گویا ماجرای صف در مقابل نانوایی های خراسان شمالی و نیز کیفیت پایین نان به داستانی دنباله دار تبدیل شده است که گاه با شدت به آن پرداخته شده و گاه به فراموشی سپرده می شود اما واقعیت این است که حتی با گران شدن نان نیز، کیفیت و فراوانی آن تغییر نکرد و همچنان مردم از صف های طویل و کیفیت آن می نالند.
البته عده ای هم معتقدند با افزایش قیمت نان کیفیت نان بهتر شده اما نه به مدت طولانی و تنها پس از ۲ هفته وضعیت به همان روال قبل بازگشت و البته مدیرکل غله و خدمات بازرگانی استان معتقد است که کیفیت آرد و به تبع آن نان، پس از گذشت یک ماه از پایان برداشت، اندک اندک بهتر می شود.
نان به نرخ روز
مردم گلایه دارند که چرا علیرغم افزایش اخیر قیمت نان، کیفیت و ساعات پخت آن اضافه نشده است و نانوایان می گویند علت صف و بی کیفیتی نان واقعی نبودن قیمت آن است و در این میان در چرخه تولید نان از کاشت و داشت و برداشت گندم تا تبدیل گندم به آرد و نان عواملی دخیلند که نانوایان، همه آنها را در کیفیت نان حایز اهمیت می دانند.
مردم معتقدند نانی که به دست آنان می رسد کیفیت لازم را ندارد و در برخی مناطق نانوایی ها هم زود نانشان تمام می شود و در هر نوبت کمتر از یک ساعت باز هستند و نان آنها به سرعت تمام می شود و بدا به حال کسی که همان زمان نتواند نان تهیه کند که مجبور است محله به محله بچرخد تا اگر نانوایی باز بود نان بخرد و یا نان بسته ای تهیه کند.
یک شهروند بجنوردی در این مورد می گوید: از چند سال پیش برخی نانوایی های بجنورد با ازدحام مواجه بودند و نان آنها زود تمام می شد زیرا کیفیت نانشان بهتر بود اما اکنون این طور نیست.
احمد درتومی می افزاید: قوت غالب مردم بجنورد به ویژه مردم حاشیه شهر نان است اما در همان مناطق نیز نه نان باکیفیت پخت می شود و نه نان به وفور به دست همه می رسد.
وی بیان می کند: خانواده ای که ۱۰ عضو دارد برای سیر کردن شکم همه اعضا در هر وعده حداقل برای هر فرد به ۲ نان احتیاج دارد اما در برخی مناطق سهمیه آرد کم است و نان به همگان نمی رسد.
یک شهروند فاروجی نیز می گوید: در برخی مناطق فاروج مردم مجبورند، قبل از باز شدن نانوایی در صف بایستند تا نان بخرند و گاه ازدحام آنقدر زیاد است که نانوا اعلام می کند به هر فرد پنج یا ۶ نان بیشتر نمی دهد و برای همین گاه همه اعضای خانواده بسیج می شوند تا نان بخرند.
توزیع نامناسب نانوایی ها
فاطمه زاهدی می گوید: متاسفانه توزیع نانوایی ها در برخی نقاط خوب نیست و ممکن است در محله ای چندین نانوایی باشد و در محله ای فقط یک یا ۲ نانوایی.
وی با بیان اینکه کیفیت نان در مناطق حاشیه ای شهر نیز نامناسب است، اظهار می کند: نیمی از نانی که می خریم را باید دور بیندازیم و برای همین مجبوریم نان زیادی بخریم و اگر بخواهیم از واحدهایی که نان باکیفیت تری تهیه کنیم باید حتما به مرکز شهر برویم و صف های طولانی تری را تحمل کنیم.
وی می گوید: بعضا مردم از روستاها نیز برای تهیه نان به شهر می آیند زیرا سهمیه نان روستاها کم شده و تکافوی نیاز آنان را نمی کند.
یکی دیگر از بانوان بجنوردی نیز از طولانی شدن مدت انتظار برای خرید نان گلایه دارد و می گوید: برای خرید نان باید حداقل یک ساعت در صف بایستیم و بعد از این همه وقت گذاشتن هم ممکن است نان به ما نرسد.
وی که در شمال شهر بجنورد سکونت دارد معتقد است که علیرغم تراکم جمعیتی در این منطقه، تعداد نانوایی ها در اطراف فرودگاه و کوی معلم و میدان بازرگانی بسیار کم است.
