به گزارش ایرنا، اگرچه گروه تروریستی داعش در عراق و سوریه شکست خورده است اما در شرایطی که بسیاری از کشورهای جهان گرفتار بحران داخلی ناشی از شیوع کرونا هستند هنوز هم این گروه می‌تواند جهان را تهدید کند. در این راستا، وزارت دفاع آمریکا ۶ آبان‌ماه با اعلام خبر تشکیل گروه جدید داعش در قاره آفریقا اعلام کرد جنگجویان گروه تروریستی داعش با استفاده از روش‌های بی‌رحمانه، همانطور که در سوریه و عراق اتفاق افتاده، در حال اشغال مناطق بیشتری در قاره آفریقا است. پنتاگون گفته است که بسیار مهم است تا سیاستمداران و ارتش، تهدیدهای داعش در افریقا را به عنوان یک اولویت در نظر بگیرند.
قلمرو گروه‌های تروریستی وابسته به داعش در آفریقا
خبر سر برآوردن هیولای داعش در قاره آفریقا در حالی مطرح می‌شود که این گروه تروریستی در سوریه و عراق با شکست روبرو شده است. این گروه پایگاه‌های خود را یکی پس از دیگری از دست داده و اکنون به قلمروهای دیگری به ویژه در قاره آفریقا چشم دوخته است و برای رسیدن به این هدف نیروهای خود را به برخی کشورهای قاره آفریقا منتقل و با دامن زدن به اقدامات تروریستی، کشورهای آفریقایی را به عنوان صحنه جنایت‌های خود انتخاب کرده و در حال یارگیری است.
نظام‌های حاکم در کشورهای لیبی، نیجریه، آفریقای مرکزی، سومالی و مالی کنترل خود بر بخش‌هایی از خاک خود را از دست داده‌اند. این موضوع در افزایش حضور گروه‌های تروریستی در این کشورها نقش دارد.
استاد «بهلول نسیم» پژوهشگر مسائل مربوط به گروه‌های تروریستی در تارنمای مرکز پژوهش‌های «تروریسم و اطلاعات اروپایی» نوشت: حضور گروه‌های تروریستی در کشورهای افریقایی، شکل‌های مختلفی به خود گرفته است. در لیبی به دلیل اینکه دو دولت موازی در حال رقابت هستند گروه‌های تروریستی مسلح موفق شده‌اند جای پای خود را پس از بازگشت از سوریه در این کشور محکم کنند. گزارش‌های امنیتی حاکی از آن است که حدود ۳ هزار تن از هواداران داعش اکنون در لیبی حضور دارند که ۳۰۰ تن از آنان از عراق و سوریه به این کشور بازگشته‌اند و در جنگ سوریه و عراق مهارت بالایی هم کسب کرده‌اند. بیشتر این افراد به ویژه رهبران آنها در شهرهای مصرانه، درنه و سرت فعالیت دارند. لیبی به دلیل جایگاه راهبردی خود به سرزمین حاصلخیزی برای داعش با هدف یارگیری تبدیل شده است تا در مراحل بعد از این کشور به دیگر مناطق هم حمله شود.
برپایه این گزارش، گروهک تروریستی «انصار الشریعه» لیبی که در سال ۲۰۱۲ به وسیله «محمد علی الزهاوی» تاسیس شد در شهرهای درنه، مصراته و سرت فعالیت دارد از نظر ساختار سازمانی به داعش شبیه است.
این پژوهشگر در ادامه آورد: تونس هم به مرکز حضور تروریست‌هایی تبدیل شده که از سوریه به این کشور بازگشته‌اند. برپایه برآوردهای نظام تونس از بین ۳ هزار تونسی که برای جنگ با نظام سوریه و عراق به این کشورها مهاجرت کرده بودند حدود یک هزار و ۴۰۰ تن از آنان به تونس برگشته‌اند.
برپایه گزارش استاد بهلول نسیم، در سومالی هم گروه تروریستی جماعه الشباب فعالیت دارد. تفکرات داعش و جماعة الشباب و نیز رفتارهای عملی آنها به هم به شبیه است. الشباب کنترل برخی نقاط سومالی را در دست دارد.
این پژوهشگر مسائل مربوط به گروه‌های تروریستی درباره حضور داعش در الجزایر هم آورد: در الجزایر هم در سال ۲۰۱۸ گروه «جنود الخلافة» شاخه القاعده با داعش بیعت کرد. اما این گروه به شدت از سوی ارتش الجزایر سرکوب شد و فعالیت آن کاهش یافته است.
به نوشته شبکه «الجزیره» قطر، گروه تروریستی «انصار الشریعه» تونس هم که در سال ۲۰۱۱ به دست «سیف الله بن حسین» ملقب به «ابوعیاض» تاسیس شد با انصار الشریعه لیبی و داعش در ارتباط است. سیف الله بن حسین سابقه حضور در گروه القاعده در افغانستان را در کارنامه خود دارد. شماری از اعضای این گروه هم سابقه همکاری با گروه های تروریستی داعش در سوریه را در کارنامه جنایت‌های خود دارند.
