تغییر اقلیم و مدل بارش ها در کشور از جمله کرمان موجب طغیان و سیلابی شدن رودخانه ها و مسیل ها در سالهای گذشته شده است و ساکنان این مناطق در فصول مختلف سال با سیلاب های شدید و مخرب مواجه شده و متحمل آسیب های زیادی شده اند.
نابسامانی بستر رودخانه ها در سالهای اخیر به عنوان یکی از عوامل اصلی سیلاب های مخرب معرفی شده و لایروبی رودخانه ها تاثیر بسیار مهمی در کاهش خسارات مالی و جانی دارد و در همین راستا لایروبی رودخانه های استان کرمان در دستور کار قرار گرفته است.
استان کرمان به دلیل قرار گرفتن در حاشیه کویر رودخانه دائمی چندانی ندارد و تنها هلیل رود در شهرستان جیرفت به عنوان مهمترین رودخانه دائمی استان شناخته می شود، اما رودخانه های فصلی زیادی در کرمان وجود دارد که با بارش های جوی مستعد سیلابی شدن هستند.
البته باید به این مساله هم توجه کنیم که بخشی از مشکلات مربوط به خسارات سیل به دلیل ورود غیر مجاز به حریم بستر رودخانه ها و ساخت و ساز غیر ایمن توسط عده ای ناآگاه و سودجو است که باعث خطر آفرینی و خسارت می شود.
شدت سیل خیزی کرمان بالا است
مدیرکل مدیریت بحران استانداری کرمان گفت: استان کرمان یکی از استان‌های با شدت سیل‌خیزی بالا است و مناطق بسیار زیادی از استان به ویژه جنوب و شرق آن مورد سیلاب واقع می‌شوند که به بخش های مختلف خسارات قابل توجهی وارد می کنند.
مجید سعیدی افزود: در استان کرمان با توجه به مصوبات ستاد مدیریت بحران، دیگر دستگاه‌های اجرایی نیز در کنار شرکت آب منطقه‌ای اقدامات پیشگیرانه را در خصوص لایروبی رودخانه‌ها و دهانه پل‌ها، دیواره‌سازی رودخانه و اطراف پل‌ها، احداث بندهای سنگی ملاتی و سیل‌بند در حوزه بالادست آبریز رودخانه‌ها را طی چند سال اخیر در دستور کار قرار دادند.
وی با اشاره به اجرای طرح دفع اضطراری سیلاب‌ها در استان کرمان اظهار داشت: این طرح در راستای اقدامات پیشگیرانه توسط شرکت آب منطقه‌ای کرمان تعریف و به کمک دستگاه‌های اجرایی عضو ستاد مدیریت بحران استان به ویژه راهداری‌های شمال و جنوب، سپاه، قرارگاه مهندسی رزمی ارتش، قرارگاه خاتم‌الانبیاء، شرکت‌های پیمانکاری و شرکت‌های صنعتی و معدنی و کمک‌های مالی آنها آغاز شد و لایروبی و اقدامات پیشگیرانه کماکان ادامه دارد.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری کرمان ادامه داد: شرکت صنعتی و معدنی گل‌گهر مبلغ ۱۰ میلیارد تومان به حساب سازمان همیاری شهرداری‌ها استان واریز کرده و شرکت صنایع ملی مس ایران به مدت ۲ ماه تعداد زیادی ماشین‌آلات در اختیار قرار داده تا براساس برنامه‌ها در مناطق اولویت‌دار مورد استفاده قرار گیرند.
وی تاکید کرد: شرکت آب منطقه‌ای کرمان به عنوان متولی اصلی رودخانه‌ها موظف شد تا اولویت‌بندی مناطق تحت تاثیر و تحت خطر استان را مشخص و اعلام کند و براساس آن برنامه‌ریزی داشته باشیم.
سعیدی با اشاره به جاری شدن سیلاب در مناطق جنوبی کرمان بیان کرد: شهرستان‌های رودبار جنوب و قلعه‌گنج علاوه بر بارش‌های فصلی خود، تحت تاثیر سیلاب‌ها و روان‌آب‌های جاری از شهرستان‌های جیرفت، عنبرآباد، کهنوج و ارتفاعات جبالبارز جنوبی هستند که شدت سیل‌خیزی آنها را افزایش می‌دهد.
وی افزود: اداره کل منابع طبیعی جنوب استان در حوزه بالادست شهرستان رودبار جنوب، فاریاب و عنبرآباد و سایر شهرستان‌ها از چند سال قبل احداث بندهای خاکی و سنگی ملاتی را به طول چند کیلومتر آغاز کرده است و اعتبارات مربوطه از محل صندوق توسعه ملی و یا استانی تامین شده که تاکنون چندین بند خاکی در شهرستان‌های جنوبی افتتاح شده یا در دست اقدام است که به زودی تا قبل بارندگی‌ها به پایان می‌رسند.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری کرمان ادامه داد: منابع طبیعی شمال استان نیز چنین اقداماتی در دستور کار داشته تا بتوانیم مناطق شمالی و شرقی را تا حدودی ایمن کنیم.
وی اظهار داشت: برخی از آسیب‌پذیری مناطق استان در برابر سیل به دلیل اقدمات نامناسب ساکنان است که حریم و بستر رودخانه‌ها را تصرف کردند و در دامنه پل‌ها احداث واحد مسکونی و زمین‌های کشاورزی داشته‌اند که با وجود تذکرها اما ساکنان مخالفت کرده و با انسداد دهانه پل‌ها و یا تغییر مسیر رودخانه، موجب آسیب‌پذیر بیشتر مناطق شده‌اند.
