به گزارش روز سه شنبه ایرنا، عربستان سعودی به عنوان بزرگترین صادرکننده نفت جهان، پس از شیوع بیماری کوید ۱۹ با رکود عمیق اقتصادی روبرو شده است. تقاضای جهانی نفت خام کاهش یافته و اقدامات برای مهار ویروس کرونا به فعالیت_های داخلی آسیب رسانده است. این وضعیت سبب شده، بسیاری از کارشناسان بر این باور باشند که بحران کرونا و افزایش مالیات ها و تصمیم‌های دیگر که به زیان شهروندان است، دولتمردان عربستان را با چالش روبرو خواهد کرد.
تحمیل هزینه‌های سنگین کرونا بر اقتصاد عربستان
با کاهش قیمت نفت و گسترش شیوع کرونا، اکنون اقتصاد عربستان با رکود روبرو است. چالش‌های اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا، قطع شدن درآمدهای ارزی حاصل از سفر حجاج و جنگ نفتی عربستان با روسیه سبب شده است ریاض برای جبران کسری بودجه خود به سیاست ریاضت اقتصادی روی آورد.
اندیشکده «صدی» آمریکا نوشت: کاهش بهای نفت و شیوع بیماری کوید ۱۹، ضربه‌های سنگینی به اقتصاد عربستان وارد کرده است. شیوع بیماری کرونا سبب کاهش بهای نفت و وارد شدن زیان‌های بیشماری به بخش‌های غیر نفتی شده است که عربستان با هدف تنوع بخشی به اقتصاد خود برای توسعه آنها تلاش می‌کرد. این بحران‌ها ادامه اقتصاد رانتی را در معرض آزمون قرار داده و این کشور را به سوی ریاضت اقتصادی بی‌سابقه سوق داده است. طرح چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان که اساس کار «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان برای ایجاد تحول در عربستان را تشکیل می‌دهد در بیشتر بخش‌ها به حالت تعلیق درآمده است. درآمدهای شرکت نفتی آرامکو هم در چهار ماه نخست امسال با کاهش ۲۵ درصدی روبرو شده است. گزارش‌های صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد عربستان برای تنظیم یک بودجه متوازن نیاز به فروش نفت به قیمت ۷۶ دلار دارد. این در حالی است بهای نفت پایین‌تر از این رقم است.
روزنامه «العرب» چاپ لندن نوشت: بزرگترین صادر کننده نفت در جهان پس از شیوع ویروس کرونا و کاهش تقاضا برای خرید نفت با رکود اقتصادی روبرو است. اقتصاد عربستان در سه ماه دوم امسال با رکود ۷ درصدی روبرو است. این موضوع نشان می‌دهد که پیامدهای شیوع ویروس کرونا بر بخش‌های نفتی و غیرنفتی عربستان بسیار سنگین است. میانگین بیکاری هم در این کشور به رقم ۱۵.۴ درصد رسیده است. بخش‌های غیر نفتی که محور اصلی طرح چشم انداز ۲۰۳۰ عربستان با هدف تنوع‌بخشی به اقتصاد و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی بود نیز با رکود ۸.۲ درصد روبرو شده است. این کشور مالیات بر ارزش افزوده را سه برابر کرد و تا رقم ۱۵ درصد بالا برد تا بتواند خزانه خود را که به دلیل کاهش قیمت نفت خالی شده است، تقویت کند.
در بخشی از گزارش روزنامه «عربی ۲۱» مصر آمده است که عربستان در سه ماه نیمه دوم امسال به دلیل کاهش بهای نفت با کمبود بودجه ۲۹.۱۲ میلیارد دلاری روبرو شده است. عربستان برای مقابله با این رکود اقداماتی چون مالیات بر ارزش‌افزوده را افزایش داده است.
شبکه «الجزیره» قطرنیز نوشت: عربستان برای پیش‌برد طرح چشم انداز ۲۰۳۰ بر روی بخش گردشگری و برگزاری مراسم حج و زیات حساب ویژه‌ای باز کرده بود. این در حالی است در نتیجه شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مراسم حج، عربستان ۲۸ میلیارد دلار در این زمینه زیان کرده است.
