به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش ایرنا، مبارزه با بیسوادی در کشور ما به سال ۱۲۸۶ خورشیدی و تشکیل کلاس‌های اکابر در شیراز به همّت مشروطه خواهان بازمی‌گردد اما از سال ۱۳۱۵ با تشکیل سازمان تعلیمات اکابر باسواد کردن بزرگسالان به طور رسمی آغاز شد و در این ۸۳ سال سابقه رسمی سوادآموزی بزرگسالان تاکنون، همه دولت‌های وقت مبارزه با بیسوادی را یکی از اولویت‌های اساسی خود معرفی کردند.
پیش از انقلاب نهادی با نام های مختلف سازمان تعلیمات اکابر، آموزش سالمندان، آموزش بزرگسالان، کمیته ملی پیکار با بی سوادی و سازمان جهاد ملی سوادآموزی عهده‌دار ریشه کنی بی سوادی شدند اما تا آخرین سال های سقوط رژیم شاهنشاهی همچنان جمعیت بسیاری از کودکان لازم التعلیم از امکان ورود به مدارس محروم بودند و به همین دلیل روز به روز با توجه به روند صعودی رشد جمعیت بر تعداد بیسوادان جامعه افزوده شد.
یک سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران با توجه به اهمیت سوادآموزی در دی ماه ۱۳۵۸ نهضت سوادآموزی تاسیس شد، در اجرای پیام تاریخی امام خمینی (ره) اساسنامه سازمان نهضت سوادآموزی در سال ۱۳۶۳ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. هدف از تشکیل این سازمان از بین بردن بی سوادی در کشور بود.
بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت ۶ سال و بالاتر کشور بالغ بر ۷۱ میلیون و ۵۰۶ هزار و ۳۹۲ نفر شمارش شده که بر این اساس بیش از ۶۲ میلیون نفر آنها خود را با سواد و بیش از ۸ میلیون نفر خود را بی سواد اعلام کردند. بر این اساس درصد باسوادی از ۴۷.۵ درصد در سال ۱۳۵۵ به ۸۷.۶ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده و این رقم در برآورد سال ۱۳۹۸ بیشتر از ۸۹ درصد افزایش یافته است.
به عبارت دیگر میزان باسوادی در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی بالغ بر ۴۰ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
افزایش درصد باسوادی در گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ ساله
کل جمعیت ۱۰ تا ۴۹ ساله۵۱ میلیون و ۷۳۱ هزار و ۳۳۴ نفر بودند که از این رقم تعداد ۴۹ میلیون و ۶ هزار و ۷۹۶ نفر با سواد، ۲میلیون و ۶۹۲ هزار و ۳۸۹ نفر بی سواد و ۳۲ هزار و ۱۴۹ نفر اظهار نشده بودند. درصد باسوادی در این جمعیت حدود ۴۸ درصد در سال ۱۳۵۵ بوده در حالی که طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ این رقم ۹۴.۷ درصد است و نزدیک به ۴۶ درصد رشد نشان می‌دهد که این رقم در برآورد سال ۹۸ بیش از ۹۶ درصد رسیده است.
کاهش فاصله درصد باسوادی بین زنان و مردان
کاهش فاصله درصد باسوادی بین زنان و مردان در راستای هدف ایجاد عدالت جنسیتی در سواد آموزی و همچنین ضمانت دسترسی کاملا عادلانه دختران به آموزش در سال های گذشته با اختصاص حدود ۸۰ درصد از فعالیت های سواد آموزی به دختران و زنان به خصوص در مناطق روستایی سبب شد تا شاخص سواد زنان با شتاب بیشتری افزایش یابد.
نتایج سرشماری انجام شده در بین سالهای ۱۳۵۵ الی ۱۳۸۵ نشان می‌دهد تفاوت نرخ باسوادی در بین زنان و مردان از ۲۳.۴درصد در سال ۱۳۵۵ به ۶.۸ درصد در سال ۱۳۹۸ کاهش یافته و این رقم در برآورد سال ۱۳۹۸ به کمتر از ۶.۵ درصد رسیده است.
