به گزارش ایرنا، دوران نوجوانی دوران حساس و ویژه‌ای است که از نظر ماهیت با دوران قبل و بعد از خود بسیار متفاوت است و از دید جامعه شناسان و روانشناسان دوران بسیار حیاتی در زندگی هر انسان بر شمرده می شود و شاید از این روست که در تقویم جمهوری اسلامی، هشتم آبان به عنوان «روز نوجوان» نامگذاری شده است.
استقلال طلبی و بلوغ جنسی در این دوران باعث می‌شود کنترل والدین بر فرزندان سخت‌تر و خطر بیشتر در کمین باشد و نگرانی برای فرزندان در این سن همیشه بیشتر از هر زمان دیگری بوده است.
حال با گسترش استفاده از دنیای بی انتها و نامحدود مجازی و دسترسی نوجوانان به انواع مطالب مفید و همچنین خطرناک، دلشوره برای آینده این نسل به مراتب بیشتر شده است. نوجوانانی که شیوع کرونا حتی آموزش و درس‌هایشان را هم به بستر مجازی کشاند، اگر به حال خود رها شوند و اگر آموزش استفاده از این امکانات را در سنین مناسب دریافت نکنند، در آینده جامعه آسیب دیده و بیماری را می‌سازند که احتمالا نمی‌توانند فرزندان بهتر از خود تربیت کنند و این زنجیره بیماری تا نسل‌ها ادامه خواهد داشت.
نوجوانانی که بیشترشان تکنیک ها و نحوه استفاده از فضای مجازی را بیشتر از والدین خود می دانند و به راحتی توانایی فریب دادن پدر و مادرشان را دارند، اگر خودشان آموزش نبینند و آگاه نباشند، این فرصت در اختیار دشمنان داخلی و خارجی قرار می‌گیرد که آینده‌سازان این مرز و بوم را در اختیار خود بگیرند. از این رو آموزش و نظارت بر این فضا اهمیت بسیار زیادی دارد.
فضای مجازی، بزرگترین تهدید نوجوانان امروز
عضو هیات علمی و رئیس مرکز روانشناسی دانشگاه سمنان در گفت و گو با ایرنا ابراز داشت: دوره پیش نوجوانی عموما از ۱۱ سالگی آغاز می شود و ۱۴ تا ۱۸ سالگی هم دوره نوجوانی است. به عبارتی از ۱۱ سالگی انسان از آرامش و مطیع بودن فاصله می گیرد و انقلاب درونی آدمی آغاز می‌شود.
شاهرخ مکوند حسینی ادامه داد: دخترها و پسرها مخاطرات و چالش های متفاوتی در دوران نوجوانی تجربه می‌کنند و دختران ۲ یا سه سال زودتر از پسرها به بلوغ می‌رسند.
وی ادامه داد: در فرهنگ و عرف جامعه ما، دختران محدودتر و بیشتر زیر نظارت پدر و مادر هستند به همین دلیل خیلی از مواقع آسیب کمتری می‌بینند ولی پسرها آزادتر بوده و بیشتر در خارج از خانه اوقات خود را سپری و محافظت کمتری از پدر و مادر دریافت می‌کنند در حالی که این تفکر اشتباه است و پسرها و دخترها به یک اندازه نیاز به مراقبت دارند.
وی با اشاره به این که اکنون با توجه به گسترش فضای مجازی، آسیب‌پذیری تا میزان زیادی برابر شده است گفت: دخترها هم بدون اینکه از خانه خارج شوند از طریق فضای مجازی ممکن است با افراد غریبه زیادی ارتباط بگیرند و در قالب این ارتباط با مطالب و موضوعات غیراخلاقی که مناسب سنشان نیست آشنا شوند.
عضو هیات علمی دانشگاه سمنان افزود: سطح مراقبت در خانواده‌ها متفاوت است و خانواده‌ها گاهی تصور می‌کنند همین که فرزندشان از خانه خارج نمی‌شود در امان است در حالی که فضای مجازی در کنار فایده‌ها و نکات مثبتش، آسیب‌های جبران ناپذیری هم می‌تواند در پی داشته باشد.
