از یکشنبه هفته جاری، جدال بازارساز و نوسان‌گیران بازار ارز وارد مرحله جدیدی شد. گذر قیمت دلار در بازار آزاد از مرز ۳۰ هزار تومان باعث شد تا بازارساز به نقش‌آفرینی فعالانه‌تری روی بیاورد و در مهمترین اقدام صورت گرفته، بانک مرکزی با اعلام این خبر که سقف خرید بانک‌ها و صرافی‌ها در بازار متشکل ارزی به ۵۰۰ هزار دلار افزایش می‌یابد و بانک‌مرکزی روزانه ۵۰ میلیون دلار در بازار مزبور به‌صورت اسکناس عرضه خواهد کرد؛ مهمترین سیگنال تقویت عرضه ارز را به نوسان‌گیران و سفته‌بازان این بازار، منتقل کرد.
البته این تنها اقدام بازارساز در این روز نبود و صرافی‌های بانکی روز یکشنبه در حالی کار خود را آغاز کردند که فاصله معنادار هزار تومانی میان قیمت خرید و فروش ارزهای خود قائل شدند. این در حالی بود که طی هفته‌های اخیر، قیمت خرید ارز تنها ۱۰۰ تومان از قیمت فروش آن در صرافی‌های عامل سیاست‌های بازارساز تفاوت داشت.
ورود فعالانه و شفاف بازارساز به جدال
این اقدامات بانک مرکزی از آنجا اهمیت دارد که نشان دهنده عزم جدی بازار ساز برای اصلاح قیمت ارز در قله قیمتی آن و مدیریت نوسان این بازار است. اعلام شفاف حجم مداخله روزانه بازارساز در بازار ارز اقدام بی‌سابقه‌ای بود که روز یکشنبه اتفاق افتاد. بازارساز با اعلام میزان سطح عرضه ارز و تاریخ ورود به بازار، شفافیت را به این عرصه وارد کرد و به فعالان بازار، پیام تطبیق معاملات خود با این سیاست جدید را داد.
البته پیش از این بانک مرکزی در چندین مرحله سقف خرید و فروش نقدی ارز را در بازار متشکل ارز افزایش داده بود، از جمله اینکه سقف خرید و فروش کارگزاران در بانک‌ها و صرافی‌ها از ۱۰ هزار دلار به ۵۰ هزار یورو یا معادل آن افزایش یافته بود. اما طی تصمیم اخیر بانک مرکزی این مبلغ رشد چشمگیری یافت و به مبلغ ۵۰۰ هزار دلار رسید.
انتشار خبر عرضه هفتگی ۳۰۰ میلیون دلار در بازار، توانست جدال روز یکشنبه را به نفع بازارساز ساز خاتمه دهد و با وجود آن که مسیر معاملات در ادامه روند هفته گذشته، سیری صعودی داشت، اما با اعلام این خبر قیمت دلار بازار آزاد در قله ۳۱ هزار و ۷۰۰ تومانی متوقف شد و در ساعات پایانی معاملات شبانه کانال‌های مجازی به قیمت ۳۰ هزار ۷۰۰ تومان رسید.
به اعتقاد فعالان بازار، عرضه حجم سنگین روزانه ۵۰ میلیون دلار در بازار بر تعداد فروشندگان ارز می‌افزاید و خریداران را نسبت به خرید ارز در قیمت های نجومی مردد می‌سازد. امری که به ریزش قیمت‌ها منتهی خواهد شد. از سوی دیگر حرکت بازارساز به سمت تقویت عرضه می‌تواند تاثیرگذاری دلالان را کاهش دهد و از جو هیجانی بازار بکاهد.
