«از ارزش‌های سکولار فرانسه در برابر اسلام رادیکال دفاع خواهیم کرد. اسلام گرایان آینده ما را می‌خواهند، اما فرانسه کاریکاتورها را رها نخواهد کرد»؛ این نخستین واکنش رسمی دولت فرانسه و «امانوئل مکرون» رئیس‌جمهوری این کشور به ماجرای قتل یک معلم فرانسوی به دست یک اسلام‌گرای افراطی در این کشور بود. ماجرایی که ریشه آن را باید در انتشار دوباره یک تصویر موهن از پیامبر اسلام (ص) در نشریه فرانسوی «شارلی ابدو» جست.
نمایش این تصویر موهن در کلاس درسی در پاریس، به واکنش پدر یکی از دانش‌آموزان و قتل این معلم انجامید. دولت فرانسه که در برابر هتاکی‌های سریال گونه این نشریه به مقدسات اسلامی سکوت کرده، در برابر قتل این معلم موضع تند و اهانت‌آمیزی اتخاذ کرد؛ موضعی که واکنش شدید جوامع اسلامی را به دنبال داشت. علاوه بر محکومیت این اظهارات از سوی دولت‌های اسلامی و شکل‌گیری تجمعات اعتراضی، کمپین‌های بزرگی در کشورهای اسلامی برای تحریم کالاهای فرانسوی به راه افتاده است.
کشورهای اسلامی؛ یکصدا در برابر فرانسه
واکنش «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری فرانسه را می‌توان صریح‌ترین و تندترین واکنش رسمی یک کشور مسلمان در برابر اظهارات مکرون در حمایت از اهانت‌کنندگان دانست. اردوغان گفته بود که رئیس‌جمهوری فرانسه نیاز دارد به خاطر سیاست‌هایش در قبال مسلمانان از نظر روانی بررسی شود.
این واکنش، انتقاد تند اروپاییان را برانگیخت. «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در توئیتی اظهارات اردوغان را «غیرقابل قبول» توصیف کرد و از ترکیه خواست تا «این تقابل خطرناک» را متوقف کند. «ژان ایو لودریان» وزیر خارجه فرانسه هم در واکنشی ترکیه را به تلاش برای «نفرت پراکنی» علیه فرانسه متهم کرد.
وزارت خارجه کشورمان هم موضعی روشن و قاطع در برابر اظهارات مکرون اتخاذ کرد. «سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت خارجه در واکنش به حوادث اخیر فرانسه، توهین به ارزش‌های اسلامی و عقاید مسلمانان را غیرقابل قبول و مردود دانسته بود.
«محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان هم در توئیتی نوشت: «مسلمانان، قربانیان اصلی «فرقه نفرت» [وهابیت] هستند؛ فرقه‌ای که رژیم‌های استعمارگر به آن قدرت بخشیدند و توسط عمال‌شان به همه جا صادر کردند. توهین به ۱.۹ میلیارد مسلمان- و مقدسات آنها- به‌واسطه جنایات شنیع این افراط‌گرایان، سوءاستفاده ای فرصت طلبانه از آزادی بیان است. این‌چنین اقداماتی تنها بر آتش افراط گرایی می‌دمد.»
وزارت امور خارجه همچنین «فلوران ایدالو» کاردار موقت فرانسه در تهران را در اعتراض به اصرار مقامات فرانسوی به حمایت از انتشار کاریکاتورهای اهانت‌آمیز به ساحت پیامبر (ص) به وزارت خارجه احضار کرد.
معاون مدیرکل اروپای وزارت خارجه در این دیدار تاکید کرد: واکنش نابخردانه مقامات فرانسوی به اقدام افراط‌گرایانی که به‌نام اسلام دست به خشونت می‌زنند، تنها زمینه را برای رشد گرایشات انحرافی و فاقد سنخیت با این دین الهی را که همواره نویدبخش تسامح، عقل‌گرایی، صلح و عدالت‌طلبی است فراهم می‌کند.
سازمان همکاری کشورهای اسلامی از اظهارات برخی مسئولان فرانسوی که به روابط فرانسه و مسلمانان آسیب وارد می‌کند، ابراز تاسف کرد.
«نایف الحجرف» دبیرکل شورای همکاری خلیج اظهارات رئیس‌جمهوری فرانسه در مورد اسلام و مسلمانان را «غیر مسئولانه» و تفرافکن میان ملت‌ها دانست.
نمایندگان پارلمان عراق اظهارات مکرون را محکوم و خواهان شکایت سازمان همکاری اسلامی علیه رئیس‌جمهوری فرانسه و محاکمه او شدند. رسانه‌های اردنی ااز اعتراض«ایمن الصفدی» وزیر امورخارجه این کشور به اهانت رییس جمهوری فرانسه به پیامبر اسلام (ص) خبر دادند.
«مرزوق الغانم» رییس مجلس الامه کویت ضمن محکوم کردن اقدام نشریه فرانسوی، خواهان اتخاذ موضع رسمی دولت این کشور در این خصوص شد. دانشگاه قطر هم هفته فرهنگی فرانسه را به تعویق انداخت.
حزب الله لبنان با انتشار بیانیه‌ای ضمن ابراز تاسف از نضج‌گیری اهانت به مقدسات اسلامی که احساسات مسلمانان در کشورهای اسلامی و اروپایی، حمایت رسمی پاریس از این مساله را محکوم کرد.
