تا اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا تنها چند روز زمان باقی است و چهارشنبه ۱۴ آبان مشخص خواهد شد که بین «دونالد ترامپ» و «جو بایدن» به عنوان دو نامزد انتخاباتی، کدام یک روانه کاخ سفید خواهد شد و زمام امور آمریکا را برای چهار سال پیش رو به دست خواهد گرفت.
اداره کل پژوهش و بررسی های خبری ایرنا در ارتباط با بررسی شانس پیروزی هر یک از رقبای انتخاباتی، سناریوهای محتمل در روابط ایران و آمریکا در فضای پساانتخابات، اثرگذاری انتخابات این کشور بر مسائل داخلی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و همچنین راهکارهای پیش روی تهران در مواجهه با هر یک از نامزدها در صورت ورود به کاخ سفید، میزگردی برگزار کرد؛ نشستی که «حسین کنعانی مقدم» دبیرکل حزب سبز ایران و «غلامرضا انصاری» نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی و عضو سابق شورای مرکزی حزب اتحاد ملت مهمانان آن بودند و به بیان نقطه نظرات خود در این ارتباط پرداختند. در ادامه شرحی از این میزگرد را می‌خوانید؛
ایرنا: با توجه به اینکه انتخابات آمریکا نزدیک و نتیجه آن بیش از هر دوره دیگری برای جهان مهم است، به نظر شما شانس پیروزی کدام یک از نامزدها در انتخابات پیش رو بیشتر است؟
انصاری: نظام سیاسی آمریکا ظاهری دموکراتیک اما باطنی کاملاً هدایت شده، قابل کنترل و سازماندهی شده دارد. به همین دلیل در انتخابات ریاست جمهوری جدا از آراء عمومی و مردمی موضوع آرا الکترونیک مطرح شده است و این باعث می شود که مسئولان پشت صحنه، زمانی که لازم بدانند با استفاده از آراء الکترال نتیجه انتخابات را تغییر دهند؛ همانطور که آرا الکترال در دوره بوش پسر موجب شد با وجود این که دموکرات‌ها حدود دو میلیون رای بیشتر داشتند اما بوش پسر پیروز انتخابات شناخته شود. همین موضوع در انتخابات مربوط به ترامپ نیز می تواند به پیروزی وی بیانجامد.
در انتخابات دوره قبل آمریکا، نظرسنجی‌هایی که بر پایه علمی صورت گرفته بود و نتیجه قطعی را با حدود پنج درصد اختلاف ارائه می داد، نشانگر پیش بودن هیلاری کلینتون از ترامپ بود اما آرای الکترال موجب شد تا ترامپ پیروز انتخابات باشد. برای انتخابات پیش رو نیز طبق نظرسنجی‌های صورت گرفته حزب دموکرات با اختلاف حدود ۱۰ درصد در اکثر ایالت ها از جمهوری‌خواهان جلوترند اما این احتمال وجود دارد که با توجه به برنامه‌های ناتمام حاکمیت دولت آمریکا در ارتباط با برخورد غیراصولی و خشونت بار این کشور با آفریقا، آسیا و خاورمیانه، ترامپ با استفاده از رای الکترال مجدداً بر مسند قدرت تکیه بزند.
کنعانی مقدم: همان طور که اشاره شد نظام انتخاباتی آمریکا آنچنان بر پایه آرای مردمی استوار نیست. احزاب مسلط همچون دموکرات‌ها، جمهوری‌خواهان و نیز حزب سبز در زمره احزابی هستند که در رقابت و مناظرات حضور دارند و کمپین‌های انتخاباتی آنان در سطح وسیع در حال فعالیت است.
ساختار کنونی انتخابات آمریکا به سنت های حزبی که در این کشور وجود دارد، باز می‌گردد. در منازعات نامزدهای انتخاباتی، ترامپ به عنوان نماینده حزب جمهوری‌خواه استراتژی‌اش بر پایه قدرت طلبی و از میان بردن دیگر کشورها به منظور پیشرفت آمریکا است و همچنین حزب او تمایل دارد تا با استفاده از ابزارهای قدرت و میلیتاریسم به اهداف سیاسی و اقتصادی دست یابد. طرف مقابل حزب دموکرات است که عمدتاً با ابزار و قدرت نرم نفوذ، به اهداف مورد نظر دست می یابد. در آمریکا هر دو طیف در رابطه با خاورمیانه و ایران، موضوع اسلام ستیزی و اسلام هراسی را در دستور کار قرار دادند؛ موضوعی که تحت مدیریت اسرائیل صورت می پذیرد و صهیونیست‌ها هستند که هزینه انتخابات آمریکا را متقبل می شوند. بنابراین در این لابی قدرت هر طیفی که امتیازهای بیشتری را به رژیم صهیونیستی ارائه دهد امکان پیروزی بیشتری خواهد داشت.
