یکی از باغداران روستای نقاب خلیل آباد به خبرنگار ایرنا گفت: پارسال هر کیلو انار را به قیمت هفت هزار تومان فروختم و امسال به رغم گران شدن سم و کود مجبورم این محصول را با همین مبلغ و حتی کمتر بفروشم.
محمد معصومی افزود: کشاورز در تمام سال چشم می‌کشد که محصول باغش به بار بنشیند تا گذران زندگی کند و در فصل برداشت مجبور است به هر قیمتی شده محصولش را بفروشد.
وی ادامه داد: توان این که بخواهم محصولم را به سردخانه بسپارم و یکی دو ماه دیگر با بیشتر شدن تقاضا با قیمت بهتری بفروشم ندارم.
باغدار دیگری که به دلیل فوت همسرش سرپرست خانوار است با نارضایتی از پایین بودن قیمت انار گفت: مجبور شدم باغ انار خود را به دلالان اجاره دهم تا خودشان انار را از درختان برداشت کنند زیرا پولی برای پرداخت مزد کارگر برای برداشت محصول نداشتم.
معصومه غضنفری افزود: کشاورز اگر مشکل مالی نداشته باشد مجبور نیست حاصل یک سال زحمتش را به هر قیمتی که دلال گفت بفروشد اما چاره چیست؟ بدهکار این و آن هستم و حالا که انار باغم به بار نشسته به هر قیمتی باید زودتر آن را به پول تبدیل کنم.
وی با افسوس سر تکان داد و زیر لب گفت: ناف کشاورزان را با رنج و سختی بریده اند و یک ستاره هم در آسمان ندارند.
وی ادامه داد: هرچه ما می خواهیم بخریم قیمتش چند برابر شده و قیمت محصول ما که تنها راه کسب درآمدمان است تغییری نکرده است.
این باغدار دستهایش را که از دانه کردن انارها برای تهیه رب انار به سیاهی می‌زند، نشان داد و افزود: دلال فقط انارهای درشت و خوب باغ را برداشت کرده و انارهای ترکیده و نامرغوب را گذاشته و مجبور شدم آنها را از درخت بازکنم و رب انار تهیه کنم شاید از فروش رب درآمد بیشتری داشته باشم.
این در حالی است که در میان باغ کشاورزان خلیل‌آبادی چه بسیار انارهای ترک خورده و پوسیده‌ای هست که به دلیل نبود کارخانه‌های فرآوری به ضایعات تبدیل می‌شود.
نبود صنایع تبدیلی در خلیل‌آباد
خلیل‌آباد هزار و ۷۰ هکتار باغات انار دارد که بیشترین تمرکز کشت انار در بخش مرکزی، دهستان رستاق و روستاهای نقاب و میرآباد است و در سطح شهرستان ارقام مختلف انار شامل شیشه کپ، انار قند و شهوار کشت می شود و رقم خزر، رقم غالب انار شهرستان است.
همه ساله از اواخر مهرماه برداشت این محصول آغاز می‌شود و تا پایان آبان ماه ادامه دارد و امسال به گفته مدیر جهاد کشاورزی خلیل‌آباد، شیوع ویروس کرونا بر قیمت این محصول اثر گذاشته و باعث کاهش قیمت آن شده است.
محمود شبان در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: در شرایطی که برداشت انار در استان آغاز شده به دلیل کندی صادرات و عدم تقاضا و حجم بالای عرضه، شاهد کاهش قیمت هستیم و قیمت فعلی متناسب با افزایش هزینه نهاده‌های کشاورزی و سطح تورم نیست.
وی با بیان اینکه قیمت فعلی مورد انتظار باغداران منطقه نیست افزود: با هماهنگی انجام شده غرفه‌هایی در تهران و مشهد و در مراکز عرضه میادین میوه و تره‌بار پیش‌بینی شده که در صورت تمایل باغداران می‌توانند با مراجعه به جهاد کشاورزی و اخذ معرفی‌نامه انار خود را به صورت مستقیم عرضه نمایند.
