمهوری آذربایجان هستیم.
حق پناه افزود: ترکیه از بازیگران فعال در قره باغ است که بر خلاف تمام کشورها از آتش‌بس و تنش‌زدایی در این منطقه حمایت نمی‌کند و مشی تهاجمی دارد.
کارشناس مسائل ترکیه با اشاره به تنش تاریخی ترکیه و ارامنه گفت: رقابت‌هایی که آنکارا با متحدان ارامنه به خصوص فرانسه و اتحادیه اروپا دارد، مزید بر علت است که در این بحران بیشتر دنبال منافع ملی خود باشد و موضوعات مذهب و قومیت بهانه‌ای برای مقامات آنکارا شود.
حق پناه اضافه کرد: خط لوله انتقال انرژی به ترکیه و اروپا فاکتور بسیار مهمی برای دخالت ترکیه در منطقه است، اما این خط لوله متشکل از کنسرسیوم‌های بین المللی است و ذی‌نفعان بیشتری دارد و تنها ترکیه در این خط لوله ذی‌نفع نیست.
این کارشناس مسائل ترکیه افزود: ترکیه در بحران قره باغ به نوعی سیاست شخصی شده اردوغان را دنبال می‌کند و اینکه این موضوع تا چه اندازه برای ترکیه اهمیت دارد بستگی به تعریف حزب عدالت و توسعه از منافع ملی ترکیه دارد.
وی با بیان اینکه ادامه این خط مشی در سیاست خارجی ترکیه می‌تواند به انزوای این کشور در درازمدت منجر شود، گفت: اگر این مشی رادیکالی از سوی آنکارا دنبال شود، احتمال دارد چالش‌هایی با روسیه پیدا کند و اگر جنگجویان تکفیری از سوریه را به جمهوری آذربایجان اعزام کند قطعا ایران نیز واکنش نشان می‌دهد.
حق پناه با بیان اینکه متغییر قومیت توانایی بالای در بسیج مردم و تحریک احساسات دارد، افزود: موضوع قومیت به سرعت می‌تواند به صورت یک ابزار در اختیار مقامات دو کشور قرار گیرد. مقامات آنکارا و باکو می‌خواهند با دامن زدن به این موضوع منافع خود را حوزه‌های مختلف جستجو کنند. آنان نه تنها در حوزه قفقاز بلکه نیم نگاهی هم به تحرکات قومی در ایران دارند.
وی افزود: ایران به لحاظ جغرافیایی پیوستگی بیشتری با جمهوری آذربایجان و ارمنستان دارد و به لحاظ تاریخی هم با هر دو رابطه خوبی داشته است. سیاست ما با ترکیه در مورد قره باغ متفاوت است و ما خواهان حل بحران قره‌باغ از طریق دیپلماسی هستیم.