به گزارش روز دوشنبه ایرنا، ایران، روسیه و ترکیه بیشترین فعالیت و درگیری را در بحران قره باغ داشتند. هم مرزی هر سه کشور با این بحران و تعاملات سیاسی‌شان با طرفین درگیری (باکو و ایروان)؛ توجه این بازیگران به بحران را به نسبت سایر قدرت‌های بزرگ نظیر اتحادیه اروپا، چین و آمریکا بیشتر کرد. اهمیت این بحران برای جمهوری اسلامی ایران به سبب دارا بودن مرز مشترک با هر دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان بیش از سایرین است. تداوم ناامنی در این منطقه مساوی است با تسری خشونت و ناامنی ها در مرزهای شمال غربی کشور. کما اینکه طی دو هفته درگیری، شاهد فرود آمدن راکت و گلوله به نواحی مرزی کشورمان بودیم. به همین دلیل، جمهوری اسلامی ایران از همان ابتدای بحران، خواستار کاهش تنش‌ها در قره باغ و بازگشت دو کشور به میز مذاکره برای حل اختلافات فی ما بین شان شد. در این نوشتار قصد داریم بازتاب رویکرد کشورمان را در رسانه های خارجی مورد تحلیل قرار دهیم و اینکه نگاه رسانه های بین المللی به سیاست ورزی ایران در قره باغ چگونه بوده است.
اظهارات مسئولان ایرانی گویای تعادل قدرت است
صفحه انگلیسی «دویچه وله» در گزارشی به نگرانی ایران از گسترش منازعه در قره باغ پرداخته و آورده است که ایران پیشنهاد میانجیگری در قره باغ را با هدف کاهش تنش و منازعه داد. در گزارش این خبرگزاری به نقل از «سعید خطیب زاده» سخنگوی وزارت خارجه ایران آمده که از هر دو طرف منازعه درخواست آتش بس و بازگشت به میز مذاکره را داریم.
به نوشته این تارنما، در تحلیل رفتار ایران در منازعه قره‌باغ، وضعیت آذری های ساکن ایران فاکتور مهمی است. ایران تمایل ندارد منازعه در قره باغ با توجه به جنبه های قومی و مذهبی وارد مرزهای جعرافیایی و جمعیتی ایران شود. در درون سرزمین ایران هم آذری ها و هم ارمنی ها سکونت دارند. طبق گزارش این رسانه، جمعیت ارمنی ها در ایران حدود ۱۰۰ هزار نفر است و عمدتا در اصفهان و تهران ساکنند. در برابر، آذری ها با دارا بودن جمعیتی در حدود ۱۵ میلیون بخش مهمی از جامعه ۸۲ میلیون ایرانی را تشکیل می دهند.
متناسب با میزان جمعیت، آذری ها در ساختار قدرت و اقتصاد ایران نفوذ و موقعیت بالایی دارند. در بُعد اقتصاد هم موقعیت آذری بالاتر است. بازار تهران در کنترل این بخش از جمعیت ایران است. دویچه وله در گزارش خود به این موضوع هم اشاره کرده که چهار تن از ائمه جمعه در استان های آذری نشین بیانیه ای مشترک در خصوص ضرورت آزاد سازی قره باغ منتشر کردند. در بیانیه ائمه جمعه در استان های اردبیل، زنجان، تبریز، ارومیه آمده که هیچ شکی نیست قره باغ متعلق به آذربایجان است. هم راستا با این اقدام، حسن روحانی رئیس جمهوری ایران در تماس تلفنی با نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان گفت که ارمنستان باید به پایان منازعه در قره باغ تلاش کند.
تلاش ایران برای ایفای نقش بی طرفانه
«رادیو آزاد اروپا» دیگر رسانه ای است که به رویکرد ایران در قره باغ توجه داشته و با تیتر «تلاش برای بی طرفی» نگرانی های ایران از گسترش منازعه در قره باغ را مورد تحلیل قرار داده است. طبق گزارش این رسانه، ایران معتقد است که عدم کنترل بحران قره باغ، ظرفیت تبدیل شدن آن را به منازعه ای بزرگ تر دارد. ایران با هر دو کشور طرف منازعه مرز مشترک دارد و از نزدیک روند درگیری را مشاهده می کند. همین نزدیکی مرزی و جغرافیایی باعث شده که چندین راکت و گلوله در سرزمین ایران فرود آید. رویکرد ایران در قره باغ تعادل بخشی به منازعه و تلاش برای ایفای نقشی بی طرفانه است. این بی طرفی، بی طرفی منفعل نیست و ایران بر گفت و گوی طرفین و پایان منازعه از همان ابتدا تاکید دارد. در ادامه گزارش آمده است که سیاست بی طرفی ایران در حالی اعمال می شود که درداخل ایران فشارها نسبت به حمایت کامل از جمهوری آذربایجان بالا است. استناد گزارش رادیو آزاد اروپا بر اظهارات حسن روحانی رئیس جمهوری ایران در هفتم اکتبر بود که اعلام کرد ایران روابط خیلی خوب با هر دو ملت جمهوری آذربایجان و ارمنستان دارد. رئیس جمهوری ایران جمهوری آذربایجان را ملتی برادر و ارمنستان را همسایه ای خوب عنوان کرد. جنگ باید تمام شود و ما امیدوار به بازگشت ثبات به منطقه هستیم.
تاکید ایران بر صلح و ثبات در قره باغ است. نگرانی رئیس جمهوری ایران بر خطر جنگ منطقه ای و انتشار برخی گزارش ها از اعزام تروریست های داخل سوریه به قره باغ، موارد برجسته ای بود که در گزارش رادیوی آزاد اروپا در خصوص رویکرد ایران در قره باغ مطرح شده بود.
جلوگیری از تبدیل شدن بحران قره باغ به رقابت‌های نیابتی و جنگ منطقه‌ای
برآیند نگرش رسانه ها به خصوص در قاره سبز توصیف‌گر رویکرد ثبات آفرین و صلح گرایانه ایران و معطوف به جلوگیری از تبدیل شدن قره باغ به رقابت های نیابتی و جنگ منطقه ای است. جمهوری اسلامی ایران با گوشزد کردن تجربه بحران های خاورمیانه نظیر سوریه، یمن و حتی لیبی، مدام روی این محور تاکید دارد که ادامه تنش و درگیری مساوی است با احتمال انتقال تروریست ها و نا امن شدن منطقه که این موضوع به نفع قدرت های منطقه ای نیست.
برای همین تمام دغدغه جمهوری اسلامی ایران حل بحران از درون و عدم ورود قدرت های بیرونی است. به نظر می رسد این رویکرد ایران در میان قدرت های اروپایی هم به تاسی از جهت دهی رسانه ای شان، خواهان دارد. امنیت انرژی برای اروپا و مهم تر از همه نگرانی از موضوع پناهندگان دو دغدغه اصلی قدرت‌های اروپایی در شرایط کنونی است. هر دو این موضوع با گسترش منازعه در قره باغ ظرفیت فعال شدن دارد. برای همین اتحادیه اروپا هم مثل جمهوری اسلامی ایران خواهان صلح و ثبات و آرامش در قره باغ با محوریت مذاکره و دیپلماسی است.