کاهش فاصله درصد باسوادی بین مناطق شهری و روستایی
کاهش فاصله درصد باسوادی بین مناطق شهری و روستایی به منظور تحقق عدالت آموزشی و کاهش اختلاف سواد به این منطقه شهری روستایی کشور اختصاص حدود ۵۵ درصد از فعالیت های سواد آموزی به مناطق روستایی در ۳۹ سال گذشته موجب شده شاخص سواد در منطقه محروم کشور بهبود پیدا کند.
بر اساس سرشماری های انجام شده بین سالهای ۱۳۵۵ تا ۹۵ ۱۳میزان باسوادی مناطق شهری از ۶۵.۵ چهار درصد در سال ۱۳۵۵ به ۹۹.۸ درصد در سال ۱۳۹۵ افزایش یافته است. در همین زمان نرخ باسوادی مناطق روستایی از ۳۰.۵ درصد به ۷۸.۵درصد افزایش را نشان می دهد.
به عبارت دیگر میزان افزایش باسواد در مناطق روستایی با شتاب بیشتری صورت گرفت تفاوت درصد باسوادی در بین مناطق شهری و روستایی از۳۴.۹ درصد سال ۱۳۵۵ به حدود ۱۲.۳ درصد در سال ۱۳۹۸ یافته است و این رقم در برآورد از سال ۱۳۹۸ به ۱۲ درصد رسیده است.
طرح های سوادآموزی
سازمان نهضت سوادآموزی بدو تاسیس تاکنون به منظور توسعه و ارتقای سطح سواد جامعه با بهره گیری از ظرفیت های بین المللی ملی بومی و منطقه‌ای طرح های گوناگونی را به مرحله اجرا در آورده است برخی از آنها اتمام یافته و برخی دیگر از آنها هم اکنون نیز در حال اجراست.
طرح بسیج سواد آموزی، طرح لازم التعلیم، طرح رشد و تکامل کودکان ، طرح تولید نشریات دیواری، کتابخانه سیار، گروه‌های پیگیر، نشریاتملی و محلی و آموزش رسانه ای، طرح سرباز معلم و آموزش دختران شاغل روستایی باز مانده از تحصیل از جمله طرح‌های اتمام یافته سازمان نهضت سوادآموزی است که در ادامه به معرفی برخی از آنها می پردازیم.
طرح بسیج سواد آموزی
در سال ۱۳۶۹ همگام با اعلام سازی سال مبارزه جهانی با بی سوادی از طریق یونسکو و بسیج ملی سواد آموزی در جمهوری اسلامی ایران به اجرا گذاشته شد با اجرای این طرح بالغ بر ۳ میلیون نفر از کودکان لازم التعلیم بازمانده از تحصیل و نوجوانان و جوانان محروم است و ما تحت پوشش سوادآموزی قرار گرفتند علاوه بر آن زمینه اجبار سوادآموزی در دستگاه‌های دولتی نیروهای مسلح و زندانیان فراهم شد و افکار عمومی داخل کشور به صورت جدی در جریان وضعیت بیسوادی کشور قرار گرفتند و همچنین بودجه مازاد بر بودجه مصوب برای اجرای طرح بسیج ملی سواد آموزی تامین شد
طرح لازم التعلیم
این طرح سال ۱۳۶۵ به مدت ۱۴ سال با هدف زیر پوشش قرار دادن کودکان و نوجوانان لازم التعلیم سنین ۶ تا ۱۷ ساله مناطق روستایی و عشایری و جلوگیری از رشد بی سوادی و حل مشکل بی سوادی کشور با همکاری دولت و مردم نشر فرهنگ و معارف اسلامی ایجاد انعطاف در مقررات و فراهم کردن زمینه آموزش برای همه بر اساس اجرایی اینتر سوادآموزی موفق شد بیش از یک میلیون و نیم میلیون نفر را در پایه های مختلف دوره ابتدایی تحت پوشش قرار دارد و تعداد بازماندگان از تحصیل در دوره ابتدایی به کمتر از دو درصد کاهش یابد.