به اعتقاد این گروه از فعالان بازار، افزایش قیمت ارز در هفته‌های اخیر تنها به انتظارات تورمی که در جامعه ایجاد شده، مربوط است. مسئله‌ای که دولت دونالد ترامپ در آمریکا به طور مداوم و با استفاده از تمام ابزارهای سیاسی، اقتصادی و خصوصا تبلیغاتی خود، در جهت تقویت و تحریک آن تلاش می‌کند. در این شرایط دلالان و نوسان‌گیران بازار ارز نیز دلخوش به پیروزی ترامپ در انتخابات پیش‌روی آمریکا، تمام تلاش خود را برای حفظ روند صعودی قیمت ارز به کار بسته‌اند. آن‌ها با تقویت باور پیروزی حتمی ترامپ در انتخابات پیش‌رو و سوار شدن بر موج‌های تبلیغاتی دولت آمریکا، مانند اعمال تحریم‌های ثانویه بر ۱۸ بانک ایرانی، توانسته‌اند این انتظارات تورمی را در بستر جامعه تقویت کرده و روند صعودی قیمت ارز را استمرار بخشند. این در حالی است که تحریم اعمال شده، تکرار تحریم‌های پیشین بوده و تبعات اقتصادی جدیدی نخواهد داشت و از سوی دیگر حتی در صورت نو و بدیع بودن این تحریم، زمان اجرای آن ۴۵ روز بعد اعلام شده است و منطقا باید تاثیر آن بر بازارهای داخلی خیلی پس از این تاریخ رخ می‌داد.
از دیگر تلاش‌های این گروه در بازار را که می‌توان آن را اولین واکنش به اقدامات روز یکشنبه بانک مرکزی نیز توصیف کرد، انتشار شایعه استعفای عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی، در عصر همان روز است. شایعه‌ای که فورا تکذیب شد و نتوانست موفقیتی را برای شایعه‌سازان به همراه آورد.
به هر روی در شرایط فعلی بازار، فرصت‌طلبان به ماهی‌گیری از آب گل‌آلود روی آورده‌اند و طی معاملات شبانه در کانال‌های تلگرامی و حتی در روزهای تعطیلی مانند اربعین، آن‌ها با انجام سفته‌بازی‌ها، مصرانه بر تقویت انتظارات تورمی و خنثی سازی اقدامات بانک مرکزی ادامه می‌دهند.
چالش‌های پیش رو برای موفقیت در جدال
اقدامات و اتفاقات روز یکشنبه به معنای پایان جدال بازارساز با نوسان‌گیران بازار ارز نیست. بلکه نشان شروع رقابتی سخت و پرچالش است. در این رقابت بازارساز توانست روز یکشنبه از رقیب خود پیشی بگیرد. قیمت دلار در بازار آزاد هزار تومان کاهش یافت و روز دوشنبه نیز معاملات این بازار از محدوده قیمتی ۳۰ هزار و ۶۰۰ تومان آغاز شد. در صرافی‌های بانکی نیز در حالی که قیمت فروش دلار در روز یکشنبه ۳۱ هزار و ۱۵۰ تومان بود، روز دوشنبه با قیمت ۳۰ هزار و ۲۰۰ تومان فروخته شد.
ولی از میانه‌های روز دوشنبه، مجددا این نوسان‌گیران و سفته‌بازان بازار ارز بودند که توانستند در این جدال موفق‌تر عمل کنند و روند افزایشی قیمت‌ها را به بازار ارز بازگردانند. در نتیجه در عصر روز دوشنبه بازار به تدریج شاهد افزایش قیمت خرید و فروش دلار بودیم.
برای درک علل پایایی توان رقبای بازارساز در این جدال، باید توجه داشت که بازارساز در این رقابت سنگین، با مشکلات فراوانی مواجه بوده است. به اعتقاد کارشناسان مالی و بانکی، تحریم‌های سنگین و بی‌سابقه آمریکا که با بحران کرونا نیز همراه شده است، توان بازار ساز را محدود کرده، اما با وجود این محدودیت ها، بازار ساز تاکنون توانسته با استفاده از ابزارهای مختلف به مقابله با دلالان برود. تحریم‌هایی که به گفته رئیس‌کل بانک مرکزی با هدف به زانو درآوردن اقتصاد ایران طراحی شده بودند. این تحریم‌ها هرچند بعد از دو سال و نیم هنوز به هدف خود نرسیده است، اما همچنان اقتصاد ایران را تحت فشار قرار داده است.
