هفته سلامت روان که از ۱۸ تا ۲۴ مهرماه است امسال در حالی مورد توجه قرار دارد که جهان درگیر همه گیری کرونا شده است و این تجربه، بسیاری جوامع را با مشکلات متعددی در حوزه سلامت روان مواجه ساخت. شعار امسال هفته سلامت، سلامت روان برای همه نام گذاری شده است و راه رسیدن به این سلامت نیز سرمایه گذاری بیشتر، دسترسی بیشتر برای همه و همه جا عنوان شده است.
هر کدام از روز های هفته سلامت روان به موضوعی خاص اختصاص داده شده است تا بنوعی اهمیت سلامت روان در ابعادمختلف بیان شود. یکی از این روزها نقش رسانه ها در تبیین وضعیت سلامت روان و انگ زدایی این مساله در جامعه است.در هر حال هفته سلامت روان فرصت مناسبی برای یادآوری این نکته به مردم است که نسبت به این بعد از سلامت خود توجه بیشتری داشته باشند و در این میان نقش رسانه ها در آگاه سازی آنها موثر است.
درعین حال باید یادآور شد؛ پژوهشگران اجتماعی و فعالان حوزه اجتماعی بر این باور هستند که؛ به صرف حرف زدن در مورد شادی نمی توان به ماهیت شادی و خنده دست یافت و باید زیرساخت رفاهی را فراهم کرد و بعبارتی نمی توان در دوندگی ها و درماندگی های روزانه اولویتی به سلامت روان داد آنهم در شرایطی که بسیاری از بیماری های جسمی نیز در مرحله ناچاری و از درد زیاد فرد به فکر درمان می افتد.
اکنون اما جامعه تجربه هشت ماهه ای از همه گیری ویروس کرونا را پشت سر گذاشته است و هنوز هم به آینده روشنی در شیوه مواجهه با این این ویروس نرسیده است. در همین مدت سپری شده ، اضطراب ها، افسردگی ، تنش های خانوادگی، تنهایی ها و بغض های فروخورده ناشی از سوگواری های در تنهایی ناشی از کرونا ، موارد غیر قابل انکاری هستند که ضرورت مشاوره های روانشناسی و سلامت روان را بیشتر از پیش نشان می دهد.
علاوه بر این، استرس ها و بیقراری های کودکان که ناشی از تعطیلی مدارس و در خانه ماندن های طولانی مدت است از یک طرف، سرخوردگی های کودکان و دانش آموزان ناتوان از تهیه تجهیزاتی اعم از گوشی های هوشمند و تبلت برای پیوستن به آموزش مجازی از دیگر مواردی است که اهمیت سلامت روان را بیشتر می کند و در جای خود باید مورد توجه قرار گیرد.
در مورد ضرورت سلامت روان آنچه ضروری به نظر می رسد این است که ؛ برای رسیدن به سلامت روان توام با شادی و نشاط و آرامش در زندگی، چاره ای نیست جز اینکه حداقل هایی از نیازهای ضروری فرد تامین شود.در همین خصوص کارشناسان در حوزه علوم اجتماعی و روان شناسی یادآوری می کنند باید شرایط و زیرساخت حال خوب داشتن در جامعه فراهم شود بگونه ای که نیازهای اساسی برآورده شود تا افراد در صورت مشاهده مشکلات مرتبط با سلامت روان بفکر درمان برآیند و آن را در درون خود انباشته نکنند.
در این خصوص باید یادآور شد که بنا بر گفته رئیس اداره بهزیستی شهرستان بروجرد بسیاری از افراد مبتلا به بیماری های اعصاب و روان که اکنون این بیماری در آنها مزمن شده است و نیاز به بستری در مراکز دائمی بیماری های اعصاب و روان دارند اگر به موقع در مورد بیماری خود اقدام به درمان می کردند اکنون نیازمند بستری تمام وقت و دوره ای در مراکز بیماران مزمن نبودند.