در انتخابات پیش رو یک طرف دونالد ترامپ قرار دارد که ابزار قدرت در دستان او است. وی می تواند با استفاده از قدرت در انتخابات اعمال نفوذ کند. رفتار ترامپ به گونه ای است که خود را بازنده انتخابات تصور می کند. بنابراین پیش از انتخابات اعلام کرد در صورت باخت وی، احتمال تقلب در انتخابات موضوعی دور از ذهن نیست. در طرف مقابل جو بایدن قرار دارد فردی که بر اساس نظرسنجی‌های صورت گرفته آرای مردمی زیادی را در ایالت های مختلف همچون کالیفرنیا و پنسیلوانیا خواهد داشت.
پیش بینی می شود با توجه به موضوعاتی چون طرح استیضاح ترامپ که رای نیاورد، درگیری کنگره با وی، گسترش بیماری کرونا و همچنین ورشکستگی اقتصادی در آمریکا، او در صورت رای نیاوردن در انتخابات بر تقلب تاکید و طرفدارانش را به اعتراضات خیابانی دعوت کند. از طرف دیگر امکان پُستی بودن انتخابات نشان می دهد که وضعیت ترامپ در انتخابات پیش رو بسیار شکننده است. بنابراین پیش بینی می شود که این دو نامزد انتخاباتی وارد منازعاتی جنجالی و دامنه دار شوند. در همین زمینه ترامپ در جایی اعلام کرد ممکن است مشخص شدن نتیجه انتخابات سال ها به طول بیانجامد. همانطور که گفته شد این امکان وجود دارد که انتخابات آمریکا صحنه برای درگیری های دو نامزد انتخاباتی شود و برخی خبرها حاکی از آن است که مردم این کشور درحال خرید سلاحند. این امر حاکی از آن است که آشوبی با رمز تقلب که از سوی ترامپ مطرح شده در حال وقوع است. به نظر می رسد که دونالد ترامپ وارد این منازعات خواهد شد اگر دادگاه عالی و کنگره نیز با مشکل مواجه شوند، خلع قدرت در آمریکا اتفاق خواهد افتاد طبق قانون اساسی آمریکا، انتخابات این کشور در صورتی که در حال جنگ باشد به تعویق خواهد افتاد. بنابراین امکان دارد ترامپ برای به تعویق انداختن انتخابات وارد جنگ شود و این موضوع از سوی خود وی مطرح شد.
ایرنا: پیروزی ترامپ در انتخابات چه تاثیری بر جامعه جهانی خواهد داشت و در مقابل، انتخاب بایدن جهان و ایران را با چه تحولاتی مواجه می کند؟
انصاری: در عرصه سیاسی آمریکا دو لابی یهودی «ایپک» و آمریکایی‌های ایرانی‌تبار تاثیر زیادی دارند. طرح برنامه و فکر این دو قشر به هر سمتی گرایش یابد، آن حزب برنده انتخابات خواهد بود به طور قطع حزب جمهوری‌خواه و دموکرات در طول دوره چهار یا هشت ساله که در انزوای سیاسی قرار دارند تلاش می‌کنند تا بتوانند حمایت این دو جامعه را به دست آورند. افزون بر آن بخش قابل توجهی از افراد تاثیرگذار لابی یهودی، ایرانی‌اند. بنابراین جامعه ایرانیان مقیم آمریکا تاثیر اساسی و استراتژیکی را در سرنوشت انتخابات آمریکا خواهند داشت.
