ایران در دهه‌های اخیر توانسته در تولید انواع محصولات پروتئینی از جمله گوشت مرغ، تخم مرغ و فرآورده‌های لبنی به خودکفایی رسیده و از واردکننده این محصولات به صادرکننده‌ای فعال تبدیل شود. با این حال بعد از بازگشت تحریم‌ها و فشار حداکثری بر اقتصاد و تامین ارز، قیمت نهاده‌های دامی که بخشی از آن از طریق واردات تامین می‌شود، با رشد همراه بوده و این موضوع، تولید فرآورده‌های پروتئینی را با چالش همراه کرده است.
این در شرایطی است که در سال گذشته، حدود ۸۵۹ هزارتن گوشت قرمز، دو هزارو ۷۳۳ تن گوشت مرغ و یک میلیون ۱۷ هزارتن تخم مرغ در کشور تولید شد. با این حال طبق آمارها، قیمت انواع محصولات پروتئینی از جمله گوشت قرمز، گوشت مرغ و تخم مرغ افزایش چشمگیری داشت.
در این میان، محصولات لبنی نیز از رشد قیمت در امان نماندند و شرکت‌های لبنی به طور محسوس و نامحسوس اقدام به افزایش قیمت فرآورده‌های خود می‌کنند تا جایی که مصرف این محصولات در سفره ایرانی‌ها رو به کاهش است.
مشکل افزایش قیمت این محصولات اما در ماه‌های اخیر با کاهش واردات و افزایش چند برابری نرخ نهاده‌های دامی، بیشتر و قیمت تمام شده محصولات نهایی چندین برابر شد. این در حالی است که البته وضعیت بازار نشان می دهد که این موضوع نه به نفع تولید و نه به نفع مصرف کنندگان است.
در شرایط فعلی، تولیدکنندگان باید نهاده‌های مورد نیاز تولید را با نرخ‌های بالا از بازار خرید کنند تا آنجا که کنجاله سویا با نرخ مصوب دو هزارو ۴۵۰ تومانی را باید ۱۵ هزارتومان و ذرت یک هزارو ۵۰۰ تومانی را باید با قیمت چهار هزارتومان بخرند.
به دلیل محدودیت منابع آبی در ایران، ذرت و کنجاله سویا در حد محدودی کشت شده و بیش از ۹۰ درصد نهاده‌های مذکور از محل واردات با ارز رسمی ۴۲۰۰ تومانی تامین می‌شود.
از همین رو تولیدکنندگان فرآورده‌های پروتئینی، اکنون در سردرگمی تامین نهاده‌ها برای ادامه حیات تولید و مصرف‌کنندگان با افزایش روز افزون قیمت محصولات دربازار روبرو هستند تاجایی که گفته می‌شود کاهش تقاضای محصولات پروتئینی در ماه‌های اخیر در ایران بی‌سابقه بوده است.
در این بین برخی کارشناسان وضعیت نابسامان قیمت محصولات پروتئینی در بازار را نه تنها به دلیل افزایش قیمت نهاده‌های دامی بلکه ناشی از بالا بودن قیمت تمام شده تولید، حضور دلالان و واسطه‌گران و عدم نظارت بر بازار می‌دانند. روندی که ادامه آن نه تنها برای تولید بلکه برای مصرف‌کننده‌ای که هر روز سفره‌اش کوچکتر و کوچکتر می‌شود، زنگ خطر را به صدا درآورده است.
با توجه به حفظ سلامت جامعه و تداوم امنیت غذایی، با حمایت دولت، در نیمه شهریورماه امسال یک میلیون و ۶۰۰ هزار تن نهاده‌های دامی در بندر امام خمینی(ره)، بندرعباس و چابهار به طور همزمان ترخیص و به سمت استان‌ها بارگیری شد.
کاهشی در تولید محصولات پروتئینی نداریم
معاون امور تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا با بیان اینکه تولید به میزان کافی انجام می‌شود و کمبودی در تولید نداریم، افزود: امیدواریم با تامین نهاده‌ها و واردات، وضعیت بازار محصولات پروتئینی ثبات پیدا کند.
