معتادان از منظر علمی افرادی بیمار و نیازمند کمک هستند که باید در سایه حمایت جامعه و خانواده از این بیماری رهایی یابند در غیر این صورت این بیماران ممکن است به یک مجرم تبدیل شوند.
برای بازگشت افراد معتاد به زندگی باید درمان این افراد به صورت علمی و اصولی انجام شود، با زور و اجبار نمی‌توان افراد را وادار به ترک کرد اما طبق شواهد موجود، در برخی از مراکز ترک اعتیاد ، مددجویان مورد ضرب و شتم قرار می‌گیرند و به روشهای مختلفی شکنجه می‌شوند.
وضعیت موجود مراکز درمانی ترک اعتیاد خراسان رضوی
در خراسان رضوی نیز بیش از ۷۰۰ مرکز خود محرک یا کلینیک درمانی سرپایی وجود دارد که از این تعداد ۶۰۰ مرکز در مشهد قرار دارد.
همچنین ۷۰ کمپ مجوزدار در خراسان رضوی وجود دارد که از این تعداد ۳۵ مرکز در مشهد و باقی آنها در سایر شهرستانها فعال هستند و در این حوزه مراکز غیرمجاز در استان خراسان رضوی فعالیت دارند.
۱۸ مرکز درمانی هم در حوزه ماده ۱۵ قانون مبارزه با مواد مخدر وجود دارد که به آنها مراکز "کاهش آسیب" یا "دی. آی. سی" گفته می‌شود که تامین هزینه‌های درمان در این مراکز به طور کلی با دولت است.
دو مرکز اقامتی بلندمدت نیز برای معتادان در خراسان رضوی وجود دارد که در آنها هزینه بالای درمان توسط خود فرد پرداخت می‌شود.
در حال حاضر دو مرکز ترک اعتیاد ماده ۱۶ مبارزه با مواد مخدر و تبصره ۲ این ماده قانونی هم در خراسان رضوی وجود دارد، در مراکز ماده ۱۶، هزینه درمان به طور کامل توسط دولت تامین می‌شود اما در مراکز تبصره ۲ این ماده قانونی، بخش خصوصی باید هزینه درمان را از بخشهای مختلف تامین کند.
بازدید میدانی
به دلیل وصول گزارشهای بروز تخلف در برخی از مراکز ترک اعتیاد، دادستانی مشهد حدود دو ماه است که به بازرسی از این مراکز ورودی جدی کرده و طی یک ماه گذشته تا کنون ۱۰ مرکز مجاز ترک اعتیاد به دستور جانشین سرپرست دادسرای عمومی و انقلاب مشهد پلمپ شده است.
خبرنگار ایرنا نیز در دومین روز کاری هفته جاری به منظور بررسی میدانی عملکرد مراکز ترک اعتیاد با جانشین سرپرست دادسرای انقلاب مشهد برای بازدید از مراکز ترک اعتیاد همراه شد. در این بازدید یک روزه که نمایندگان شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر، اداره کل بهزیستی و دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز حضور داشتند چهار مرکز مجاز ترک اعتیاد بازرسی شد.
نخستین مرکز مورد بازرسی در منطقه خلج واقع شده بود، این مرکز از لحاظ ظاهری و طبق گزارش نماینده دانشگاه علوم‌پزشکی و اداره بهزیستی حتی حداقل فاکتورهای مورد نیاز برای یک مرکز ترک اعتیاد را دارا نبود.
در این مرکز هیچ خبری از ماسک و فاصله‌گذاری اجتماعی نبود و هیچ یک از مددجویان و عوامل نیز ماسک بر چهره نداشتند، شرایط بهداشتی در این مرکز فاجعه بار بود، پتو و ملحفه‌های کثیف، موکت و فرش‌های کهنه و کثیف، استفاده از حمام برای شست و شوی ظروف، نگهداری صبحانه مددجویان در زیر تخت‌هایشان به جای یخچال و آشپزخانه بسیار کثیف و غیربهداشتی از بارزترین شاخصه‌های این مرکز بود.
یک مددجو نیز در این مرکز با آثار کبودی در اتاقی نگهداری می‌شد و بنا به ادعای این مددجو و سایر مددجویان، وی با زور و ضرب و جرح در این مرکز بستری شده بود.