سازمان تشکیلاتی نظام حاکم بر آمریکا موضوع دیگری است که باید به آن توجه داشت. اعتراضات در این نظام همچون اعتراضاتی که در جهان سوم رخ می دهد نیست و رخدادی قابل کنترل است. به عبارت دیگر با وجودی که بحران هایی همچون بحران وال استریت که می توانست یک نظام سیاسی را سرنگون کند در آمریکا رخ داد اما این بحران اقتصادی به راحتی ساماندهی شد. شاید یکی از دلایلی که ترامپ به هیلاری کلینتون ترجیح داده شد سیاست های تهاجمی ترامپ در زمینه اقتصادی بود. همچنین منابع عظیمی که کشورهای نفت‌خیز خاورمیانه در بخش های اقتصادی آمریکا و اروپا داشتند، موجب شد تا ترامپ انتخاب شود.
البته ترامپ تاکنون در استراتژی خود موفق عمل کرده است. پیشتر صنعت آمریکا مبتنی بر صنعتی قدیمی و با نیروی انسانی متورم بود و در رقابت با جنوب شرقی آسیا همچون ژاپن، کره جنوبی و چین شکست می خورد. با شعارهای تند و رویکرد تهاجمی، ترامپ و حزب جمهوری‌خواه در دوره گذشته با ایجاد جنگ نیابتی در منطقه و تزریق سلاح به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، بخش قابل توجهی از منابع مالی این کشورها را به سمت خود سرازیر کرده و به این ترتیب شرکت های زیانده آمریکا که پیش از آن ورشکسته بودند، دوباره به سوددهی رسیدند.
موضوع دیگر، اسرائیل و موضع کشورهای عربی در منطقه بود، ترامپ و حزب جمهوری‌خواه با سیاست های تند خود در منطقه بحث ایران هراسی را مطرح کرده و به آن دامن زدند. بنابراین امروز برخی دولت‌های عربی یا به مصالحه با رژیم‌صهیونیستی پیوسته و یا در حال الحاق‌اند. چنان که می‌بینیم برخی روابط را که پیشتر محرمانه صورت می گرفت اکنون به صورت علنی به نمایش می گذارند. به همین منظور می توان گفت که هنوز برخی از سیاست‌های ترامپ و آمریکا که برای امنیت بخشی به اسرائیل در منطقه صورت می گرفت، ناتمام مانده و احتمال انتخاب دوباره ترامپ وجوددارد.
در ارتباط با بحثی که مطرح شد مبنی بر نامعلوم ماندن نتیجه انتخابات آمریکا تا چند سال آینده، امکان آن وجود دارد که ترامپ سرنوشتی همچون کِنِدی پیدا کند. اگر ترامپ بتواند با همان سرعت قبلی، در سال های آینده نیز سیاست های خود را با موفقیت به انجام برساند همان اتفاقی که برای کندی رخ داد و او را ترور کردند برای ترامپ نیز اتفاق بیافتد. به این ترتیب می توانند ترامپ را حذف کنند و استراتژی های آمریکا تغییر یابد.
ایرنا: با روی کارآمدن مجدد ترامپ، مناسبات آمریکا با محور عبری-عربی منطقه چه سمت وسویی خواهد یافت؟
انصاری: در حوزه خاورمیانه و کشورهای عربی تسریع سرسپردگی رژیم های مزدور منطقه و علنی شدن ارتباط آنان با رژیم صهیونیستی یکی از این استراتژی ها است. نکته دوم به یغما بردن ثروت این کشورها از سوی ترامپ صورت خواهد گرفت. وی هیچ باکی نیز از گفتن این موضوع نداشت و در دیداری با مقامات آل سعود داشت آنها را به گاو شیردهی تشبیه کرد که باید آنان را دوشید و از امکانات شان بهره برد. ایران نیز باید تکلیف خود را در داخل کشور تعیین کند که آیا راهبرد سیاسی این کشور با جهان بر پایه تعامل یا تقابل است.
در مجموع این که کدام یک از نامزدهای انتخاباتی پیروز میدان باشند تفاوت چندانی برای ما نخواهد داشت. با پیروزی ترامپ سیاست های انقباضی این کشور علیه ایران ادامه خواهد یافت و انتخاب بایدن به عنوان رئیس جمهوری آینده این کشور نیز می تواند به دلیل تعامل بین المللی که با شرکای اقتصادی و هم پیمانان سیاسی خود دارد، همگرایی بین المللی را علیه ایران بالا برده و برای آینده روزهای سختی را برای کشور ما رقم بزند.