«مرتضی رضایی» اظهارداشت: همچنان به ناحق ابهاماتی به سامانه بازارگاه وارد می‌شود و برخی با نیت‌های خاص و برخی بدون اطلاع این سامانه را تخریب می‌کنند، در حالی که باید نهاده به اندازه کافی وارد سیستم شود.
وی افزود: بدیهی است وقتی ورودی سامانه بازارگاه بین ۵۰ تا ۵۵ درصد است و با کمبود روبرو هستیم، نمی‌توانیم توزیع ۱۰۰ درصدی داشته باشیم.
معاون امور تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزیادامه داد: سامانه بازارگاه یک سیستم حسابداری است و سیستم پیچیده‌ای ندارد و در صورت تامین، نهاده‌های موردنیاز بخش تولید به دستشان خواهد رسید که همین امر موجب متعادل شدن قیمت محصولات پروتئینی در بازار خواهد شد.
هشدار نسبت به کاهش تولید فرآورده های پروتئینی
گرانی اقلام غذایی در بازار نه تنها نگرانی مصرف‌کنندگان بلکه دغدغه تولیدکنندگان را در پی دارد به طوری که تولیدکنندگان می‌گویند اکنون بیش از ۷۰ درصد نهاده‌های مورد نیاز تولید از جمله ذرت و کنجاله سویا را از بازار سیاه تامین می‌کنند و کمتر از ۳۰ درصد با نرخ های مصوب تامین می‌شود.
«ک. هاشم زاده» یکی از تولیدکنندگان تخم مرغ می‌گوید: با وضعیت فعلی نهاده‌های طیور ممکن است در هفته‌های آتی با کاهش شدید تولید روبرو شویم زیرا تولیدکننده‌ای که نتواند به مرغ خود دان بدهد نمی‌تواند تولید داشته باشد.
وی افزود: اکنون تولیدکنندگان، تنها با مشکل تامین نهاده‌ها با نرخ‌های بازار سیاه روبرو نیستند بلکه با مشکل جدی افزایش هزینه‌های تولید و کاهش نقدینگی مواجه هستند که این موضوع باعث شده طی همین مدت برخی از تولیدکنندگان از چرخه تولید خارج شوند.
«علی یزدی» یکی دیگر از تولیدکنندگان می‌گوید: بازارگاه بهترین سیستم توزیع نهاده در حال حاضر با شرایط موجود است اما خیلی از تولیدکنندگان از خرید ذرت و سویا مصوب جا مانده‌اند.
ترخیص بدون کد رهگیری از گمرک با هدف تامین سریع نهاده‌ها
با توجه به مشکلاتی که در ترخیص نهاده ها و کالاهای اساسی و مواد اولیه از گمرک وجود داشت، در جلسه ویژه ستاد تنظیم بازار در روز گذشته (سه شنبه- ۱۳ آبان)، مصوب شد تسهیلاتی در ترخیص این کالاها فراهم شود.
بر این اساس، رییس کل گمرک جهوری اسلامی ایران گفت: براساس تصمیم جدید ستاد تنظیم بازار، کالاهای اساسی، نهاده‌ها و مواد اولیه با اعلامیه تعهد ارز سه ماهه بانک مرکزی بدون کد رهگیری گمرک ترخیص می شوند.
« مهدی میر اشرفی » افزود: در واقع با مصوبه همین جلسه به گمرک اجازه داده می شود، ترخیص درصدی این نهاده ها را شروع کند.
رییس کل گمرک جمهوری اسلامی ایران تصریح کرد: اما در خصوص مواد مورد نیاز تولید، مصوبه اخیر ناظر بر این است که چنانچه با ارز متقاضی یا در مقابل صادرات، واردات انجام شود نیاز به کد رهگیری بانک نیست بنابراین رسوب کالاها به حداقل کاهش می یابد.
وی گفت: در روزهای و هفته های جاری امیدواریم با این تصمیمات برای مواد اولیه کارخانجات و نهاده های دامی، تسهیل ایجاد شود تا به وضعیت پایدار برسیم.