طرح رشد و تکامل کودکان
این طرح با هدف توانمندسازی زنان و دختران روستایی برای پرورش کودکان خلاق و توسعه و گسترش آگاهیهای کاربردی مخاطبان و غنی سازی محیط آموزشی مرکز جامعه یادگیری با مشارکت صندوق کودکان سازمان ملل متحد در نیمه دوم سال ۱۳۸۱ در ۶ استان خراسان کردستان اردبیل کهگیلویه و بویراحمد هرمزگان آذربایجان غربی به مورد اجرا گذاشته شد مخاطبان اصلی این طرح زنان دختران روستایی کم‌سواد که دارای حداقل ۱۵ سال و حداکثر ۳۵ ساعت دارای مدرک تحصیلی تکمیلی و حداکثر پنجم ابتدایی ازدواج کرده و در سن نزدیک به ازدواج و دارای فرزند خردسال بودند تشکیل می دادند
هر استان در مرکز یادگیری و در هر مرکزی گروه ۲۰ نفری برای اجرای طرح در نظر گرفته شد که در کل تعداد ۲۴۰ فراگیر تحت آموزش این طرح قرار گرفتند.
طرح سرباز معلم
طرح سرباز معلم با توجه به کمبود آموزشی در مناطق محروم کشور این دره موفقت ریاست وقت شورای عالی دفاع به تصویب رسید بر اساس این طرح نسبت مجاز بود مشمولان دیپلمه متقاضی کم کاری و مشارکت در امر سواد آموزی را جذب کرده و پس از تکمیل کارآموزی به مناطق محروم کشور جهت تدریس از اعلام کند که اجرای این طرح بالاترین تعداد سرباز معلم به کار گرفته شده در سال ۱۳۷۳ با ۳۸۴۷ نفر و پایین ترین آن در سال ۱۳۸۶ با ۱۲۹ نفر بوده است.
طرح های در حال اجرای سوادآموزی
برخی دیگر از طرح‌های سازمان نهضت سوادآموزی مانند پایگاه اطلاعات ثبتی سطح سواد، آموزش اولیای بیسواد دانش‌آموزان، سوادآموزی گروه سنی ۱۰ تا ۱۹ ساله، سواد آموزی عشایر، مرکز یادگیری محلی، خواندن با خانواده، حلقه‌های کتاب و کتابخوانی، سوادآموزی اتباع خارجی، سوادآموزی زندان‌ها ، سواد آموزی نیروهای مسلح، برنامه های فرهنگی و آموزشی، طرح نمازکلید بهشت (آموزش عملی نماز)، طرح سوادآموزی تبلتی خانواده سلامت، محتوا و رسانه های آموزشی و طرح سوادآموزی کارکنان و کارگران در حال اجراست.
طرح پایگاه اطلاعات ثبتی سطح سواد
بر اساس طرح پایگاه اطلاعات ثبتی سطح سواد، تکمیل پایگاه اطلاعاتی از مشخصات و نشانه افراد بی سواد کشور بر اساس آمارهای ثبتی منتظر تایید فنی مرکز آمار ایران با همکاری سایر دستگاه‌ها معتبر برعهده سازمان قرار گرفت تا منبع قابل استنادی در خصوص تحصیل افراد جامعه برای تصمیم‌گیران و بهره‌گیری سازمان‌های ذی‌ربط باشد در این پایگاه بر اساس اطلاعات آموزشی ثبتی جمع آوری شده از منابع مختلف برای حدود ۵۰ میلیون نفر افراد ۱۰ تا ۴۹ سال پرونده آموزشی تشکیل شد.
طرح آموزش اولیای بیسواد دانش‌آموزان
این طرح از آغاز به کار خود در سال ۱۳۹۳ توانست نزدیک به ۴۴۳ هزار نفر از والدین بیسواد در سراسر کشور را شناسایی و آموزش دهد.
طرح سواد آموزی عشایر با هدف ارتقاء شاخص باسوادی به بالا بردن سطح آگاهی جامعه عشایری با هماهنگی سازمان امور عشایر ایران در حال اجرای این طرح از آغاز به کار خود را گروه با توانمندسازی هزار نفر از اموزش دهندگان با سواد جامعه عشایری و روستایی توانسته است ۳۱۱ هزار نفر از آن دخترانه جاری را تحت پوشش دوره سوادآموزی برده و باسواد کنندو
مرکز یادگیری محلی
این مراکز علاوه بر آموزش پایه سواد مهارتهای زندگی اجتماعی حقوق شهروندی و شغلی و حرفه‌ای را به افراد سواد آموز ارائه می کند. این طرح از سال ۱۳۹۴ با شیوه جدید به شکل دولتی غیردولتی و مشارکتی راه اندازی شد و تاکنون ۴۴۸ مرکز در سراسر کشور دایر شده است.