مکوند حسسینی تصریح کرد: ممکن است خیلی اوقات روابط مجازی به دنیای واقعی کشیده شود و یا فرد را از نظر وابستگی عاطفی به حدی بکشاند که از پدر و مادر کاری ساخته نیست و به نوعی شاهد بلوغ جنسی زود هنگام و کنترل نشده خواهیم بود و یا حتی ادبیات گفتار و رفتار نوجوانان به کلی تغییر می‌کند.ممکن است خیلی اوقات روابط مجازی به دنیای واقعی کشیده شود و یا فرد را از نظر وابستگی عاطفی به حدی بکشاند که از پدر و مادر کاری ساخته نیست و به نوعی شاهد بلوغ جنسی زود هنگام و کنترل نشده خواهیم بود و یا حتی ادبیات گفتار و رفتار نوجوانان به کلی تغییر می‌کند.
رئیس مرکز روانشناسی دانشگاه سمنان بیان کرد: نوجوانانی که بیشتر خارج از خانه حضور دارند، ممکن است در ارتباط با دوستان ناباب قرار بگیرند و به سمت مواد مخدر یا الکل و حضور در مهمانی‌های نامناسب کشیده شوند و حتی مورد سوء استفاده‌های جنسی قرار بگیرند.
وی اظهار کرد: ممکن است حتی نوجوانان در گروه‌های سیاسی جذب شوند و ذهنشان تحت تاثیر قرار بگیرد که البته امروز این مورد کمتر اتفاق می‌افتد.
مکوند حسینی با بیان این که یکی از آسیب‌های فضای مجازی برای نوجوانان، از دست دادن انگیزه‌های تحصیلی است اظهار داشت: نوجوانان در فضای مجازی با شغل‌های ناپایدار و کم درآمد آشنا می‌شوند و درس را رها کرده و به سراغ این مشاغل می‌روند و اگر این اتفاق بیفتد، امید به تحصیل در آنان از بین می‌رود و درس را بی ارزش می‌دانند.
رئیس مرکز روانشناسی دانشگاه سمنان افزود: در این حالت، نوجوان به شکل انسانی ناقص یعنی فردی که هویت فردی، مذهبی، اعتقادی و شغلی اش کاملا شکل نگرفته و بعد از این هم به صورت کامل شکل نمی‌گیرد وارد جامعه می شود زیرا در زمان مناسب و از راه درست وارد فضای جامعه نشده است.
وی ادامه داد: روش صحیح استفاده از فضای مجازی در شرایطی که بچه‌ها از کودکی از گوشی و تبلت استفاده می‌کنند، باید به آنان آموزش داده شود.
مکوند حسینی با اشاره به اینکه پیشگیری بهتر از درمان است تصریح کرد: تا قبل از نوجوانی که فرزندان از والدین حرف شنوی دارند، با توضیح دادن دلیل منع استفاده از برخی امکانات و نرم افزارها و آسیب‌های پیش رو، باید کودک را قانع کرد که استفاده نابه‌جا از فضای مجازی نکند زیرا اگر در راه غلط وارد شود، درمان و کنترل آن دشوارتر می‌شود.
برخورد قاطع اما مهربان با نوجوانان
رئیس مرکز روانشناسی دانشگاه سمنان در ادامه با تاکید بر این که نوجوان مانند کودک حرف شنوی ندارد و با نوجوانان باید قاطع اما مهربان بود اظهار داشت: نوجوانی سن استقلال طلبی است بنابراین افراد د راین سن از هر راهی، به ویژه از شکاف بین والدین برای دور زدن خطوط قرمز استفاده می‌کنند در صورتی که پدر و مادر متحد باشند و قاطعانه به خطوط قرمز و قوانین تعیین شده واکنش نشان دهند، نوجوان چاره‌ای جز اطاعت ندارد.