وی ادامه می دهد: برای خرید نان با کیفیت مجبوریم از نانوایی های مختلف خرید کنیم اما جالب است که نانوایی که همیشه نان خوب و باکیفیت داشته باشد کم است و انگار کیفیت نان فصل به فصل تغییر می کند.
مردم از روستاها نیز به شهر می آیند و نان می خرند زیرا سهمیه نان روستاها کم شده است و به همه نان نمی رسددرست و به اندازه مصرف کنیم
با وجود اینکه نان به عنوان اصلی ترین غذای مصرفی از اولویت قابل ملاحظه ای در بعد غذایی خانوار برخوردار است اما به علت در دسترس و ارزان بودن آن بهتدریج گویا اهمیت خود را از دست داده است و کارشناسان می گویند دورریز نان در خراسان شمالی بیش از دیگر استان هاست.
البته به این نکته نیز باید اشاره کرد که گفته می شود با افزایش قیمت نهاده های دامی گاه روستاییان روزانه ده ها نان می خرند تا غذای دام ها و طیور خود را نیز از آن تامین کنند و البته برخی نانواها نیز معتقدند علت تشکیل صف در نانوایی ها، افزایش مصرف نان است که با گران شدن اقلامی مثل ماکارونی، برنج و سیب زمینی، مردم نان بیشتری مصرف می کنند تا جایگزین دیگر مواد غذایی شود که به آن دسترسی ندارند و یکی از علل کمبود نان و ایجاد صف نیز همین است.
قیمت نان واقعی نیست
در این میان نانوایان نیز از گرانی آب، برق، گاز، بیمه، مالیات، دستمزد و حتی خمیرمایه و از دیگر سو واقعی نشدن نرخ نان گلایه دارند و معتقدند درآمد حاصل از نانوایی دیگر کفاف هزینه‌های زندگی‌شان را نمی‌دهد و درآمد حاصل از فروش نان تنها صرف هزینه‌های نانوایی می‌شود.
این افراد می گویند قیمت خمیرمایه از ابتدای سال تا کنون ۴۰ درصد افزایش یافته و گاهی اوقات حتی پیدا نمی‌شود و انتظار دارند که دولت خمیرمایه را به صورت یارانه‌ای و یا قیمت پایین‌تر در اختیار نانوایان قرار دهد.
یکی از نانوایان بجنوردی در مورد بی کیفیت بودن نان و وجود صف می گوید: برای این که نان با کیفیت تولید شود زنجیره ای از اجزای به هم پیوسته دخیل هستند که نانوا آخرین حلقه این زنجیر است.
حسین رحمتی که رییس اتحادیه نانوایان بجنورد نیز هست، با بیان اینکه آرد مناسب و کارگر ماهر ۲ حلقه مهم این زنجیر هستند، می افزاید: در استان کارخانه آرد درجه یک نداریم و از دیگر سو به ما اجازه نمی دهند که از هر کارخانه ای که می خواهیم آرد بخریم.
وی می گوید: اگر از کارخانه های استان آرد نخریم سهمیه ای که به ما تعلق گرفته است می سوزد و همان روز نمی توانیم پخت داشته باشیم و این در حالی است که عمل آوری نان نیز با آرد بی کیفیت مشکل است.
کارگر ماهر
وی یکی دیگر از عوامل پخت نان باکیفیت را وجود کارگر ماهر می داند و می افزاید: کارگران ماهر و شاطرهای ما به علت اینکه دستمزد روزانه آنها کمتر از دیگر استان هاست برای کار به استان های دیگر می روند زیرا درآمد روزانه آنها اگر در بجنورد ۵۰ هزار تومان است در شهرهای دیگر دو برابر است.
رحمتی می افزاید: افزایش قیمت نان نتوانسته تاثیر زیادی بر دستمزد کارگران بگذارد زیرا هزینه هایی مانند قیمت خمیرمایه، بیمه و حامل های انرژی افزایش یافته است.
وی با بیان اینکه همه این هزینه ها تا ۴۰ درصد افزایش یافته است، می گوید: با افزیش ۱۷ درصدی قیمت نان چگونه می توان این هزینه ها را که هر یک تا ۴۰ درصد نیز افزایش یافته است، جبران کرد؟
وی خاطرنشان می کند: دولت هزینه ها را افزایش می دهد اما ما باید قیمت را ثابت نگه داریم و متاسفانه این دور باطل کیفیت نان را تحت تاثیر قرار می دهد و در این میان ما ویترین بی کیفیتی نان می شویم در حالی که تقصیر چندانی هم نداریم.
