به گزارش ایرنا، سد شهید مدنی (ونیار) تبریز در پشت ارتفاعات سرخ رنگ «عینالی» در شمال تبریز و بر روی رودخانه معروف «آجی چای» (تلخه رود) ساخته شده و در زمان طراحی و ساخت، قرار بود شوری آب دشت تبریز را کنترل کند، اما با پیشامد خشکیدن دریاچه ارومیه و تشکیل ستاد احیای این پهنه آبی در آغاز به کار دولت تدبیر و امید، کاربری این سد نیز تغییر یافت.
ستاد احیای دریاچه ارومیه در سال ۱۳۹۲ در قالب سومین مصوبه دولت تصمیم گرفت که آب دریاچه سد شهید مدنی برای احیای دریاچه رهاسازی شود؛ اقدامی که البته از دید کارشناسان ارزشمند بود و در عین کمک به احیای دریاچه می توانست زمینه ساز اجرای طرح های گردشگری در محدوده سد و اراضی پیرامون آن باشد.
اهمیت تکمیل سد شهید مدنی، آبگیری دریاچه آن و لو به شکل تدریجی و تبدیل آن به یک مجموعه تفریحی و گردشگری، مخصوصاً از این بابت حایز اهمیت است که کلان شهر ۲ میلیون نفری تبریز با کمبود فضاهای گردشگری و تفریحی مواجه است و ایجاد مجموعه ای در این زمینه در اراضی خوش آب و هوای شمال ارتفاعات عینالی با دسترسی آسان و فاصله نزدیک، می تواند گشایشی در این زمینه باشد.
با این نگاه بود که وزارت نیرو نیز حدود یک سال قبل اعلام کرد که بسته سرمایه گذاری ویژه ای برای تکمیل سد ۳۶۱ میلیون مترمکعبی شهیدمدنی تبریز با دریاچه ای به طول ۲۸ کیلومتر دارد؛ این خبر موجی از خوشحالی را در بین مردم و مسوولان آذربایجان شرقی از نقطه نظر پایان دادن به ساخت و تکمیل این طرح ۲۵ ساله ایجاد کرد.
از سوی دیگر سفر مرداد ماه سال گذشته محمدباقر نوبخت، معاون رییس جمهوری و رییس سازمان برنامه و بودجه به تبریز و تاکید وی بر تکمیل سد شهیدمدنی به عنوان یکی از تعهدات دولت، امید به گذاشتن نقطه پایان بر این طرح مهم سدسازی را دوچندان کرد؛ در آن سفر همچنین توافقنامه ای مبنی بر اختصاص ۱۶۶میلیارد تومان اعتبار تکمیل سد در سال جاری امضا شد که تاکنون تنها ۳۰ میلیارد تومان آن اختصاص یافته است.
نوبخت در آن زمان در بازدید از سد شهید مدنی با بیان اینکه «این طرح از جمله تعهدات دولت محسوب می شود و هزینه های باقیمانده برای بهره برداری و آبگیری آن پرداخت خواهد شد»، اعلام کرد: عملیات ساخت سد شهید مدنی تبریز تقریبا به پایان رسیده است و برای آبگیری آن باید خرید اراضی و راه های دسترسی را در دستورکار قرار دهیم.
رییس سازمان برنامه و بودجه کشور تاکید کرد: این طرح به لحاظ گردشگری و تامین آب شهر تبریز بسیار مهم است و با تأمین منابع دولتی این سد به بهره برداری می رسد.
بدیهی است که تلاش دولت برای تکمیل و آبگیری سد شهید مدنی با رویکرد رهاسازی آن به دریاچه ارومیه به عنون مصوبه ستاد احیا و نیز تبدیل این طرح به یک مجموعه گردشگری از این رو نیز حایز اهمیت است که ساخت سد در سال ۱۳۹۱ پایان یافته و به گفته کارشناسان، بلااستفاده ماندن آن موجب وارد آمدن خسارت به تاسیسات سد می شود.