وی بیان کرد: پدر و مادر باید به ترس ها و اضطراب های خود غلبه کنند و از راه غیرمستقیم و با عطوفت و مهربانی قوانین را به گونه ای تنظیم کنند که هم استقلال مورد نیاز را به نوجوان بدهند و هم نسبت به خطوط قرمز و قوانین قاطع باشند.
مکوند حسینی افزود: لازم است والدین گاهی بدون اینکه فرزند متوجه شود و به بهانه‌ای سابقه مرورگر و فعالیت های او در فضای مجازی را کنترل کنند همچنین نسبت به دوستان فرزند خود حساس باشند که دوستان او افراد هم سن، هم فرهنگ و هم فکر با خودش باشند و نباید نوجوان را مدت زیادی در خانه خود یا منزل دیگران تنها گذاشت.
رئیس مرکز روانشناسی دانشگاه سمنان ادامه داد: برخی اتفاقات ناخوشایند دوران کودکی و یا نوجوانی مثل خشونت جسمی یا سوء استفاده‌های جنسی که اصطلاحا «تروما» نام دارد، می‌تواند تا همیشه در ذهن فرد تکرار شود و باعث آشفتگی ذهنی و بیماری های روانی، گرایش به اعتیاد به مواد مخدر و الکل در سنین بالاتر و یا حتی بیماری های جسمی مانند دیابت، مشکلات قلبی و میگرن شود.
مکوند حسینی با اشاره به این که والدین نباید اجازه دهند در سنی که مسئولیت فرزندشان با آن‌ها است دچار تروما شود اظهار کرد: افراد کمی هستند که بیماری های روانی خود را بپذیرند و به دنبال درمان خود باشند و موفق به درمان شوند.
وی بیان کرد: آموزش فرهنگ استفاده از فضای مجازی در کشور ما جدی گرفته نمی شود و در روزگاری که استفاده از فضای مجازی حتی به بحث آموزش هم کشیده شده، لازم است آموزش و پرورش درس هایی را در سنین پایین به موضوع فرهنگ و آسیب‌های فضای مجازی اختصاص دهد.
رئیس مرکز روانشناسی دانشگاه سمنان خاطر نشان کرد: بازی های اینترنتی به شدت اعتیاد آور هستند که این نوع اعتیاد در حال حاضر مجاز شمرده می شود اما نباید اهمیت و آسیب‌های آن نادیده گرفته شود چرا که هر چیزی که ایجاد وسوسه و وابستگی کند و فرد نتواند از آن دور شود اعتیاد و بیماری است.
مکوند حسینی ابراز داشت: در شرایط فعلی که استفاده از فضای مجازی گسترده و همه گیر شده است، با توجه به اینکه از همه خانواده ها نمی شود انتظار داشت فرهنگ و سواد کافی برای آموزش به فرزندان را داشته باشند، لازم است مراکز مشاوره تقویت شود و از خانواده ها برای مراجعه به روانشناس و مشاور حمایت شود که ذهن فرزندان از سنین پیش نوجوانی تحت تاثیر مشاوره قرار بگیرد.
افزایش سواد رسانهای، مهمترین توصیه پلیس فتا
در این بین، گذشته از آسیب های روانی فضای مجازی که می‌تواند کل دوران زندگی فرد را دگرگون کند، آگاهی نسبت به جرایم و سوء استفاده‌های افراد سودجو و بی وجدان که بیشتر نوجوانان را به دلیل بی تجربگی و خامی آن ها مورد هدف قرار می‌دهند نیز لازم و ضروری است.
رئیس پلیس فتا استان سمنان در گفت و گو با ایرنا ابراز داشت: با توجه به اینکه در شرایط فعلی نوجوانان در مدارس حضور ندارند و ناچار به پیگیری درس‌های خود از طریق فضای مجازی هستند، نقش سواد رسانهای بسیار پررنگ تر از قبل شده است بنابراین مهمترین توصیه به والدین ارتقاء سواد رسانهای و انتقال آن به فرزندان، با توجه به سن و شرایط آن‌ها است.