آینده تاریک بن سلمان و طرح چشم‌انداز عربستان زیر سایه کرونا
بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که ادامه بحران کرونا بیش از همه باعث کُند و تعطیلی طرح چشم‌انداز عربستان موسوم به ۲۰۳۰ خواهد شد. تحت تاثیرقرار گرفتن طرح موسوم به چشم انداز ۲۰۳۰ که در واقع بیانگر بلندپروازی‌های بن سلمان برای ایجاد تنوع‌بخشی در اقتصاد عربستان و کاستن از وابستگی به فروش نفت است می‌تواند پیامدهای ناگواری را برای اقتصاد بیمار عربستان و آینده خود وی به دنبال داشته باشد.
به نوشته شبکه خبری «الجزیره» قطر، «مصطفی عبدالسلام» کارشناس مسائل اقتصادی گفت: دیگر سعودی‌ها از طرح ۲۰۳۰ و طرح بن سلمان مثل طرح «نیوم» سخن به میان نمی‌آورند. زیرا این طرح‌ها به دلیل کاهش درآمدها متوقف شده است و تنها هم و غم آنها چگونگی سپری کردن این مرحله با کمترین هزینه است.
به نوشته الجزیره، «خالد الخاطر» کارشناس مسائل اقتصادی قطری هم هشدار داد که به دلیل کاهش بهای نفت، عربستان با چالش‌های اقتصادی بزرگی روبرو خواهد شدو به دنبال آن آثار سیاسی این موضوع هم آشکار خواهد شد. ادامه کاهش بهای نفت، طرح تنوع‌بخشی اقتصاد عربستان را که بن سلمان آینده سیاسی خود را به آن گره زده است با فشار سختی روبرو خواهد کرد. به تعویق انداختن و لغو این طرح، اعتماد سرمایه‌گذاران به عربستان را از بین خواهد برد و شاید نارضایتی مردمی را به دنبال داشته باشد. کاهش بهای نفت و ارزش سهام شرکت آرامکو در کنار افزایش بی‌اعتمادی‌ها، بی‌ثباتی‌ها، رکودها و شکست‌ها و فروپاشی اقتصاد، وضعیت بن سلمان را در شرایط شکننده‌ای قرار خواهد داد و آینده سیاسی وی را با تهدید روبرو خواهد کرد و جایگاه مخالفان وی تقویت خواهد کرد.
روزنامه «العربی الجدید» چاپ لندن در بخشی از گزارش خود به قلم «احمد ذکر الله» تحلیلگر مسائل اقتصادی، مشکل اقتصاد عربستان را تنها در شیوع ویروس کرونا نمی‌داند. او می‌گوید مشکل اصلی اقتصاد عربستان ناشی از خلا ساختاری است که طی ۵ دهه گذشته در اقتصاد رانتی عربستان شکل گرفته است. یک روابط اقتصادی پدرانه بین نظام و شهروندان شکل گرفته است که در آن درآمدهای رانتی در ایجاد اقتصاد تولید محور متکی بر مهارت‌ها و دانش به کار گرفته نمی‌شود. بلکه این درآمدها برای شکل‌گیری طبقه هوادار نظام مورد استفاده قرار می‌گیرد تا در برابر استبدادگری‌های نظام سکوت اختیار کنند و در برابر آن به سهم خود از رانت‌ها دست یابند. نظام رانتی عربستان روابط خود را با شهروندان بر اساس توزیع رانت در مقابله هواداری از نظام استوار کرده است. این سیاست سازوکارهای محاکمه متقابل را تضعیف کرده و سبب از بین رفتن سازوکارهای محاکمه و کنترل لازم در تنظیم روابط بین مراکر سیاسی و اقتصادی شده است. این موضوع به فساد و استبدادی منجر شده است که هرگونه ابتکار عمل برای اصلاح اقتصاد را نابود می‌کند. هنگامی که طرح چشم انداز ۲۰۳۰ هم مطرح شد در این طرح به طور کلی اصلاحات سیاسی به عنوان مهمترین ابزار زیرساخت اقتصادی نادیده گرفته شد. با این توصیف موفقیت اقتصاد عربستان در عبور از بحران کنونی در افزایش بهای نفت و تولید داروی بیماری کرونا نیست، بلکه این موفقیت در گرو ماهیت برخورد سیاسی با بحران‌ها است و با ادامه سیاست‌های استبدادی کنونی که پیش‌بینی می‌شود در آینده شدت بیشتری به خود بگیرد شرایط ناگوارتری در انتظار عربستان خواهد بود.