جایزه هدایت، نویسندگان را به ادبیات فارسی متعهد می‌کند

جهانگیر هدایت، نویسنده و پژوهشگر ادبی، کنار گذاشتن مسائل مالی را از جایزه هدایت عامل موفقیت این جایزه به ادبی مستقل می‌داند و معتقد است که تندیس صادق هدایت و لوحی که به عنوان جایزه به برگزیدگان اهدا می‌شود آنان را ادبیات فارسی متعهد می‌کند.

وی درباره وضعیت جوایز ادبی مستقل در ایران گفت: اصولاً وضع جوایز ادبی ایران خوب نیست، درحالی‌که در تمام دنیا جوایز ادبی مقام بسیار بالایی دارد. در ایران ما سه گونه جایزه داریم. یکی دولتی است که از نگاه من جایزه ادبی به شمار نمی‌آید. نوع دوم جوایز نیمه‌دولتی هستند یعنی ضمن اینکه ظاهراً جایزه مستقلی به شمار می‌روند، چهارچوب‌ها و مقررات مشخصی را در انتخاب آثار رعایت می‌کنند.

مدیر بنیاد صادق هدایت، اضافه کرد: نوع سوم جوایز مستقل هستند که تعداد آن‌ها بسیار کم است؛ حتی شاید کمتر از انگشتان یک دست. این جوایز بسیار نادرند اما همین تعداد اندک، تأثیرگذارند.

این پژوهشگر، تفاوت جایزه هدایت با دیگر جوایز ادبی را در تخصصی بودن آن دانست و اظهار داشت: جایزه صادق هدایت با دیگر جوایز تفاوت مهمی دارد، ما در اینجا تنها داستان کوتاه را بررسی می‌کنیم اما دیگران به همه انواع ادبیات داستانی توجه دارند، کتاب، نمایشنامه، داستان، رمان و هر اثر ادبی ازاین‌دست در داوری آن‌ها بررسی می‌شود. ولی ما چون صادق هدایت را پدر داستان کوتاه نویسی فارسی می‌شناسیم، تنها داستان کوتاه بررسی می‌کنیم و باید اصول داستان کوتاه در آثاری که دریافت می‌کنیم، رعایت شود.

وی افزود: از سوی دیگر ما مسائل مالی را از این مسابقه کنار گذاشتیم، چون به عقیده من وقتی صحبت از مسائل مالی می‌شود، احتمال دارد جایزه مسیر حرفه‌ای و سالم خود را پیدا نکند و مشکلاتی پیش بیاید، به همین دلیل ۱۹ سال است که ما به‌عنوان جایزه، تنها تندیس صادق هدایت و لوح افتخار را به نویسندگان برتر اهدا می‌کنیم. 

دبیر جایزه هدایت اظهار داشت: نویسنده‌ای که لوح جایزه صادق هدایت را دریافت می‌کند، آن را مقابل دیدگانش قرار می‌دهد و نسبت به ادبیات این سرزمین متعهد می‌شود. این بسیار مهم است که ما جوانان را به راهی بکشانیم که نسبت به ادبیات و فرهنگ این مملکت احساس مسئولیت کنند.

هدایت تشویق جوانان و ترویج ادبیات را یکی از دستاوردهای مهم جایزه صادق هدایت دانست که آنان را از ابتذال رایج دور می‌کند و اضافه کرد: تشویق جوانان مخصوصاً در شهرهای دور افتاده ویژگی کار ماست، ما از شهر خنج که بسیاری نمی‌دانند کجاست داستان دریافت کرده‌ایم. ما از اقصی نقاط مملکت از دورترین شهرها نیز داستان دریافت کردیم، این یعنی کار ما تشویق جوانان بوده است. این مساله از مهم‌ترین کارهایی است که ما در این مدت انجام داده‌ایم و این اتفاق طبعا نتیجه خوبی است.

بزرگترین مشکل امروز ادبیات فارسی شیوه تدریس آن است

وی با برشمردن مشکلات ادبیات فارسی در موقعیت امروز آن گفت: بزرگ‌ترین مشکلی که من امروز در ادبیات فارسی می‌بینم تدریس آن است که مثل سابق نیست. لیسانس اول من ادبیات و زبان انگلیسی بود ولی ما فارسی را هم باید می‌خواندیم، در این رشته و استادانی داشتیم که آوردن نام آن‌ها شما را متعجب خواهد کرد. محمد معین، سعید نفیسی و پرویز ناتل خانلری، استادان ما در رشته زبان انگلیسی بودند که به ما فارسی یاد می‌دادند، حضور این استادان به معنی این است که به آموزش زبان فارسی در دانشکده زبان‌های خارجی نیز چنین اهمیت داده می‌شد. امروز نمی‌دانم که چقدر این آموزش اهمیت دارد اما تدریس زبان فارسی، آن طور که باید و شاید نیست.

هدایت اضافه کرد: نکته دیگر مسئله ممیزی است، نویسنده وقتی قلم روی کاغذ می‌گذارد، نمی‌داند چیزی که می‌نویسد در ممیزی قبول می‌شود یا مردود. این یک ضرر بسیار زیاد به ادبیات فارسی است، البته که کلمات زشت و نابهنجار همیشه تحت سانسور بوده است اما این مساله نباید از حد بگذرد و شکل غیرمنطقی به‌خود بگیرد.

جایزه ادبی صادق هدایت از سال ۱۳۸۱، به یاد این نویسنده، سالانه به داستان‌های کوتاه منتشرنشده زبان فارسی اعطا می‌شود. این جایزه را بنیاد صادق هدایت، به مدیریت جهانگیر هدایت، برادرزاده او، برگزار می‌کند؛ از جمله برگزیدگان جایزه ادبی صادق هدایت می‌توان به این داستان‌نویسانی چون ناتاشا امیری، مصطفی مستور، امیرحسین خورشیدفر، رابعه اقدامی، بهاره ارشد ریاحی و محسن کچویی اشاره کرد.

صادق هدایت متولد زادهٔ ۲۸ بهمن ۱۲۸۱ در تهران داستان‌نویس، مترجم و روشنفکر ایرانی بود که او را به همراه محمدعلی جمال‌زاده، بزرگ علوی و صادق چوبک، یکی از پدران داستان‌نویسی نوین ایرانی می‌دانند.
پدرش هدایت قلی‌خان (اعتضاد الملک، فرزند نیرالملک وزیر علوم، در دوره ناصرالدین شاه)، مادرش، زیور الملوک (دختر عموی هدایت‌قلی‌خان، دختر حسین‌قلی مخبرالدوله) و جدّ بزرگ او رضاقلی‌خان هدایت طبرستانی از رجال معروف عصر ناصری و صاحب کتاب‌هایی چون مجمع الفصحا و اجمل التواریخ بود.
هدایت از پیشگامان داستان‌نویسی نوین ایران بود. بسیاری از پژوهشگران، رمان بوف کور او را مشهورترین و درخشان‌ترین اثر ادبیات داستانی معاصر ایران دانسته‌اند.
هرچند شهرت عام هدایت در نویسندگی است، امّا آثاری از نویسندگان بزرگ مانند ژان پل سارتر و فرانتس کافکا و آنتوان چخوف را نیز ترجمه کرده‌است. حجم آثار و مقالات نوشته شده دربارهٔ نوشته‌ها و زندگی صادق هدایت بیان‌گر تأثیر ژرف او بر جریان روشنفکری ایران است.
هدایت در ۱۹ فروردین سال ۱۳۳۰ در پاریس به زندگی خود پایان داد و چند روز بعد در گورستان پرلاشز به خاک سپرده شد.