طرح های کتاب و کتابخوانی
این طرح به منظور ترویج فرهنگ عادت و مطالعه و یادگیری مادام و مشارکتی در جامعه از سال ۱۳۹۵ به اجرا درآمده است و تاکنون با تشکیل ۶ هزار و ۹۹۹ منطقه کتابخانه بیش از ۷۱ هزار و ۹۷۹ نفر کم سواد مخاطب را تحت پوشش قرار داده است.
طرح خواندن با خانواده
گام اول این طرح در سال ۱۳۷۶، ۱۳۸۹ توانست ۳ عنوان کتاب از ۱۵ عنوان کتاب طرح خواندن با خانواده را بین حدود ۵ میلیون و ۳۷۵ هزار نفر از سواد آموزان دوره مقدماتی ششم کتاب در بین حدود ۳ میلیون و ۸۴۴ هزار نفر از سواد آموزان دوره تکمیلی و ششمین کتاب در بین حدود یک میلیون و پانصد و چهار هزار نفر از مواد آموزان دوره پایانی را آموزش دهد.
گام دوم این طرح در سال ۱۳۹۵ با رویکرد جدید آغاز شد و در این مدت توانسته تاکنون تعداد ۱۶۲هزار و ۹۶۷ نفر را تحت آموزش قرار دهد این طرح از سال شروع به کار خود در سال ۱۳۹۵ تا کنون بین ۳۲۹ هزار و ۵۸۳ نفر از سواد آموزان به اجرا درآمده است.
سوادآموزی
سوادآموزی زندان‌ها با هدف آموزش سواد پایه و مهارتهای اساسی زندگی به زندانیان بیسواد و کم‌سواد گروه سنی ۱۰ تا ۶ ساله ارائه می شود که با مشارکت سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور در سراسر کشور در حال اجراست این طرح از ابتدا تا سال ۱۳۸۹ تعداد ۷۶۹ هزار و ۶۷۵ نفر و سال ۱۳۹۰ تاکنون نیز ۱۹هزار و ۸۳۸ نفر از مددجویان را تحت پوشش خود برده است.
طرح سواد آموزی نیروهای مسلح
این طرح با هدف شناسایی آموزش سربازان بی سواد در مرکز نظامی و پادگان‌ها به مشارکت نیروهای مسلح کشور به اجرا در آمده است که با استفاده از ظرفیت نیروی انسانی نیروی مسلح توانسته است از آغاز به کار خود تا سال ۹۰ اقدام شناسایی آموزش سواد به ۵۴۱ هزار و ۵۷۴ نفر سرباز بیسواد و کم‌سواد کرده و سال ۹۰ تا پایان ۴۴۹۷ نفر را باسواد کرده است.
طرح سوادآموزی تبلتی خانواده سلامت
این طرح سال ۱۳۹۶ به منظور آشنایی سوادآموزان و فضای مجازی و استفاده از فناوری های نوین در آموزش با همکاری دفتر منطقه‌ای یونسکو در بین سوادآموزان دوره انتقال در چرخه آموزش قرار گرفت طرح مذکور در هفت استان کشور فاز اولیه خود را و تحت پوشش بردند، ۱۰۰ نفر از سوادآموزان با اولویت مناطق محروم حاشیه به اجرا درآورد.
طرح سوادآموزی کارکنان و کارگران
این طرح از سال ۱۳۶۱ اجرا شد و در سال ۱۳۶۳ با تصویب آیین‌نامه سوادآموزی رسما تمام دستگاه‌ها ملزم به اجرای برنامه های سوادآموزی شدند همچنین در سال ۱۳۷۱ هیات وزیران پس از تصویب قانون کار جمهوری اسلامی و جدا شدن بخش خصوصی از دولت با استناد به ماده ۱۵۵ قانون کار با توجه به مقررات موضوع طرح آموزش کارکنان و کارگران به اجرا گذاشته شد.
اجرای این طرح از سال ۱۳۶۱ تاکنون موجب شده کلیه بیسوادان و کم سوادان دستگاه‌های دولتی و بیش از ۸۰ درصد بیسوادان بخش خصوصی و کارگری تحت پوشش آموزش قرار گیرد.