یکی از گروه های ترویستی خطرناک در قاره آفریقا گروه «بوکوحرام» در نیجریه است. بوکوحرام امنیت نیجریه بزرگ‌ترین کشور آفریقایی با بیش از ۱۷۷میلیون تن جمعیت را با چالش روبرو کرده است. این گروه می‌تواند از بی‌ثباتی و ضعف امنیتی بسیاری از کشورهای دیگر مثل بورکینافاسو، مالی، لیبی، نیجر، چاد و شمال کامرون استفاده کند و برای سراسر منطقه خطرآفرین باشد.
به نوشته تارنمای اندیشکده «المستقبل» عراق، ربودن زنان و کودکان و تهدید به فروش آنها در بازار برده فروشی به عادت این گروه تبدیل شده است که هولناک‌ترین نمونه، ربودن ۲۷۶ دختر از یک مدرسه دخترانه بود. این گروه که گفتمان داعش را دنبال می‌کند و یکی از خطرناک‌ترین گروه‌های افراطی در قاره آفریقا است و با دامن زدن به خشونت‌های مسلحانه به دنبال برپایی خلافت اسلامی مورد ادعای خود است. «ابوبکر شیکائو» رهبر گروه تروریستی بوکوحرام در سال ۲۰۱۵ با گروه داعش بعیت کرده است. اما این گروه در سال با ۲۰۱۶ پس از برکناری شیکائو و انتخاب «أبو مصعب البرناوی» به عنوان رهبر با شکاف روبرو شد. با این وجود بازهم رهبران آن توانستند اختلاف‌ها را کنار گذارند و به همکاری و هماهنگی روی آوردند و انسجام خود را حفظ کنند.
در سومالی هم گروه تروریستی «جماعه الشباب» فعالیت دارد. تفکرات داعش و جماعة الشباب و نیز شیوه‌های عملی آنها به هم شبیه است. الشباب کنترل برخی مناطق سومالی را در دست دارد و در این مناطق به ادعای خود، قانون شریعت را به اجرا گذاشته است.
به نوشته تارنمای مرکز اندیشکده راهبردی «المصری»، وزرات دفاع آمریکا جمعیت این گروه را بین ۳ تا ۷ هزار بر آورده کرده است که بیشتر در مرکز و جنوب سومالی مستقر هستند و حتی در کنیا هم نفوذ کرده‌اند و از طریق دریافت هدایا، دزدی دریایی علیه کشتی‌هایی که از باب‌المندب در ساحل آفریقا عبور می‌کنند، هزینه‌های خود را تامین می‌کنند.
به نوشته تارنمای اندیشکده راهبردی المصری، گروه تروریستی «نصرة الاسلام و المسلمین» از جمله گروه‌های مسلحی است که در منطقه ساحل و صحرای آفریقا به ویژه منطقه مرزی میان مالی، نیجر و الجزایر فعالیت دارد و با القاعده ارتباط دارد. این گروه شامل چهار زیر شاخه به نام‌های گردان «المرابطون»، و امارت منطقة «صحرای بزرگ»، و گروه «أنصار الدین» و گردان آزادیبخش «ماسینا» است.
«انصار بیت المقدس» نیز گروهی تروریستی است که در صحرای سینا فعالیت دارد. این گروه در نوامبر ۲۰۱۴ با داعش بیعت کرد و نام خود را به داعش استان سینا تغییر داد. این گروه شمار بسیاری از حوادث تروریستی را در سینا و برخی از استان های مصر مرتکب شده است.
روزنامه «البناء» در گزارشی به قلم «رفعت سید احمد» پژوهشگر مسائل مربوط به گروه‌های تروریستی، شمار اعضای این گروه را حدود ۵ هزار تن برآورد کرده است.
زمینه‌های حضور داعش در کشورهای آفریقایی
کشورهای آفریقایی دارای شرایط مستعدی برای فعالیت گروه داعش هستند. ناگواری اوضاع اقتصادی، گسترش بیکاری میان جوانان و سرخوردگی این جوانان در افریقا به سود گروه‌های مسلح و در راس آنها داعش است. در بیشتر این کشورها ناکارمدی نظام‌های سیاسی سبب سرخوردگی نخبگان و مردم شده است. حکومت‌ها در این کشورها از حل مشکلات اقتصادی، مسائل انسانی و ... ناتوان هستند. فساد در این کشورها گسترش یافته است و آرمان مردم این کشورها بر آورده نمی‌شود. این موضوع زمینه را برای سوء‌استفاده و فعالیت گروه‌های تروریستی در این کشورها فراهم کرده است. این گروه‌ها از مسائل دینی و شرعی به عنوان بهانه‌ای برای توجیه رفتارهای زشت خود استفاده می‌کنند. این موضوع نشان می‌دهد که بین مردم و سازمان‌هایی که ماموریت مسائل دینی را بر عهده دارند شکاف وجود دارد و این سازمان‌ها ماموریت خود را در مدیریت امور دینی به درستی انجام نمی‌دهند.