از سوی دیگر نباید فراموش کرد که کلان شهر تبریز در سال جاری با بحران کم آبی مواجه بود و به عقیده کارشناسان، بهترین، کم خرج ترین و نزدیک ترین راه در دسترس رفع این چالش، آبگیری سد شهید مدنی است که فاصله آن با شهر به کمتر از ۵ کیلومتر می رسد.
هزینه کرد ۱۶۰ میلیارد تومانی و ۲۰ میلیون یورویی برای ساخت سد شهید مدنی
رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی آذربایجان‌شرقی در این باره گفت: با روی کار آمدن دولت یازدهم و وعده رئیس جمهور مبنی بر احیای دریاچه ارومیه، دولت در سومین مصوبه خود در رابطه با دریاچه ارومیه توقف همه طرح‌های سدسازی در دست مطالعه و اجرایی به استثنای سد شهیدمدنی تبریز، سد چراغ‌ویس کردستان و طرح‌های شبکه‌های آبیاری و آب‌رسانی پایین‌دست در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، ذخیره و رهاسازی آب در سد شهیدمدنی تبریز را منحصراً برای دریاچه ارومیه تصویب کرد و به این وسیله کاربری این سد را کلا تغییر داد؛ این در حالی است که طرح عظیم سد شهیدمدنی (ونیار) از سال ۱۳۷۴ در شمال شرقی شهر تبریز به‌منظور کنترل شوری دشت تبریز بر روی رودخانه آجی‌چای آغاز گردیده بود.
داود بهبودی افزود: تا امروز برای احداث سد، تاسیسات وابسته و بالادست شامل سازه‌های شوری اعتباری حدود ۱۶۰ میلیارد تومان و ۲۰ میلیون یورو هزینه شده است.
وی اظهار کرد: اگر چه عملیات اجرایی بدنه سد و تاسیسات وابسته به آن تکمیل شده است، اما به‌دلیل عدم تملک اراضی واقع در مخزن سد و ناتمام بودن عملیات راه‌های جایگزین، خط انتقال آب شرب نهند، خطوط برق و برخی از سازه‌های شوری امکان آبگیری از این سد هنوز مهیا نیست.
وی با اشاره به اهمیت این طرح در مدیریت و مهندسی منابع آب آذربایجان شرقی تشریح کرد: بر اساس برآوردهای مالی صورت گرفته، برای خاتمه عملیات باقیمانده این طرح، ۳۰۵ میلیارد تومان اعتبار مورد نیاز است که می‌تواند در ۲ مرحله جهت آبگیری ۲ مرحله‌ای پروژه تامین شود.
رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی آذربایجان‌شرقی ادامه داد: در فاز اول با تامین اعتبار به مبلغ ۱۶۶ میلیارد تومان امکان آبگیری ۱۰۳ میلیون متر مکعب از حجم مخزن مهیا خواهد بود و جهت آبگیری کامل مخزن به ظرفیت ۳۶۱ میلیون مترمکعب، ۱۳۹.۴ میلیارد تومان اعتبار دیگر نیاز است.
بهبودی یادآوری کرد: در مرداد ماه سال ۱۳۹۸در بازدید دکتر نوبخت، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، تفاهم‌نامه‌ای فی مابین وزارت نیرو و سازمان برنامه و بودجه کشور جهت تامین اعتبار این پروژه در دو مرحله مبادله شد.
وی گفت: پیگیری‌های مکرر توسط مقامات عالی استان جهت عملیاتی نمودن تفاهم‌نامه مبادله انجام گرفته.
بهبودی یادآوری کرد: با عنایت به محدودیت منابع دولت در سال‌جاری برای انجام فاز دوم این طرح، ضروری است مشارکت بخش غیردولتی جلب تا در تامین منابع مالی گشایشی حاصل شود.
۳۰ میلیارد تومان از اعتبار ۱۶۶ میلیارد تومانی تکمیل سد اختصاص یافت
مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان‌شرقی نیز به ایرنا گفت: بعد از بازدید سال گذشته رئیس برنامه و بودجه از سد شهید مدنی و پیگیری نمایندگان آذربایجان شرقی در مجلس شورای اسلامی، قرار شد پروژه تکمیل و آبگیری سد شهید مدنی در ۲ فاز اجرا شود.