کنعانی مقدم: زمانی که باراک اوباما رئیس جمهور پیشین آمریکا پیروز انتخابات شد، بر پایه استراتژی کلی «نه جنگ و نه صلح»، «مذاکره» را در دستور کار قرار داد و با این استراتژی ایران و آمریکا توانستند توافق برجام را با یکدیگر امضا کنند. استراتژی ترامپ اما برپایه «یا جنگ یا صلح» استوار بود. این صلح اما به معنای تعامل نیست بلکه رئیس جمهور آمریکا انتظار دارد ایران تسلیم این کشور باشد. مقام معظم رهبری درباره این استراتژی آمریکا فرمودند که ایران جنگی را شروع نخواهد کرد و مذاکره نیز آنگونه که آمریکا به دنبال آن است، نخواهد داشت این موضوع باید مشی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در برابر آمریکا قرار گیرد.
در انتخابات آینده آمریکا، ایران باید سه موضوع را در نظر بگیرد؛ نخست این که رفتارهای هیجانی در انتخابات آمریکا می تواند بر اقتصاد ایران به طور موقت تاثیر بگذارد. نکته دومی که اگر ترامپ مجدد پیروز میدان شود، ایران باید منتظر درگیری های داخلی در آمریکا به دلایلی همچون عدم حمایت از رنگین پوستان، مشکلات اقتصادی، بیماری کرونا و موضوعاتی از این دست باشد. در این صورت ایران فرصتی مناسب خواهد داشت تا مشکلات خود را حل و فصل کند.
به نظر می رسد پیروزی ترامپ در انتخابات به نفع ایران خواهد بود چرا که وی هرچه سیاست های فشار و انقباضی که در اختیار داشت، مورد استفاده قرار داد و اکنون ابزار جدیدی برای تحمیل فشار بر ایران در دست ندارد. اما جو بایدن هنوز می تواند سیاست های جدیدی را علیه ایران به کار گرفته و پشت میز مذاکره امتیاز بیشتری از ایران بگیرد. وی در صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات همچنان سیاست های فشارهای بیشتر را درباره ایران اعمال خواهد کرد. سیاست هر دو نامزد انتخاباتی تغییر نظام جمهوری اسلامی است چرا که آنان این نظام را در ایران به رسمیت نمی شناسند و همه تلاش آنها برای مذاکره یا توافق با ایران تنها به منظور فشار آوردن برای تغییر نظام در ایران است.
انصاری: توافق برجام دارای دو بُعد ظاهری و باطنی بود؛ بعد ظاهری آن همان توافقی بود که میان کشورها بسته شد اما در بعد باطنی، این توافق موجب می شد تا ایران تعامل اقتصادی با کشورهای جهان داشته باشد. این رخداد بسیار خوشایندی است که ایرانی‌ها بتوانند ماشین های با کیفیت خارجی را استفاده کنند. این به معنی بردگی نیست آیا چین و روسیه در تعامل با ایران در صدد زورگویی و به بردگی کشیدن ایران هستند؟ سخن اصلی این است که نباید اجازه داد هیچ کشوری به ایران زور بگوید.
ایرنا: از صحبت‌های شما می‌توان به این نتیجه رسید که انتخاب ترامپ یا بایدن، تاثیری برای ایران نخواهد داشت و این تصمیم تهران است که می‌تواند در این زمینه تاثیرگذار باشد. با وجود این اما مشاهده می‌شود که سیاست ایران در دوره ریاست جمهوری روحانی مبتنی بر تعامل سازنده با جهان بود چنانچه سیاستمداران و مسئولان کشور برای رسیدن به توافقی برد- برد وارد عمل شدند. با وجود پایبندی ایران به برجام اما پیروزی ترامپ معادلات تغییر داد و آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک خارج شد. بسیاری با نگاهی به تجارب گذشته می‌گویند که انتخابات آمریکا بر آینده مناسبات با تهران بی اثر نیست.