مدیر جهاد کشاورزی خلیل آباد ادامه داد: باغدارانی که تمایل دارند می‌توانند انار خود را در سردخانه نگهداری کنند تا به مرور به بازار عرضه نمایند و از ارزش افزوده مطلوب آن استفاده کنند.
وی با بیان اینکه کار برداشت انار از باغات شهرستان خلیل آباد آغاز شده پیش بینی کرد حدود ۲۰ هزار تن انار از این باغات برداشت شود.
شبان گفت: کیفیت انار امسال با توجه به توصیه‌های فنی کارشناسان جهادکشاورزی و تلاش کشاورزان و باغداران ستودنی است.
وی افزود: انار شهرستان خلیل آباد از نظر اشتغال جایگاه بسیار خوبی در این شهرستان دارد و در مدت ۵۰ روز حدود ۴۰ هزار نفرروز اشتغال ایجاد می‌کند.
مدیر جهاد کشاورزی خلیل آباد ادامه داد: در خلیل‌آباد چهار سردخانه با ظرفیت هفت هزار تن بارگیری انار را از قرار هر کیلو ۵۳۰۰ ریال برعهده دارند.
وی با اشاره به نبود صنایع تبدیلی در منطقه گفت: بارها آمادگی جهاد کشاورزی را به باغداران و سرمایه گذاران اعلام کردیم که چنانچه متقاضی سرمایه‌گذاری در این زمینه باشند مساعدت در زمینه واگذاری زمین دولتی و تسهیلات داریم.
شبان ابراز امیدواری کرد با فعال شدن تعاونی‌های تولید در بخش کشاورزی باغداران خود به سوی ایجاد صنایع تبدیلی سوق یابند که بتوانند لذت ارزش افزوده محصولی را که یک سال برای تولید آن زحمت می‌کشند ببرند و محصولات آنها به صورت فله و بدون بسته‌بندی مناسب از منطقه خارج نشود.
کشاورز خرده پا فاقد توان اقتصادی
خلیل‌آباد، قطب تولید انار در استان خراسان رضوی است. شغل ۸۰ درصد مردم منطقه کشاورزی است. آنان با کار در باغات و مزارع ارتزاق می‌کنند و همین اقتصاد مبتنی بر کشاورزی باعث می‌شود همواره مردم این منطقه دغدغه بازی بازار را داشته باشند، روزی از عدم فروش زعفران نگران باشند و روز دیگر گرفتار نبود بازار برای کشمش و امروز از پایین بودن قیمت انار و نبود تقاضا در روزگار عرضه فروان این محصول و فصل برداشت آن اظهار نارضایتی نمایند.
در روزهای اوج برداشت این محصول، مسوولان به باغداران توصیه می‌کنند محصول خود را برای کسب ارزش افزوده در سردخانه انبار کنند اما مگر کشاورزان خرده‌پا توان انجام این کار را دارند؟
جعفر کرامتی که سرمایه‌گذار و مسوول یکی از سردخانه‌های خلیل آباد است به خبرنگار ایرنا گفت: کشاورزان منطقه خرده‌پا هستند و این روزها با فشارهای معیشتی و تنگناهای اقتصادی مواجهند لذا برای رسیدن به پول محصول خود عجله دارند از این رو نمی‌توانند محصول خود را در سردخانه نگهدارند.
وی که خود در زمینه تجارت محصولات کشاورزی هم دستی دارد افزود: قبل از هر چیز مسوولان باید به موقع و در فصل مناسب در زمینه محصولات کشاورزی تصمیم‌گیری کنند و این روزها که کشاورزان محصول باغ انار خود را به دلالان می‌فروشند تا پولی به دست آورند، تصمیم گیری مسوولان، دردی از کشاورزان دوا نمی‌کند.
کرامتی ادامه داد: هزینه نگهداری هر کیلو انار در سردخانه خلیل آباد ۵۳۰ تومان است که براساس نرخ وزارت‌خانه این مبلغ بیش از هزار و ۲۰۰ تومان است اما در خلیل آباد با نصف این مبلغ خدمات می‌دهیم و باغداران رغبتی به سپردن محصول خود به سردخانه ندارند.