با توجه به اینکه اعمال نرخ‌های دستوری برای ارز از سوی بانک مرکزی، به گفته کارشناسان تدبیری شکست خورده است که تنها به افزایش شلوغی صف مقابل صرافی‌ها و گرم شدن بازار سیاه کمک می‌کند، بانک مرکزی تاکنون از نرخ گذاری خودداری کرده و سعی کرده به صورت غیر مستقیم، بازار را کنترل کند. فشار به صادرکنندگانی که ارزهای حاصل از صادرات خود را به کشور بازنگردانده اند نیز همچنان با پیگیری از نهادهای نظارتی و قضایی ادامه دارد.
اما تمهید دیگر بانک مرکزی برای کنترل این شرایط، یافتن راهی برای بازگرداندن ارزهای بلوکه شده ایران در کشورهای دیگر است. به اعتقاد کارشناسان منابع ارزی بلوکه شده ایران در کشورهایی مانند کره جنوبی، چین و عراق در صورت آزادسازی می تواند شرایط بازار ارز را به کلی متحول کرده و این جدال سنگین را به نفع بازارساز تغییر دهد.
اما در این میان اخبار خوبی هم منتشر شده است که در صورت موفقیت می‌تواند در رقابت میان بازارساز و نوسان‌گیران طی روزهای آتی تاثیرگذار باشد. سفر روز دوشنبه رئیس کل بانک مرکزی به کشور عراق و دیدار و گفت‌وگو با همتای عراقی خود، از دیگر نشانه های مهم بازارساز است که به فعالان بازار ارز منتقل شده است. کشور ایران مراودات تجاری و بازرگانی فراوانی با کشور عراق دارد و تنها در بخش دولتی، ارزش صادرات گاز و برق ایران به عراق سالانه مشتمل بر چندین میلیارد دلار است. به گفته عبدالناصر همتی علاوه بر این، میلیاردها دلار از منابع بانک مرکزی نیز در کشور عراق است که تحریم‌های یکجانبه آمریکا مانع از عمل دولت عراق به تعهدات پیشین خود و بلوکه شدن این منابع در این کشور شده است.
علاوه بر این اقدام بانک مرکزی، همچنین خبرهای منتشر شده حاکی از سرعت گرفتن تامین حواله ارزی در روزهای آتی است که این موضوع می‌تواند نوسان قیمت‌ها در بازار را تا حد زیادی کنترل کند.
از سوی دیگر طبق گزارش بانک مرکزی در روز دوشنبه، یعنی اولین روز اجرای سیاست جدید بازارساز در تقویت عرضه ارز، عرضه اسکناسی انجام شده در بازار ارز ۸۵ میلیون دلار بوده است. این رقم ۳۵ میلیون دلار از برنامه اعلام شده بانک مرکزی برای تزریق روزانه ۵۰ میلیون دلار ارز به بازار بیشتر است. همچنین در این روز حجم عرضه ارز به صورت حواله در بستر سامانه نیما نیز نسبت به روز کاری قبل حدود ٢٧ درصد افزایش یافت و بالغ بر ۱۶۸ میلیون یورو شد. به گفته کارشناسان این اخبار گویای عزم راسخ بازارساز در تداوم عرضه ارز به صورت اسکناس و حواله در بازار دوم، است که پیش‌بینی می‌شود در پی آن بازار ارز کشور از ثبات بیشتری برخوردار شود.
به هر ترتیب بازار ارز در روزهای پیش رو شاهد جدال جذاب و پر چالشی میان بازارساز و نوسان‌گیران خواهد بود و باید دید این تمهیدات جدید بازارساز تا چه حد آرامش و ثبات را در بازار ارز ایجاد می‌کند.