صف های شلوغ
مدیر اجرایی اتحادیه نانوایان بجنورد می گوید: یک ماه است که صف نانوایی ها شلوغ شده است و معمولا در تابستان تا اوایل فصل پاییز مصرف نان بیشتر می شود.
رضا قاسمیان اظهار می دارد: البته دلیل بخشی از افزایش مصرف نان، وضعیت اقتصادی مردم است، افزایش قیمت برنج و ماکارونی و دیگر مایحتاج مردم سبب شده تا مردم بیشتر نان مصرف کنند.
مدیرعامل تعاونی نانوایان بجنورد درباره گلایه نانوایی ها از قیمت پایین نان نیز می گوید: بر اساس تجزیه و تحلیل انجام شده، قیمت تمام شده برای تهیه نان بربری، حدود ۹۰۰ تومان است و حال آنکه با افزایش اخیر قیمت آن به ۷۰۰ تومان رسیده است و هنوز ۲۰۰ تومان تفاوت قیمت وجود دارد که قیمت واقعی نیست.
قاسمیان خاطرنشان می کند: با توجه به شرایط و وضعیت درآمد مردم استان، مسوولان هم در افزایش نرخ نان، ملاحظاتی دارند زیرا خانواده های کم بضاعت، بیشتر از نان استفاده می کنند و مصرف نان در روستاها و مناطق حاشیه شهر بیشتر شده است.
کارگران ماهر و شاطر های ما به علت این که دستمزد روزانه آن ها کمتر از دیگر استان هاست برای کار به استان های دیگر می روند زیرا درآمد روزانه آن ها اگر در بجنورد ۵۰ هزار تومان است در شهرهای دیگر دوبرابر است
چه کسی مقصر است؟
مدیرکل غله و خدمات بازرگانی خراسان شمالی اما معتقد است که کیفیت آرد فقط ۳۰ درصد از کیفیت پخت نان را شامل می شود و دیگر عوامل به نانوا بستگی دارد.
سیدجلال موسوی، سرانه آرد مصرفی استان را ۹.۴ دهم کیلوگرم عنوان کرده و می گوید: سرانه مصوب آرد در کشور ۷.۵ کیلوگرم در ماه به ازای هر نفر است اما در استان خراسان شمالی به ازای هر نفر ۲ کیلو هم بیشتر آرد دریافت می کنیم.
وی با بیان اینکه سرانه مصرف آرد در شهرستان های شیروان و فاروج بیشتر از دیگر نقاط استان است، اظهار می دارد: با وجود اینکه بجنورد کمترین سرانه آرد استان را دارد صف شلوغ نان هم در آن کمتر دیده می شود و شاید یکی از دلایل آن بیشتر بودن نظارت هاست که تخلف ها را به حداقل رسانده است.
وی میزان آردی را که در چرخه توزیع استان قرار دارد مناسب دانسته و می گوید: خراسان شمالی مقام چهارم تا هفتم کشور را در میزان توزیع آرد دارد.
موسوی با مقایسه میزان سرانه آرد استان ها می افزاید:در استان هایی مانند خراسان رضوی، جنوبی و گلستان نیز سرانه آرد به اندازه این استان نیست و این در حالی است که ۱۸۵ تن آرد مورد نیاز عشایر استان نیز جداگانه به دست آنها می رسد.
مدیرکل غله و خدمات بازرگانی خراسان شمالی، خواهان فرهنگ سازی در مورد مصرف درست نان در استان شده و می گوید: نان باید به شکلی مصرف شود که دورریز نداشته باشد و نان را تنها برای خوردن خودمان استفاده کنیم نه دام و مرغ و خروس.
وی با بیان اینکه نرخ جو، کنجاله و نهاده ها افزایش یافته است، می افزاید: اقلام جانشین نان هم مانند برنج و ماکارونی افزایش قیمت داشته و به همین دلیل مصرف نان نیز افزایش یافته است.
موسوی یکی از علل کمبود نان و ایجاد صف های شلوغ برای نان را عرضه سهمیه آرد به سایر شبکه های تولید می داند و می گوید: آردی که قرار است تبدیل نان شده و سر سفره های مردم قرار بگیرد به شیرینی فروشی، کارخانه های ماکارونی و کیک و کلوچه و خشکه پزی ها می رود و این گونه است که عرضه خارج از شبکه شکل می گیرد.
