چشم ها هرگز خداوند را نمی‌بینند
دل ها با ایمان درست خدا را می یابند(امام علی«ع»)
پیشینه استفاده از «عصای سفید» به زمان جنگ جهانی اول به عنوان نمادی برای نابینایان باز می گردد. هر چند که در کشورهای مختلف قوانین و نمادهای مختلفی برای استفاده و شناسایی نابینایان از این عصا وجود دارد، اما با توجه به اینکه رنگ سفید برای همگان به خوبی قابل رویت است، برای پیشگیری از خطراتی که نابینایان را تهدید می کنند، این رنگ در تمام دنیا برای عصای راهنمای آنها تصویب شده است. این عصا مورد استفاده افراد نابینا و افرادی با اختلالات بینایی قرار می گیرد و در انواع تاشو و قابل حمل طراحی می شود.
یک عکاس از اهالی شهر بریستول انگلیس به نام جیمز بیگز در ۱۹۲۱ میلادی که در یک سانحه بینایی خود را از دست داده بود، برای در امان ماندن از خطر برخورد با وسایل نقلیه که در خیابان های اطراف محل زندگی او در حال رفت و آمد بودند، ابتکار استفاده از عصا به رنگ سفید که به راحتی قابل دید باشد - را به کار برد. پس از آن ۲ تن از برجسته‌ترین محققان آمریکایی به نام‌های ناول پری (ریاضیدان) و جاکوپس تن بروک (حقوقدان)، توانستند قانونی در پانزدهمین روز از ماه اکتبر به عنوان قانون عصای سفید به تصویب برسانند و این روز را به عنوان روز جهانی نابینایان نامگذاری کنند. در این قانون، تمامی حقوق اجتماعی فرد نابینا به عنوان عضوی از جامعه متمدن، انعکاس یافته است.
حقوق اجتماعی نابینایان
طبق قانون اساسی کشور افراد نابینا، حق بهره‌گیری از تمام امکانات رفاهی معمول در جامعه را دارند. آنان می بایست بتوانند از پیاده‌روها، خیابان‌ها، بزرگراه‌ها و وسایل ترابری همگانی مانند هواپیما، قطار، اتوبوس، خودرو، کشتی، هتل‌ها، مکان‌های عمومی و مراکز تفریحی و مذهبی بهره‌برداری کنند. چنانچه گهگاه محدودیتی برای سودجستن از این تسهیلات و مکان‌ها در میان باشد، باید فراگیر همه افراد جامعه باشد و اگر شخص یا سازمانی فقط برای نابینایان در استفاده از تسهیلات همگانی، محدودیت ایجاد کند یا حقوق نابینایان عاقل و بالغ را نادیده بگیرد، مجرم شناخته می‌شود.
رانندگان وسایل نقلیه، موظف به مراعات کامل نابینایانی هستند که با عصای سفید در خیابان‌ها رفت وآمد می‌کنند. دولت، موظف است، نابینایان را به مشارکت در امور دولتی تشویق کند تا آنان نیز به کار مشغول شوند.
وحید قبادی دانا عضو هیات علمی جهاددانشگاهی علوم پزشکی تهران و رییس وقت سازمان جوانان جمعیت هلال احمر کشور، در این باره می گوید: در قانون حمایت از حقوق معلولان ارائه بخش عمده‌ای از خدمات مورد نیاز افراد نابینا و کم بینا در زمینههای آموزشی، توانبخشی، حمایت های رفاهی و اجتماعی بر عهده سازمان بهزیستی نهاده شده و این سازمان نیز با توجه به قابلیت ها و محدودیتهای این افراد و نیازهای روز جامعه، طرح ها و برنامه های متنوعی را جهت افزایش سطح استقلال و ارتقاء کیفیت زندگی افراد نابینا و کم بینا اجرا می نماید. ارایه خدمات آموزشی و توانبخشی در قالب مراکز تخصصی و خدمات توانبخشی مبتنی بر جامعه، پرداخت کمک هزینه معیشتی و تحصیلی، تعمیم حق پرستاری و مددکاری، اجرای برنامه های توانمندسازی به صورت فعالیتهای آموزشی، هنری و ورزشی و آموزش مهارت های شغلی و تسهیل فرایند اشتغال افراد نابینا و کم بینا تنها بخشی از خدماتی است که با هدف تبلور استعدادهای ارزنده این عزیزان انجام می شود.
دلایل و علت نابینایی و کم بینایی
از مهمترین عوامل نابینایی و کم بینایی می توان به بیماری ها، حوادث، کهولت سن و وراثت اشاره کرد که بر زندگی میلیون ها انسان در دنیا تاثیر می گذارند. هر چند که راه های درمانِ اندکی برای برخی از علل نابینایی وجود دارد، اما پیشگیری، راهی مطمئن برای جلوگیری از بروز این ضایعه به حساب می آید. اهمیت نابینایان به‌عنوان بخش بزرگی از جامعه انسانی سبب شده تا سازمان بهداشت جهانی برنامه های ویژه ای در راستای آموزش، پیشگیری و درمان بیماری های چشم در دستور کار قرار دهد. به عنوان مثال سازمان جهانی بهداشت با همکاری آژانس بین‌المللی پیشگیری از نابینایی و بعضی سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی در مورد مدیریت پیشگیری از اختلالات بینایی، برنامه‌ای را با عنوان Vision ۲۰۲۰ با هدف از بین بردن نابینایی‌های قابل پیشگیری تا ۲۰۲۰میلادی طراحی و به مرحله اجرا گذاشته است، تا اینکه برای همه افراد بشر حق برخورداری از دیدن فراهم شود. به‌نظر می‌رسد، انجام موفقیت‌آمیز برنامه بینایی ۲۰۲۰ باعث جلوگیری از نابینا شدن حدود ۱۰۰میلیون نفر در سطح جهان بشود.