جنبش مقاومت اسلامی فلسطین «حماس» با انتشار بیانیه‌ای اهانت به مذاهب و پیامبران را نه به معنای آزادی بیان بلکه حمایت از فرهنگ نفرت دانست.
جنبش جهاد اسلامی فلسطین هم اهانت به اسلام و ساحت پیامبر (ص) را خط قرمزی خواند که عبور از آن قابل تحمل نیست.
دبیرخانه هیئت عالی علمای عربستان به عنوان بالاترین هیات دینی در این کشور با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد، اهانتها به شان پیامبران تنها صاحبان دعوت‌های افراطی و کسانی که به دنبال گسترش فضای انزجار میان جوامع بشری هستند را متضرر می کند.
وزارت امور خارجه مراکش هم ضمن محکومیت اقدامات تحریک‌کننده موهن، هتاکی به دین اسلام را توجیه ناپذیر خواند.
«عمران خان» نخست وزیر پاکستان اظهارات اخیر مکرون علیه مسلمانان را موجب جریحه‌دار شدن احساسات مسلمان جهان، تشدید اسلام هراسی و فضاسازی برای افراط‌گرایان دانست.
«هشام الدین حسین» وزیر خارجه مالزی با انتشار بیانیه‌ای اظهارات ضداسلامی مکرون را فراتر از آزادی بیان و یک توطئه تحریک‌آمیز علیه میلیون‌ها مسلمان در جهان است.
اندونزی هم با احضار سفیر فرانسه در جاکارتا، ضمن محکوم کردن موج جدید اسلام ستیزی در فرانسه، مراتب اعتراض این کشور را نسبت به اظهارات «غیرمسئولانه» مکرون ابلاغ کرد.
تنبیه فرانسه با تجمعات اعتراضی خودجوش و هشتگ «تحریم کالاهای فرانسوی»
در روزهای گذشته جوامع اسلامی در واکنش به حمایت دولت فرانسه از اقدامات موهن برخی نشریات این کشور نسبت به مقدسات اسلامی، به صورت خودجوش تجمعات اعتراضی متعددی برگزار کردند. احزاب، تشکل‌های حزبی و مدنی هم اظهارات مکرون را محکوم کردند.
همچنین پویش‌های خودجوشی برای تحریم کالاهای فرانسوی در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس آغاز شده است؛ پویشی که اکنون به دیگر کشورهای مسلمان به ویژه در قاره آفریقا تسری یافته است. امروز علاوه بر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، پویش و فراخوان تحریم کالاهای فرانسوی، به کشورهای الجزایر، مغرب، تونس و لیبی نیز رسیده است. هشتگ «تحریم کالاهای فرانسوی» در روزهای گذشته به ترند اول در بسیاری از کشورهای عربی تبدیل شد.
گزارش‌های مردمی از جمع‌آوری برخی محصولات فرانسوی از قفسه‌های فروشگاه‌های کشورهای عربی حوزه خلیج فارس حکایت دارد. «خالد العطیبی» نایب رئیس فدراسیون تعاون کویت به خبرگزاری فرانسه گفت که حدود ۶۰ تعاونی که عمده توزیع‌کنندگان در کویت هستند، تحریم کالاهای فرانسوی را اعلام کرده‌اند. عمده صادرات فرانسه به کشورهای عربی در حوزه مواد غذایی است. سلاح و پوشاک در رتبه‌های بعدی قرار دارند. شرکت‌های گردشگری هم در برخی کشورهای عربی در روزهای گذشته تبلیغ برای سفر به فرانسه را متوقف کرده‌اند.
از نگاه ناظران، این حرکت جمعی، می‌تواند اقتصاد فرانسه را با خسارت‌های سنگینی مواجه کند. «عبدالعزیز المزینی» مدیر مرکز مستقل مطالعات و تحقیقات اقتصادی خلیج فارس در کویت بر این باور است در صورت ادامه تحریم کالاهای مختلف فرانسوی به مدت یک ماه توسط کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، اقتصاد فرانسه متحمل خسارات سنگینی در حدود ۲۲ میلیارد دلار خواهد شد.
این موج تحریم، واکنش وزارت امور خارجه فرانسه را برانگیخت و سخنگوی این نهاد رسما از اعراب درخواست کرد تحریم کالاهای فرانسوی را متوقف کنند. او گفت: درخواست تحریم بی‌اساس و همانند همه حملاتی که از سوی اقلیت تندرو علیه کشور ما صورت می‌گیرد، باید سریعاً متوقف شود.
رئیس‌جمهوری فرانسه هم با پافشاری بر موضع خود، واکنش‌های جهان عرب به سخنانش و تحریم کالاهای فرانسوی را به چالش کشید.
مکرون با انتشار توئیتی عربی در صفحه شخصی خود نوشت: «هیچ چیزی هرگز باعث نمی‌شود که عقب بنشینیم. ما به تمامی اختلافات با روحیه صلح احترام می‌گذاریم. هرگز سخنان تنفرآمیز را قبول نکرده و از بحث منطقی دفاع می‌کنیم. همواره در کنار کرامت انسانی و ارزش‌های جهانی خواهیم ایستاد».
با توجه به پافشاری جوامع و دولت‌های اسلامی به تنبیه فرانسه و همچنین پافشاری فرانسه بر تحکیم موضع خود در حمایت از به اصطلاح آزادی بیان و توجیه هتاکی به مقدسات اسلامی، به نظر می‌رسد تقابل مسلمانان با فرانسه همچنان ادامه یابد و اقتصاد فرانسه را از خود متاثر کند.