انجام بازی های رایانه ای و آنلاین این روزها جزء لاینفکی از زندگی کودکان و نوجوانان شده و در دنیای امروزی با گسترش تکنولوژی، هر روز شاهد عرضه یک محصول جدید از بازیهای رایانه‌ای در بازار هستیم جدای از اینکه این بازی ها می تواند منجر به افزایش خلاقیت و هوش آنها شود اما مضرات فراوانی دارد که شاید دیگر جبران ناپذیر باشد.
در شرایط کرونایی نیز این بازیها مورد توجه بیشتر کودکان و نوجوانان قرار گرفته به ویژه آنکه اکنون اغلب فرزندان یک خانواده دارای اتاق های جداگانه هستند و به دور از چشم والدین وارد بازیهای رایانه ای و به ویژه آنلاین می شوند که خطرات بیشتری نسبت به بازی های رایانه ای دارند.
جدیدترین نوع بازیهای رایانه‌ای، بازیهای آنلاین هستند که به بخش جدایی ناپذیری از زندگی کودکان و نوجوانان تبدیل شده‌اند. محتوای برخی از این بازیها ممکن است برای کودکان مضر باشد و موجب شود به دلیل خشونت، هیجان زیاد، نمایش تصاویر و شخصیت های نامناسب تاثیرات روحی، روانی و تربیتی بدی بر روی آنها بگذارد. بازیهای آنلاین به شدت اعتیادآور هستند و کاربر خود را از شرایط عادی زندگی دور می‌کند، این موضوع به خصوص در کودکان می‌تواند باعث افت تحصیلی، مشکلات رفتاری و آسیب‌های جسمی شود.
بیماری‌های جسمی متعددی مرتبط با استفاده بیش از حد موبایل و تبلت در دنیا به وجود آمده‌اند بیماری‌های مثل گردن درد، درد انگشت شصت، درد در ناحیه ساعد، ضعیف شدن چشم، اختلال رشد به دلیل بهم خوردن نظم خواب، بسیاری از بازیهای رایانه‌ای آنلاین مانند شبکه‌های اجتماعی قابلیت ارتباط بین بازیکن‌ها را فراهم می‌کنند با این تفاوت که امکان گمنامی و پنهان کردن هویت در آنها بسیار زیاد است و این خطر نقض حریم خصوصی کودکان را افزایش می‌دهد.
بازیهای رایانه‌ای به خصوص بازیهای آنلاین به شدت اعتیادآور هستند و کاربر خود را از شرایط عادی زندگی دور می‌کند، این موضوع به خصوص در کودکان می‌تواند باعث ایجاد مشکلات رفتاری و آسیب‌های جسمی شود. بازیهای آنلاین به دلیل طراحی هوشمندانه‌ای که دارند گام به گام مخاطب را جذب می کند و به تدریج با شناسایی نیازهای عاطفی آن ها را مورد هدف قرار می‌دهند.
از دیگر خطرات این بازی ها، کلاهبرداری در قالب بازیهای رایانه‌ای آنلاین است همان طور که پرنده های بسیاری در این زمینه در پلیس فتا تشکیل شده که برخی از کودکان و نوجوانان در بازی های رایانه ای و به ویژه آنلاین، حساب والدین و سایر نزدیکان خود را خالی کرده اند.
بسیاری از کارشناسان پلیس فتا و حتی روانپزشکان کودک و نوجوان نسبت به اعتیاد جبران ناپذیر این رایانه ای هشدار داده اند و اینکه امروزه کودکان در معرض اعتیاد به بازیهای رایانه‌ای قرار دارند و در صورت عدم کنترل و استفاده صحیح، ممکن است فرصت‌های مفید و مثبت در بستر اینترنت به خطرات جبران‌ناپذیری تبدیل شود.
تغییر در روند شکل‌گیری شخصیت کودکان و نوجوانان از تبعات زیان‌بار بازیهای رایانه‌ای است، حتی در بعضی از کاربران می‌تواند باعث تغییر در نوع ارتباط با جوامع هدف، رفتارهای اجتماعی و نهایتا تغییر سبک زندگی و هویت فردی شود براین اساس ضروری است تا والدین باید برای مصون ماندن کودکان و نوجوانان از اعتیاد به بازیهای رایانه‌ای و آنلاین با اشرافیت کامل بازیهای مناسب سن فرزندان را در اختیارشان قرار دهند و در خصوص زمان بازی نیز نظارت کاملی داشته باشند.