«موید باجس» تحلیلگر روزنامه «عربی ۲۱» مصر، مسائلی مانند ناامنی در مرزهای این کشورها، افزایش شمار فقراء، بیابان‌های گسترده، کم‌آبی و اختلاف‌های قبیله‌ای در مناطق زراعی را در گسترش حضور گروه‌های تکفیری در کشورهای آفریقایی موثر می‌داند.
«زینب مصطفی» کارشناس مسائل گروه‌های تروریستی و ستون نویس اندیشکده «العربی» امارات، معتقد است که گروه‌های تروریستی در کشورهای آفریقایی از عناصر قبیله‌ای برای رسیدن به اهداف خود استفاده کرده‌اند. آنها با جذب افرادی از قبایل مختلف و همکاری با آنان برای ورود و خروج قاچاق و منابع طبیعی از کشورهای آفریقا زمینه تحرک خود را افزایش داده‌اند. این گروه‌ها روابط خود را با باندها و گروه‌های جنایت‌کار افزایش داده‌اند. همکاری با این گروه‌ها یکی از بارزترین ویژگی پدیده تروریسم در قاره آفریقا به شمار می‌روند. این همکاری زمینه آدم‌ربایی و قاچاق مواد مخدر و سلاح را فراهم کرده است. دخالت نظامی در برخی کشورهای آفریقا هم بحران‌هایی را به دنبال داشته است و محیط مناسبی را برای رشد گروه‌های تروریستی به ویژه در لیبی فراهم کرده است. پس از دخالت نیروهای ناتو وسقوط نظام قذافی، این کشور به بازار تجارت سلاح تبدیل شد و با افزایش حضور تروریست‌ها در این کشور آنها مرزهای دیگر کشورها را هم در نوریدند.
«تقی النجار» پژوهشگر گروه‌های مسلح و درگیری‌های مسلحانه در گزارشی تحت عنوان «تحولات نقشه تروریسم در آفریقا» در اندیشکده مرکز مطالعات راهبردی المصری نوشت داعش با از دست دادن پایگاه‌های اصلی خود در سوریه و عراق به دلیل آنکه اکنون در قاره آفریقا زمینه‌های لازم برای تحرک تروریست‌ها و افراط‌گرایان فراهم است این قاره را به عنوان جولانگاه خود انتخاب کرده است. در کشورهای آفریقایی به ویژه در مناطق ساحلی و بیابانی مکان ایده‌الی برای حضور داعش وجود دارد. حکومت‌های مرکزی کنترل خود بر این مناطق را از دست داده‌اند. وجود پستی‌وبلندی‌های مناسب در این مناطق در کنار اختلاف‌های قبیله‌ای سبب شده است که این مناطق برای حضور و تحرک تروریست‌ها مناسب باشد. گزارش مراکز پژوهشی غربی نشان می‌دهد ۶ هزار تن از مردم آفریقا به داعش محلق شده‌اند و بازگشت آنان به آفریقا چالش امنیتی بزرگی را برای کشورهای آفریقایی به دنبال خواهد داشت.
گروه‌های تروریستی در آفریقا بهانه‌ای برای حضور استعمارگران
قدرت‌های استعمارگر که با شعار حمایت از کشورهایی آفریقایی برای جبران عقب ماندگی شعار گسترش تمدن را در این قاره سردادند و کشورهای آن را تحت کنترل خود در آوردند تنها در راستای منافع خود عمل کردند. اکنون نیز با وجود اینکه استعمارگران از این کشورها رفته‌اند بازهم از نفوذ خود استفاده می‌کنند. این کشورها با دامن زدن به فتنه و اختلاف در این کشورها از این مسائل در راستای منافع خود استفاده می‌کنند. حضور گروه‌های تروریستی در آفریقا بهانه‌ای برای قدرت‌های غربی برای حضور دوباره در این کشورها است. این موضوع در دخالت نظامی فرانسه در مالی و دخالت نظامی آمریکا در سومالی دیده شد. این موضوع تردیدها را درباره ارتباط کشورهای غربی با گروه‌های تروریستی افزایش داده است.
گزارش روزنامه «العرب» چاپ لندن نوشت از زمانی که واشنگتن اعلام کرد که داعش در سوریه به پایان رسیده است و خواستار بازگشت جنگجویان به زادگاه خود شد هشدارها درباره اینکه آفریقا به مکان مناسبی برای گروه تروریستی داعش تبدیل خواهد شد، افزایش یافته است. «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا تاکید کرده است که جنگجویان داعش از سوریه به کشورهای آفریقایی عقب‌نشینی خواهند کرد. اگرچه برخی‌ها ادعا می‌کند که تاکیدها و هشدارهای آمریکا در این زمینه در در راستای اقدامات آمریکا به عنوان سردمدار ائتلاف مبارزه با داعش در سوریه قرار می‌گیرد. اما بسیاری دیگر بر این باورند که اهداف آمریکا اشکار است و با تمرکز این کشور بر این موضوع در راستای استفاده از آن برای حضور در آفریقا و رقابت با کشورهای فرانسه و ایتالیا و ... در این قاره سیاه قرار می‌گیرد.