وی گفت: مشتریان سردخانه اغلب دلالان و تاجران هستند که محصول باغ کشاورز را اجاره می‌کنند و محصول مرغوب قابل نگهداری را به سردخانه می‌سپارند.
کرامتی افزود: کشاورز منطقه یک سال زحمت می‌کشد تا محصولش به بار بنشیند اما حوصله و توان ندارد که در زمان برداشت با در نظرگرفتن قواعد بازار و قانون تقاضا و عرضه، خود را همراه کند علاوه براین که اوضاع نابسامان اقتصادی قدرت ریسک را از آنها گرفته و به محض اینکه محصول آنان قابل عرضه شود برای فروش آن عجله دارند.
وی با بیان اینکه نظام اقتصادی ایران در حوزه میوه، بر پایه دلالی است ادامه داد: بخشی از آن به مسائل فرهنگی برمی‌گردد که کشاورز منطقه سنتی کار می کند و قدیمی می اندیشد و نسل جوان با کشاورزی بیگانه‌اند و بخشی هم مربوط به بنیه مالی ضعیف و تنگناهای اقتصادی آنهاست.
کرامتی با بیان اینکه ظرفیت سردخانه او همواره با محصولی که تجار و دلالان دپو می‌کنند تکمیل می‌شود گفت: سردخانه نیمی از هزینه انبارداری و ذخیره سازی را در ابتدا مطالبه می‌کند لذا عدم استقبال کشاورزان منطقه از دپو محصولات در سردخانه تنها به دلیل مشکلات اقتصادی نیست بلکه آنان به دلیل تعدد مشکلات، حوصله این کار را ندارند و ترجیح می‌دهند هر چه زودتر حاصلِ اندک دسترنج خود را بگیرند و به زخمی از زندگی‌شان بزنند.
وی افزود: برای احداث سردخانه، بیش از ۳۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کرده و از این سرمایه‌گذاری سالانه یک میلیارد تومان هم درآمد ندارم و چه بسا اگر همین مبلغ را در هر بخش دیگری سرمایه‌گذاری می‌کردم با توجه به تورم ضرر کمتری داشتم.
وی با بیان اینکه بستر صادرات این روزها به دلیل شرایط تحریم و دیگر شرایط مهیا نیست و حمایتی هم از سرمایه‌گذاران صورت نمی‌گیرد ادامه داد: سالهای قبل در فصل برداشت انگور بیش از ۱۰۰ ماشین انگور به روسیه صادرات داشتیم اما امسال به دلیل نبود بستر صادرات ۲۰ ماشین هم صادر نشده و این ها همه مشکلاتی است که بخش کشاورزی را آزار می‌دهد.
شهرستان خلیل‌آباد در زمینه تولید محصولات کشاورزی در استان سرآمد است. دهها هزار تن انار در این شهرستان تولید می شود که اگر نگاه ما به توسعه از درون بود و اقتصاد مقاومتی را باور داشتیم باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌شد که حتی پوست انار هم مورد استفاده قرار می‌گرفت حال آنکه به دلیل نبود صنایع تبدیلی تکمیلی در منطقه بسیاری از انارهای ترک‌خورده و پوسیده به دلیل قیمت پایین و به‌صرفه نبودن در داخل باغات به ضایعات تبدیل می‌شوند و کشاورزان همواره در رنج به سرمی‌برند.
شهرستان خلیل آباد با ۱۸ هزار هکتار اراضی باغی و زراعی حدود ۲۳۸ هزار تن محصولات دامی، زراعی و باغی تولید می‌کند.
انگور، زعفران، انار و پسته از مهمترین محصولات این شهرستان است که جنبه صادراتی دارد.
شهرستان خلیل آباد با ۲ بخش ششطراز و مرکزی در ۲۴۲ کیلومتری جنوب غربی مشهد واقع است.