وی کیفیت نان را نیز بسته به ۳ عامل دانسته و اظهار می دارد: مواد اولیه، تجهیزات و مهارت نانوا، کیفیت نهایی نان را شکل می دهد و هر یک از این موارد که مشکل داشته باشد نان نیز خوب از آب درنمی آید.
وی کیفیت آرد کارخانه های آرد استان را متوسط (نه خوب و نه بد) توصیف کرده و می گوید: ۶ کارخانه آرد در استان فعال هستند که اگر چه هیچ یک درجه یک نیستند اما آردی که همین کارخانه ها تولید می کنند و به استان های دیگر می رود نان باکیفیتی می شود زیرا فقط یک سوم کیفیت نان به آرد مربوط است.
۱۵۰۰ تن آرد از استان خارج می شود
مدیرکل غله خراسان شمالی با بیان اینکه ماهانه هزار و ۵۰۰ تن از آرد استان به دیگر استان ها از جمله تهران، البرز، گلستان، مازندران و خراسان رضوی می رود، اظهار می کند: در این استان ها همان آرد به نان های باکیفیتی تبدیل می شود.
وی در مورد زود تمام شدن نان در نانوایی ها نیز می افزاید: تمام نانوایی ها باید ساعت کار داشته باشند و مصوب شود که براساس سهمیه چند نان پخت می کنند و ساعت کاری آن ها از چه ساعتی شروع و چه ساعتی پایان می گیرد و دفترچه های روزانه نانوایی ها که مدتی است به فراموشی سپرده شده باید دوباره احیا شود تا فعالیت های روزانه نانوایی ها با توجه به سهمیه آرد آنها درج و مورد توجه بازرسان قرار گیرد.
تمام نانوایی ها باید ساعت کار داشته باشند و مصوب شود که براساس سهمیه چند نان پخت می کنند و ساعت کاری آن ها از چه ساعتی شروع و چه ساعتی پایان می گیرد و دفترچه های روزانه نانوایی ها که مدتی است به فراموشی سپرده شده باید دوباره احیا شود قیمت نان
رییس اتاق اصناف بجنورد می گوید: قیمت نان حدود سه هفته پیش در کارگروه آرد و نان استان اصلاح شده و افزایش پیدا کرده است.
مهدی امیدوار می افزاید: بر اساس نرخنامه جدید قیمت نان بربری یارانه پز از ۶۰۰ تومان به ۷۰۰ تومان رسیده و قیمت یارانه ای بربری سنتی ۴۵۰ گرمی ۷۰۰ تومان، تنوری خراسانی ۴۵۰ گرمی ۷۰۰ تومان، سنگک ۴۷۰ گرمی ۹۰۰ تومان، لواش ۲۳۰ گرمی ۳۵۰ تومان، تنوری اسفراینی ۳۶۵ گرمی ۵۸۰ تومان و نازک پز ماشینی ۳۱۵ گرمی ۴۷۰ تومان است.
وی درباره قیمت جدید نان نیمه یارانه ای اظهار می دارد: بربری سنتی ۴۵۰ گرمی ۹۳۰ تومان، تنوری خراسانی ۴۵۰ گرمی ۹۳۰ تومان، سنگک ۴۷۰ گرمی ۱۳۰۰ تومان، تنوری اسفراینی ۳۶۵ گرمی ۸۰۰ تومان و نازک پز ماشینی ۳۱۵ گرمی ۷۰۰ تومان است.
در هر حال با وجود اصلاح قیمت نان، هنوز مردم خراسان شمالی منتظرند با پیگیری مسوولان امر صف های شلوغ نانوایی ها نیز خلوت شده و کیفیت نان افزایش پیدا کند، موضوعی که سال هاست در مورد آن صحبت می شود اما اتفاق خاصی در این بخش دیده نمی شود.
استان خراسان شمالی ۸۶۳ هزار نفر جمعیت دارد که ۴۴ درصد آنان در نواحی روستایی سکونت دارند.
هم کنون ۶ کارخانه آرد، هزار و ۱۱۲ واحد نانوایی یارانه پز و حدود ۳۰۰ واحد آزادپز در خراسان شمالی دایر است که ماهانه بطور میانگین هفت هزار تن آرد بین واحدهای نانوایی یارانه ای استان توزیع می شود.