سرهنگ حسین صادقی ادامه داد: امروز نوجوانان ناچارند زمان زیادی از روز را در حال استفاده از اینترنت و تجهیزات هوشمند باشند بنابراین لازم است امنیت این تجهیزات را با به روز رسانی سیستم عامل و نرم افزارها از منابع معتبر و امن، ارتقا داد.
وی با تاکید بر این که تنها منبع معتبر برای دریافت و نصب نرم افزار شاد، درگاه اینترنتی آموزش و پرورش است گفت: خانواده‌ها و دانش‌آموزان توجه داشته باشند که نصب و به روزرسانی برنامه شاد کاملا رایگان است و در صورتی که برخی کاربران لینک‌های به روز رسانی غیررایگان دریافت کنند این موارد کلاهبرداری است و نیاز به هشیاری دارد.
صادقی بیان کرد: نظارت والدین بر استفاده فرزندان از فضای مجازی بسیار مهم است و خانواده‌ها به هیچ عنوان مجوز نصب فیلترشکن به نوجوانان را ندهند زیرا سطح دسترسی به محتوای نامناسب و غیراخلاقی برای آنان افزایش می‌یابد و بسیاری از آسیب‌های روانی را در پی دارد.
رئیس پلیس فتا استان سمنان خاطر نشان کرد: در شرایط فعلی که نوجوانان به بهانه درس و آموزش بیشتر در فضای مجازی فعالیت می‌کنند، لازم است فقط برنامه‌های تایید شده مربوط به آموزش را در گوشی‌ها نصب کنند و آموزش نباید بهانه‌ای باشد که نوجوانان بیش از حد در فضای مجازی زمان بگذرانند و این حضور کنترل نشده در نهایت به اعتیاد به فضای مجازی منجر شود.
وی تصریح کرد: تنظیمات حریم خصوصی و امنیت در برنامه‌ها مخصوصا برنامه شاد باید مورد توجه قرار بگیرد و افراد، احراز هویت ۲ مرحله‌ای را حتما فعال کنند.
صادقی بیان کرد: یکی از معضل های مهم، حضور نوجوانان در تالارهای گفت‌وگو و صحبت با افراد ناشناس است و آنان باید آگاه باشند که هویت این افراد می‌تواند کاملا متفاوت از چیزی باشد که وانمود می‌کنند بنابراین از اشتراک گذاری اطلاعات مهم و تصاویر شخصی و ارزشمند نظیر تصویر کارت ملی، گذرنامه، کارت بانکی و حتی نام خانوادگی خود اجتناب کنند.
رئیس پلیس فتا استان سمنان با تاکید بر انتخاب رمز عبور قوی و غیرقابل حدس گفت: نوجوانان از بازکردن لینک‌های مشکوک یا استفاده از وای فای عمومی اجتناب کرده و از به روز بودن ضدویروس گوشی مطمئن باشند.
وی با بیان اینکه پیام رسانهای خارجی امنیت لازم را ندارند، ابراز داشت: فقط پیام رسان‌هایی در گوشی نصب باشد که مورد استفاده قرار می‌گیرد و از نصب پیام رسان‌ها و هر نرم‌افزاری که مورد نیاز نیست پرهیز شود.
نوجوانان در سنی قرار دارند که هرگونه بدخلقی و ناسازگاری از جانب پدر و مادر می‌تواند باعث شکاف و تزتزل در رابطه والدین و فرزند شود. در این سن با درک فرزند و برخورد مهربان و قاطع می‌توان بهترین دوست فرزند خود و سپری در مقابل آسیب‌های بی‌شمار در کمین بود. حضور در فضای مجازی اجتناب ناپذیر اما آموزش به فرزندان و نحوه کنار آمدن با این ابزار نوپدید می‌تواند تا حد زیادی از آسیب‌های احتمالی بکاهد.