انصاری: اتفاقی که برای برجام افتاد بیشتر کارشکنی‌های اقتصادی بود. در عکس یادگاری که در روزهای آخر برجام گرفته شد مشاهده می کنید که وزیر امور خارجه روسیه حضور ندارد. در روزهای آخر حتی فرانسه تا حدی به کارشکنی می‌پرداخت چرا که با حضور غول‌های خودروسازی همچون فورد، جنرال موتورز و امثال آن در ایران جایی برای پژو فرانسه باقی نبود. همچنین روسیه احساس می کرد که بخش قابل توجهی از بازارهایی که برای خود در ایران فراهم کرده از بین خواهد رفت. بحث مهم این است که اگر در فضای داخلی رقابت را جایگزین انحصار کنیم، پیشرفت قابل توجهی در کشور ایجاد خواهد شد. موضوع اینجا است که تغییر ریاست جمهوری در آمریکا بر اوضاع داخل ایران تاثیری نخواهد داشت.
کنعانی مقدم: سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اساس نظرات مقام معظم رهبری تعیین می‌شود و در مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز این سیاست ها تدوین و اعلام می‌شود. بنابراین مشخص است که ایران بر اساس سیاست مقاومت و پایداری در مقابل استکبار خواهد ایستاد. در نتیجه خط مشی ایران کاملاً مشخص است و احزاب در ایران نمی‌توانند برای نظام تعیین تکلیف در زمینه مذاکره یا مقابله داشته باشند؛ این موضوعی است که به نظام و رهبری مربوط است. در حال حاضر آمریکا دچار بحران و افول شده است.
ایرنا: دلایل شما از اینکه می گوید آمریکا در حال افول است، چیست؟
کنعانی‌مقدم: در حال حاضر آمریکا در داخل درگیر مشکلاتی همچون نژادپرستی و اعتراض رنگین‌پوستان، مسائل ناشی از مهاجرت و مشکلات اقتصادی است. در حوزه سیاست خارجی نیز شاهد قرارگیری قدرت‌های اقتصادی همچون چین در مقابل آمریکا هستیم.
ایرنا: بنا بر آنچه برخی آمارها می‌گوید دست کم مشکلات اقتصادی از جمله مساله اشتغال بعد از ریاست جمهوری ترامپ تا حد زیادی بهبود یافت.
کنعانی مقدم: ترامپ توانست موضوع اشتغال را تا حدی حل و فصل کند اما خود وی نیز بارها اعلام کرده که بدون فروش سلاح به خاورمیانه، خرید نفت از این منطقه و انجام قراردادهای چند صد میلیارد دلاری با عربستان سعودی و دیگر کشورهای عرب منطقه، اقتصاد آمریکا ورشکسته است.
ایرنا: به نظر شما استراتژی ایران در صورت پیروزی ترامپ چیست؟
کنعانی‌مقدم: پیش بینی اینجانب پیروزی ترامپ است اما وی با چالشی جدی روبرو است و شاید حدود یک سال زمان لازم باشد تا مجددا رئیس جمهور آمریکا شود. به دلیل این درگیری ها ترامپ تلاش می کند که در منطقه خاورمیانه به دنبال کاهش چالش ها باشد تا بتواند درگیری‌های داخلی را بهتر مدیریت کند. از طرف دیگر چالش دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشد و آن اینکه اگر ترامپ احساس کند پیروز انتخابات نیست جنگ راه بیاندازد؛ موضوعی که طبق قانون اساسی با توسل به آن می تواند انتخابات را به تعویق بیاندازد. به این ترتیب می‌تواند چند سال دیگر بر مسند قدرت تکیه بزند.
پیش بینی می‌شود که در صورت پیروزی ترامپ، وی جنگی را به بهانه ۱۱ سپتامبر یا موضوعاتی از این دست به خاورمیانه تحمیل خواهد کرد. به این ترتیب آمریکا می‌تواند به بهانه های مختلف در خلیج فارس حضور پیدا کرده و تنگه هرمز را تحت کنترل خود قرار دهد. به نظر می رسد در صورت پیروزی دونالد ترامپ، در آینده جنگ بزرگ رخ خواهد داد چراکه تمام رئیس جمهوران آمریکا در دوره خود جنگ بزرگی را به راه انداخته اند.
ایرنا: با این توضیحات انتظار می رود که ایران برای خنثی‌سازی توطئه ترامپ باید کمترین بهانه را در اختیار کاخ سفید قرار دهد تا از وقوع جنگ جلوگیری کند. نظر شما در این زمینه چیست؟
کنعانی مقدم: ایران شروع کننده هیچ جنگی نخواهد بود اما اگر این اتفاق رخ دهد، آمریکا تمام کننده آن نیست.