کرم رضا پیردایه می گوید : هم اکنون در مرکز شبانه روزی و نگهداری بیماران اعصاب و روان مزمن ابن سینا بروجرد بیماران مرد با میانگین سنی ۱۶ سال به بالا پذیرش می شوند و تا بالای ۶۰ سال هم بیمار در این مرکز وجود دارد که تعداد آنها حدود ۱۴۰ نفر است و بیمارانی از سراسر استان لرستان هستند.
مرکز شبانه روزی بیماران روانی مزمن آمین، یکی دیگر از مراکز مرتبط با بیماران روانی در بروجرد ست که در این خصوص سارا مقدسی مسئول فنی این مرکز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: این مرکز از ظرفیت ۵۰ نفر برخوردار است ؛ این بیماران با اینکه بعنوان بیمار روانی مزمن نگهداری می شوند ولی با کمترین محبت و مهربانی به آرامش می رسند.
وی با تاکید بر اینکه هر بیماری اعصاب و روان را باید به موقع مورد توجه قرار داد، اضافه کرد: بسیاری از مشکلات روانی بصورت مشکلاتی کوچک آغاز می شود که در صورت بی توجهی و درمان نکردن به مرور به گره بزرگی تبدیل می شود تا جایی که باید روش های درمانی سخت تر و پیچیده تری در پیش گرفت.
سلامت روان اعضای خانواده در عصر حاضر یکی از عوامل تعیین کننده انسجام خانواده در نقش آفرینی اجتماعی است.به دلیل دگرگونی در ایجاد آسیب های نوپدید شرایط مقابله با بحران وآسیب هم متفاوت شده است. بهداشت روان یکی از مهم‌ترین موارد فراموش شده بهداشت عمومی است که شامل مواردی همچون پیشگیری از بروز افسردگی، اختلالات اضطرابی و بیماری‌هایی نظیر اسکیزوفرنی می‌شود.
مشکلات بهداشت روان سالانه میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و طبق آمار فعلی از هر چهار فرد، یک نفر در طول زندگی خود به نحوی مشکل بهداشت روانی را تجربه می‌کند. در شرایط فعلی که شیوع کرونا زندگی تمامی مردم جهان را تحت تأثیر قرار داده است، مسائل مربوط به بهداشت و سلامت روان بیش از هر زمان دیگر اهمیت می‌یابد شعار امسال سازمان بهداشت جهانی برای هفته سلامت نیز بیانگر اهمیت این بعد از سلامت است.
تنش های خانواده در دوران کرونا؛ تهدیدی مضاعف بر سلامت روان
فرشته رحیمی مشاور خانواده در گفتگو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه سلامت روان بخصوص با شیوع کرونا بیشتر از قبل در معرض تهدید قرار گرفته است گفت: بهداشت روان به مفهوم حالت توازن بین شخص و دنیای پیرامون او وسازگاری شخصی با خود ودیگران و همزیستی بین واقعیت های خود، مردم ومحیط زیست است.
وی با تاکید بر اینکه سلامت روان، بستر ساز سلامت جسمی است افزود: بهداشت روان، دانش و هنری است که به افراد کمک می‌کند تا با ایجاد روش‌هایی صحیح از لحاظ روانی و عاطفی، بتوانند با محیط خود سازگاری داشته و راه‌حلهای مطلوب‌تری را برای حل مشکلاتشان انتخاب نمایند.
این مشاور روانشناسی با بیان اینکه خانواده نقش اساسی در سلامت روان اعضای خود دارد افزود: خانواده دریچه ورود به جامعه است که در آن ارزش ها، فرهنگ، پرورش و تربیت،تداوم نسل،تامین نیازهای اساسی ،تعادل روانی و عواطف و هیجانات در آن شکل می گیرد.