هزینه یک ماهه نگهداری هر مددجو در این مرکز نیز بنا به گفته مدیر مرکز، حدود ۱۵ میلیون ریال بود اما موضوعی که توجه مقام قضایی و سایر بازرسان را به خود جلب کرده بود وجود یک استخر سرپوشیده در وسط سالن نگهداری مددجویان بود. طبق گفته یکی از بازرسان، معمولا وجود استخر پنهانی در داخل این مراکز کاربرد شکنجه دارد.
در نهایت و پس از گفت و گو با مددجویان و انجام تحقیقات، این مرکز به دستور جانشین سرپرست دادسرای انقلاب مهر و موم و مددجویان تحویل خانواده‌هایشان شدند.
دومین مرکز نیز در فاصله چند متری این مرکز مورد بازرسی قرار گرفت که خوشبختانه در این مرکز اصول بهداشتی و ضوابط لازم برای ترک و درمان مددجویان رعایت می‌شد.
اما سومین مرکز در منطقه "دِه غیبی" دارای ظاهری مناسب ولی تخلفاتی بسیار بود که مددجویان در گفت و گو با جانشین سرپرست دادسرای انقلاب مشهد پرده از شکنجه‌های عجیب در این مرکز برداشتند.
هنگام حضور تیم بازرسی، مددجویان مشغول پاک کردن گل زعفران بودند که برخی از آنها از ترس، زعفرانها را زیر پتو و تخت خود پنهان کرده بودند. هنگام سوال جانشین سرپرست دادسرای انقلاب از مددجویان در خصوص وضعیت رسیدگی به آنها در این مرکز، مددجویان می‌گفتند اگر ما گِله و شکایت کنیم پس از رفتن شما شکنجه خواهیم شد و از غذا و سیگار محروم می‌شویم.
در نهایت پس از جلب اعتماد مددجویان توسط تیم بازرسی، داد و فغان مددجویان درآمد و گزارشهای متعددی از ضرب و جرح ، بیگاری کشیدن از آنها و وادار کردن مددجویان به کارکردن اجباری ارائه کردند.
همچنین مددجویان در این مرکز با زنجیر به تخت‌هایشان بسته می‌شدند، بنا به گفته مددجویان، این زنجیرها در کمدی در همان سالن نگهداری می‌شد که به دستور نماینده دادستان، قفل کمدها باز شد و داخل کمدها مملو از قفل و زنجیر بود.
یک مددجوی ۱۶ ساله در این مرکز که به دلیل اعتیاد به کریستال به این مرکز منتقل شده بود، مدعی بود که ۶ ماه است در این مرکز نگهداری و شکنجه می‌شود و با وجود اینکه ترک کرده است به وی اجازه ترخیص داده نمی‌شود.
سایر مددجویان نیز می‌گفتند اصلا اجازه برقراری تماس با خانواده‌هایشان به آنها داده نمی‌شود.
یکی از مددجویان این مرکز تعریف کرد که برادرش که با وی اختلاف داشته است با این مرکز برای انتقال وی هماهنگی‌های لازم را انجام داده است و عوامل این مرکز با ضرب و جرح وی را از محل کارش به مرکز منتقل کرده اند.
وی مدعی بود که معتاد نبوده و فقط تفننی تریاک مصرف می‌کرده است اما هنگام انتقال به این مرکز حتی آزمایش اعتیاد نیز از وی گرفته نشده است.
یکی دیگر از مددجویان گفت: ۴۵ روز آب این مرکز قطع بود و در ظرفها و لیوان‌های کثیف آب و غذا می‌خوردیم.
مددجوی دیگری مدعی شد که با همسرش متارکه کرده و همسرش قصد بردن فرزندشان به خارج از کشور را داشته است ولی چون وی اجازه نداده بود از این رو همسر سابقش در تماس با این مرکز و با پرداخت هزینه، هماهنگی‌های لازم را برای انتقال وی انجام داده و وی با زور و کتک‌کاری به این محل منتقل شده است و اجازه تماس با هیچ فردی را ندارد.
وی که مهندس مکانیک بود ادامه داد: مددجویان در این مراکز نیازمند کار درمانی و روان درمانی هستند اما با اقدامات شکنجه‌گرانه در این مراکز، مددجویان به افسردگی‌های شدید مبتلا شده‌اند.