سعیدی تصریح کرد: در حال حاضر بنیاد مسکن انقلاب اسلامی آمادگی لازم را نسبت به جابجایی واحدهای مسکونی از مناطق سیل‌خیز و در مسیر رودخانه‌ها دارد تا از تسهیلات مناطق روستایی استفاده کند که این آسیب‌پذیری را به حداقل برسانیم.
کرمان کارگاه لایروبی رودخانه ها
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کرمان با اشاره به خسارت های سیل به مناطق مختلف استان گفت: اگر لایروبی در سالهای گذشته به موقع انجام می شد، حوادث غیر مترقبه این سال ها کمتر پیش می آمد و شاهد بروز مشکلات برای مردم نبودیم.
سید مصطفی آیت اللهی موسوی افزود: از مجموع مساحت ۱۲ هزار کیلومتر رودخانه در سراسر استان حدود هشت هزار کیلومتر آن در مناطق جمعیتی قرار دارد و همین موضوع بحث لایروبی را جدی کرده است.
وی با اشاره به وقوع ۲ سیل از ابتدای سال ۹۹ در استان کرمان تصریح کرد: در سیل های ابتدای فروردین ماه در جنوب استان و حتی سیل شهداد در ابتدای تابستان لایروبی نشدن رودخانه‌ها یکی از دلایل اصلی این حوادث بود.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کرمان با بیان اینکه در حال حاضر کرمان کارگاه بزرگ لایروبی رودخانه های پر خطر شده است تصریح کرد: از سال گذشته فعالیت های عمرانی سیل بندها و لایروبی هاآغاز شده و طبق برنامه زمانبندی در کل استان کارگاه های لایروبی در حال فعالیت هستند.
وی ادامه داد: در جریان لایروبی رودخانه ها از ظرفیت تمامی دستگاه ها و نهادهای استان استفاده شده است و در این زمینه عملیات لایروبی رودخانه روستای جهر بخش شهداد، با همکاری گروه ۴۵۵ مهندسی رزمی ارتش آغاز شد.
آیت اللهی موسوی تاکید کرد: براساس قانون و دستور ریاست جمهوری و قانون مدیریت بحران، در برابر افرادی که در مناطق سیل‌خیز اقدام به تصرف حریم و بستر رودخانه کرده و شدت خسارت‌ها را تشدید می‌کنند موظف به پرداخت هیچ‌گونه خدماتی نیستیم، اما امدادرسانی انجام می‌شود.
وی افزود: دولت در برابر بازسازی این نقاط که غیرقانونی بوده تعهدی ندارد و اهالی باید در مناطقی که براساس ضوابط به آنها تعلق می‌گیرد حضور یابند و از گسترش غیرقانونی اراضی و زمین‌های کشاورزی به ویژه در بستر و حریم رودخانه‌ها خودداری کنند.
۱۳۰ کیلومتر از حریم بستر رودخانه های کرمان آزاد شد
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان کرمان گفت: سطح رودخانه‌های استان ۱۲ هزار کیلومتر است که ۲۱۰ کیلومتر از رودخانه‌های در سال گذشته لایه روبی شد و ۱۳۰ کیلومتر آزاد سازی حریم رودخانه نیز انجام شده است.
علی رشیدی افزود: طرح مطالعه سه هزار کیلومتر از بستر رودخانه های استان با پیشرفت فیزیکی بیش از ۷۰ درصد در حال انجام است تا نقاط خطرناک و بحران زای بستر و حریم رودخانه ها شناسایی و رفع شود.
وی تاکید کرد: استان کرمان برای لایروبی رودخانه‌ها در سطح کشور نمونه است که با تلاش معاون عمرانی استانداری کرمان این فعالیت آغاز و هم اکنون در حال اجرا است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان کرمان اظهار داشت: به منظور ساماندهی بستر رودخانه های استان با هدف جلوگیری از تخریب اراضی روستاهای حاشیه رودخانه ها کـاهش خسـارت وارده در اثر سیلاب به مناطق مسکونی، اراضی کشاورزی و تاسیسات شهری، طرح های ساماندهی رودخانه ها و کنترل سیلاب در هفت هزار و ۸۴۲ کیلومتر از رودخانه های استان کرمان در دست اجرا است.
وی ادامه داد: انجام خدمات نقشه برداری و مطالعات تعیین حد بستر، حریم و مرحله اول ساماندهی رودخانه ها، نشانه گذاری حد بستر، اجرای ساماندهی دیواره سازی و مهار سیلاب و انجام مطالعات مرحله دوم ساماندهی از جمله اقدامات انجام شده در طرح های ساماندهی رودخانه ها و کنترل سیلاب بوده است.
رشیدی با بیان اینکه مطالعات ۲۰۰ کیلومتر تعیین حد بستر و حریم تالاب جازموریان در حال انجام است افزود: با اقدامات انجام گرفته در بخش ساماندهی رودخانه ها، شهرهای جیرفت و بردسیر از خطر سیل ایمن گشت و بسیاری از نقـاط حادثـه خیـز رودخانه ها در سراسر استان رفع و اصلاح شد.
براساس این گزارش بر اثر سیلاب های ناشی از بارش های فصلی در سالجاری بخشی از زیرساختهای مناطق جنوب و شرق استان کرمان تخریب و به کشاورزان و دامداران خسارت های هنگفتی وارد شد.