به طور کلی علل نابینایی در کشورهای در حال توسعه و پیشرفته با یکدیگر متفاوت است.۹۰درصد نابینایی و اختلالات بینایی در جوامع فقیر یا خیلی فقیر رخ می دهد و علت بروز آمار بالای نابینایی و اختلالات بینایی در این مناطق آب مروارید، تنبلی چشم، عیوب انکساری و دید کم، تراخم و علل خاص نابینایی در کودکان است. آب مروارید یا کاتاراکت یکی از علل بسیار شایع نابینایی در دنیا محسوب می شود که به آسانی با هزینه مناسب و با جراحی قابل درمان است. حدود ۵۰ درصد افراد نابینای جهان از بیماری آب مروارید رنج می برند. آب مروارید کدر شدن عدسی چشم است و اقداماتی ساده مانند استفاده از عینک آفتابی و کلاه لبه دار برای جلوگیری از رسیدن اشعه ماورای بنفش به چشم می تواند بروز آب مروارید را به تاخیر بیندازد. جراحی مشکل آب مروارید بسیار آسان، کم خطر و بی‌درد است. هر چند که این جراحی جزء پنج درمان مقرون به صرفه در دنیا است، اما در بیشتر مناطق دور افتاده کشورهای در حال توسعه و فقیر، بسیاری از بیماران، به‌دلیل عدم‌دسترسی به امکانات درمانی چشم پزشکی با هزینه قابل‌قبول و مناسب، همچنان نابینا هستند و هنوز آب مروارید، مهمترین عامل نابینایی باقی مانده است.
نابینایان موفقی که جهان را تغییر دادند
ابوعبدالله جعفر بن محمد بن حکیم بن عبدالرحمن بن آدم متخلص به رودَکی و مشهور به استاد شاعران و ملقب به پدر شعر فارسی نابینا و یکی از موفق ترین روشندلان ایرانی به شمار می رود که نام و آوازه جهانی دارد.به بیانی روشن تر رودکی از جمله افرادی اسـت کـه در عمل بـه اثبات رسانده کـه نابینایی، مساوی شکست و خزان زندگی نیست. او نابینایی اسـت کـه در عرصه شعر، سخن و هنر درخشید و بـه تعبیر عالمان ادب پارسی، مقام پدر شعر پارسی رابه خود اختصاص داد. او در۲۶۰ قمری در «رودک» روستایی از ماوراءالنهر و نزدیک سمرقند بدنیا آمد.در هشت سالگی حافظ کل قرآن شد و در تلاوت آیات مهارتی خاص پیدا کرد. این نابینای پرتلاش و باذوق با تسلط بر زبان عربی، کلیله و دمنه را به نظم درآورد. ترانه هـای نغز و حکیمانه و ماندگاری از او برجای مانده و در افکار و آثار سخنورانی مانند فردوسی، سعدی، جامی و دیگران، تأثیر ژرفی از این شاعر و هنرمند پرتوان مشاهده می‌شود.
لوئیس بریل مربی و معلم اهل فرانسه و مخترع یک سیستم خواندن و نوشتن برای استفاده نابینایان، یکی دیگر از مشاهیر نابینای موفق در جهان محسوب می شود. سیستم او با نام خط بریل به‌طور گسترده‌ای در دنیا توسط نابینایان برای خواندن و نوشتن، مورد استفاده قرار گرفت.
بریل در ۱۸۰۹ میلادی در فرانسه متولد شد. وی در اوایل کودکی یعنی در ۳ سالگی بینایی خود را از دست داد. در ۱۸۱۸ میلادی به همراه دوستان خود موسسه ملی نابینایان جوان پاریس را در این شهر دائر کرد. در همین زمان بود که بریل بواسطه توانایی‌هایش در موسیقی و علم مشهور شد و یکی از بهترین نوازندگان ویولون و ارگ در پاریس شد. بریل در ۱۸۲۶ میلادی شروع به آموزش نابینایان کرد. امروزه شهرت بریل به خاطر ابداع سیستم خط برجسته وی است که در آن زمان در پیام‌های رمزی ارتش بکار گرفته می‌شد. سیستم بریل یا خط برجسته، نقاط برجسته با اشکال منظم روی مقوای نازک را شامل می شود که نابینایان از طریق لمس آن قادر به درک عبارات و خواندن خواهند بود. این روش تا به امروز با موفقیت همراه بوده و در بسیاری از کشورهای جهان استفاده می‌شود.
منابع:
۱.سازمان اسناد و کتابخانه ملی
۲.مجله گلبرگ مهر ۱۳۸۲، شماره ۴۳ ؛ عصای سفید ; روز جهانی نابینایان
۳. آشنایی با روز جهانی نابینایان؛ همشهری آنلاین
۴.پایم رییس جمعیت جوانان سازمان هلال احمر به مناسبت روز عصای سفید؛ مهر ۹۹
۵.کتاب تحول روانی ، آموزش و توانبخشی نابینایان نوشته محمدرضا نامنی ، افسانه حیات روشنایی ، فریده ترابی میلانی؛ ناشر سمت