یوسف غفارزاده افزود: بر همین اساس برای اجرای فاز اول ۱۶۶ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شد تا این مرحله در سال جاری آماده بهره برداری شود، اما مجموع اعتبار در نظر گرفته شده برای تکمیل سد و رفع تنش آبی در سال جاری ۳۰ میلیارد تومان بود که با رقم ۱۶۶ میلیارد تومان اعتبار اولیه در نظر گرفته شده همخوانی ندارد و نمی توانیم در مدت ۱۲ ماه فاز نخست پروژه را تکمیل کنیم .
وی با بیان اینکه شد شهید مدنی تبریز ظرفیت بزرگی در زمینه گردشگری منطقه دارد، گفت: به دنبال تهیه مقدمات طرح گردشگری و جذب سرمایه‌گذار هستیم.
غفارزاده در خصوص کارکرد سد شهید مدنی و علت عدم بهره برداری کامل از آن اظهار کرد: عملیات اجرایی این سد از سال ۱۳۷۵ شروع و پروژه در سال ۹۱ افتتاح شد، اما با توجه به اینکه یکسری کارها از جمله راه‌های جایگزین چند روستا، اجرای شبکه انتقال آب شرب تبریز، خطوط برق و پاکسازی مسیر باید انجام می‌شد، به همین خاطر سد آبگیری نشد .
وی ادامه داد: در سال ۱۳۹۳ با توجه به وضعیت وخیم شدن دریاچه ارومیه مصوبه‌ای در هیئت دولت تصویب شد که تمام پروژه‌های نیمه‌تمام و بزرگ آبی در راستای احیای دریاچه ارومیه متوقف شوند و شبکه سد شهید مدنی هم جزو این پروژه ها بود .
غفارزاده با بیان اینکه برای سد شهید مدنی با توجه به تکمیل شدن پروژه تصمیمی جداگانه گرفته شد، افزود: قرار شد سد آبگیری شود و فقط هدف آن تغییر یافت که هدف آن نیز آبگیری و رهاسازی به سمت دریاچه ارومیه بود تا هم به احیای دریاچه کمک کند و هم در بحث کنترل سیلاب ها موثر واقع شود.
وی با بیان اینکه گردشگری نیز از جمله اهداف این سد بود، خاطرنشان کرد: از سال ۱۳۹۳ اعتبارات متناسب با اعلام نیاز ما نبود در نهایت پروژه طول کشید تا اینکه در سال ۱۳۹۸ با پیگیری نمایندگان و استاندار آذربایجان شرقی منجر به بازدید رئیس سازمان برنامه بودجه از این طرح و مقرر شد که با هزینه بسیار کمتر این سد آماده شده و به بهره‌برداری برسد.
وی اظهار کرد: با توجه به جذابیت مخزن سد که برای گردشگری بسیار مناسب است و در شمال تبریز می تواند منطقه بسیار بزرگ گردشگری به وجود بیاورد، بسته گردشگری تهیه کرده ایم تا در اختیار سرمایه گذاران و علاقمندان برای سرمایه‌گذاری قرار دهیم.
وی ادامکه داد: به تازگی نیز با شهرداری تبریز موضوع را مطرح کرده ایم و با توجه به اینکه این سد در توسعه تبریز نیز نقش کلیدی می تواند داشته باشد خواستار مشارکت شورای شهر و شهرداری در این زمینه هستیم.
رودخانه «تلخه رود» (آجی چای) به عنوان بستر ساخت سد شهید مدنی ۲۲۰ کیلومتر طول دارد و از ارتفاعات «بزقوش» در سراب سرچشمه گرفته و پس از عبور از دشت تبریز به دریاچه ارومیه می ریزد.
این رودخانه تا قبل از شروع خشکسالی ها در ۲۰ سال قبل سالانه بیش از ۲ میلیارد مترمکعب آب آورد داشت که این مقدار اکنون به کمتر از یک دهم رسیده است.