نظام اقتصادی و سلامت روان
این مدرس دانشگاه به سایر عوامل مداخله گر در سلامت روان اشاره کرد و گفت: به طور حتم سلامت روانی اعضای جامعه از نظام اقتصادی آن تاثیر می‌پذیرد. یک نظام اقتصادی ناکارامد، فرد را در سطح اشتغال و عملکرد سازمانی و از لحاظ فضای اقتصادی کلان دچار آسیب می‌کند. وجود تورم و عدم تطبیق درآمد و هزینه‌های خانواده موجب آسیب به روان افراد شده است.
رحیمی افزود: وجود سازمان‌هایی که در آن استعداد افراد شکوفا نشده و از نظر شرایط کاری نیروی انسانی در فشار هستند نیز به همین ترتیب عمل می‌کند. به همین دلیل در ایران نیز باید توجه داشت که عملکرد شاخص‌های اقتصادی، وضعیت بیکاری و اشتغال بخشی از وضعیت سلامت روانی جامعه را مشخص می‌کنند.
وی با اشاره به تلاش روانشناسان برای هدایت و حمایت از خانواده در تامین سلامت روان جامعه افزود: آموزش و مشاوره، درمان در خانواده با هدف هماهنگی با تغییرات، حل تضادها و تعارضات، همبستگی بین اعضا، وضع و عمل به قوانین خانواده، تقسیم وظایف و همدلی از جمله عوامل موثر بر تضمین سلامت روان است.
مدرس آموزش خانواده گفت: اختلالات روانی شایع همچون؛ افسردگی، دوقطبی، اسکیزوفرنی، اختلال پانیک، اختلال وسواسی، اختلال استرس پس از سانحه، اختلالات اضطرابی، اختلالات مرتبط با مصرف مواد مخدر و روانگردان، اختلالات جنسی، اختلالات شبه جسمی، اختلالات خواب، اختلالات انطباقی و اختلالات شخصیت در مقابل سلامت روان جامعه قرار می گیرند که بسیاری از موارد شیوع به علت عدم آگاهی و مهیا نبودن زیرساخت های لازم و نیروی متخصص است.
وی افزود: در سال جاری که همه‌گیری کووید ۱۹ زندگی روزمره بشر را به میزان قابل توجهی دچار تغییر کرده و چالش‌های بسیاری را برای تمامی اقشار جامعه به وجود آورده است. بیماران اعصاب و روان بیش از هر زمان دیگر دچار انزوای اجتماعی و مشکلات ناشی از آن شده‌اند. از سوی دیگر دسترسی به خدمات بهداشت روان با کیفیت کاهش یافته است که اصلی‌ترین علت آن بالا بودن خطر ابتلا به ویروس کرونا در مراکز نگهداری بیماران اعصاب و روان یا مؤسسات روان‌پزشکی است.
این روانشناس بالینی به راهکارهای کاهش اختلالات روانی اشاره کرد و افزود: برای بهبود سلامت روان در دو سطح کلان و خرد باید برنامه ریزی مناسب صورت پذیرد در سطح کلان شاخص‌های محیطی که متاثر از نظام اقتصادی، اجتماعی و سیاسی هستند با بهبود خود سلامت روان جامعه را افزایش می دهند. در سطح خرد غربالگری، آموزش، مشاوره و فرهنگ سازی راهکار بهبود سلامت روان است.
با توجه به عواقب ناگوار اقتصادی و اجتماعی ناشی از کرونا و بار روانی شدید ناشی از آن ، نیاز به مراقبت‌های بهداشت روان نیازمند توجه جدی تر و برنامه های اجرایی مناسب دارد. شاید به همین دلیل هدف از کمپین روز جهانی سلامت روان در سال جاری، تمرکز روی سرمایه‌گذاری در این بخش است و سازمان جهانی بهداشت به همراه اتحادیه جهانی بهداشت روان و فدراسیون جهانی بهداشت روان، خواستار افزایش گسترده سرمایه‌گذاری در بخش سلامت روان هستند.