وجود روابط نامتعارف نیز از دیگر جرایم ارتکابی در این مرکز بود که جانشین سرپرست دادسرای انقلاب مشهد پس از شنیدن گلایه مددجویان و بررسی مستندات موجود و تحقیقات قضایی با پلمپ مرکز، پنج نفر از عوامل این کمپ را بازداشت کرد و برای تحویل مددجویان به خانواده هایشان دستور لازم را صادر کرد.
چهارمین کمپ نیز از مراکز مجاز ترک اعتیاد در منطقه "ده‌غیبی" بود که سابقه پلمپ نیز داشت.
جانشین سرپرست دادسرای انقلاب مشهد در این مرکز نیز به گفت و گو با عوامل و مددجویان نشست، ابتدا مددجویان از ترس مدیر مرکز و عواملش حاضر به پاسخگویی نبودند اما در ادامه وسایل ضرب و جرح مددجویان از جمله شوکر، اسپری فلفل و زنجیر از این مرکز کشف شد.
یکی از مددجویان این مرکز نیز که آثار ضرب و جرح روی بدنش بود و مدعی بود دارای مدرک دکتری زمین‌شناسی است گفت: در این مرکز با وی بدرفتاری شده و مورد ضرب و جرح واقع شده است.
همچنین طبق گزارش نماینده دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، در انبار مواد غذایی این مرکز موش‌های مرده و زنده مشاهده و برخی از مواد غذایی تاریخ مصرف گذشته کشف شد که در محل با ریختن وایتکس معدوم شدند.
در نهایت با دستور جانشین سرپرست دادسرای انقلاب مشهد، دو نفر از مدیران این مرکز بازداشت و این مرکز نیز پلمپ شد.
جانشین سرپرست دادسرای انقلاب مشهد در پایان این بازدید به خبرنگار ایرنا گفت: امروز چهار مرکز مجاز مورد بازرسی قرار گرفت که سه مرکز به دلیل جرایم متعدد پلمپ و هفت نفر نیز بازداشت شدند.
وی افزود: نظارت بر مراکز ترک اعتیاد بایستی به صورت مستمر و توسط نهادهای متولی مانند بهزیستی و شورای هماهنگی مبارزه باموادمخدر انجام شود و مراکز بدون نظارت سازمانهای متولی و به صرف صدور مجوز برای ایشان می‌توانند به یک معضل و مرکز جرم و فساد تبدیل شوند.
وی ادامه داد: برخی از این مراکز سابقه فعالیت بیشتر از پنج سال دارند که اگر سازمانهای متولی نظارت به وظایف قانونی خود عمل می کردند مراکز متخلف در این مدت طولانی اجازه جولان نمی یافتند.
دبیر کمیته درمانی شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی نیز در جریان این بازدید به خبرنگار ایرنا گفت: در موضوع تخلفات مراکز ترک اعتیاد، خانواده‌ها نیز مقصر هستند.
وحید اشرفی افزود: باید آسیب‌شناسی روی این موضوع صورت گیرد که چرا خانواده‌ها حاضرند با پرداخت پول به این مراکز، از آنها درخواست کنند که عضو خانواده‌شان را با توسل به زور به این مراکز انتقال دهند و این که این افراد چه اقداماتی انجام می‌دهند که خانواده‌هایشان با زور آنها را به این مراکز می‌فرستند.
وی ادامه داد: البته دستگاهی که مجوز فعالیت به یک مرکز می‌دهد باید روی موضوع نظارت نیز جدی باشد.
دبیر کمیته درمانی شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی گفت: در شهرستان مشهد ۳۵۰ کلینیک ترک اعتیاد مجوزدار و حدود ۴۰ کمپ مجاز ترک اعتیاد فعالیت می‌کنند اما بهزیستی به واسطه ماموریت‌های مختلف با کمبود نیرو برای بازرسی از این مراکز مواجه است.
در مجموع در مسیر مبارزه با مواد مخدر و اعتیاد، همه دستگاه‌های متولی باید پای کار باشند. استان ۶.۴ میلیون نفری خراسان رضوی حدود ۹ هزار معتاد متجاهر دارد و نرخ ابتلا به اعتیاد و دخانیات در این استان ۲.۷ درصد جمعیت آن است که این آمار برازنده این استان نیست.