به گفته کارشناسان پلیس فتا، باید محدودیت زمانی برای استفاده از گوشی و تبلت به منظور فعالیت در فضای مجازی در نظر گرفته شود و سعی کنند در زمان استفاده از دستگاه‌های هوشمند بیشترین زمان ممکن را در کنار این قشر آسیب‌پذیر جامعه سپری کنند. از سوی دیگر ضرورت دارد تا والدین نسبت به فضای گسترده اینترنت بروز شوند چرا که امروزه با رشد فزاینده بازیهای رایانه‌ای، میلیون‌ها کودک و نوجوان با رویگرداندن از بازیهای پرتحرک و شادی آفرین، ساعت‌ها مانند مسافری یکه و غریب بی‌هیچ همراهی وارد دنیای بازیهای بی‌انتهای رایانه‌ای شده و در نهایت با تذکرات مکرر والدین آن را رها می‌کنند.
با نگاهی به بازیهای موجود در بازار در می‌یابیم که اغلب این بازیها وارداتی و محصول کشورهای دیگر است که تولیدکنندگان آن در ساخت هریک از این بازیها اهدافی را دنبال می‌کنند، برخی از کارشناسان پلیس فتا معتقد هستند که برخی از بازیهای رایانه‌ای اکنون سبک زندگی غرب را ترویج می‌دهد، همچنین بحث‌های ایران‌هراسی، تهدید ارزش‌های انقلابی و اسلام هراسی از مواردی مهمی است که بازیهای رایانه‌ای غرب دنبال آن هستند.
تنها راه واکسیناسیون و ایمن ماندن در فضای‌مجازی ارتقاء دانش اینترنتی کاربران است، گشت‌وگذار در اینترنت درست همانند گشت‌وگذار در وسط یک جنگل پر از حیوانات وحشی است، جایی که اگر مسیر و راه را بلد نباشیم قطعا ما را به دام های مجازی خواهد انداخت.
به گفته کارشناسان پلیس فتا باید در انتخاب بازی برای کودکان به رده سنی و نوع بازی دقت داشته باشند و بازیهای متناسب با سن، جنس و روحیات فرزند انتخاب شود براین اساس ضرورت دارد تا قبل از خرید هر بازی رایانه‌ای، از سایت اینترنتی بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای برای شناسایی تهدیدات بازی مورد نظر فرزند خود کمک بگیرید و در خرید بازی به نظام رده بندی سنی بازی، توجه کنید.
والدین باید استفاده از بازی رایانه‌ای برای فرزندان را زمان‌بندی کرده و مراقب انتقال دستی بازیهای رایانه‌ای بین فرزندان خود باشند تا بازی ممنوعه‌ای دست به دست نشود. والدین باید در مرحله نخست فرزندان خود را با هدف القاء و آموزش نکات ورزشی، اخلاقی و تربیتی به انجام بازیهای سنتی و پر تحرک فیزیکی هدایت کنند و در صورت درخواست و تمایل فرزندان به صورت بسیار محدود و برنامه‌ریزی شده برای فرزندان خود بازیهای رایانه‌ای بومی که متناسب با فرهنگ و اعتقادات ایرانی طراحی شده اند را انتخاب کنند هر چند انتخاب بازیهای رایانه‌ای به ویژه برای کودکان و نوجوانان با چالش‌هایی همراه است، چرا که کودکان بسته به سن آنها در برابر مواردی از قبیل ترس، خشونت، نابهنجاری‌های اجتماعی آسیب پذیر هستند. با توجه به ایجاد نظام رده‌بندی بازیهای رایانه‌ای در کشور، والدین با خیالی آسوده قادر هستند بازیهای مناسب را برای فرزندان خود انتخاب کنند، لذا والدین برای مشاهده و انتخاب بازیهای رایانه‌ای دارای رده‌بندی سنی می‌توانند به سایت esra.ircg.ir مراجعه کنند.
والدین برای پیشگیری از آسیب های مربوط بازی های رایانه ای باید از نظام ملی رده بندی سنی بازیهای رایانه‌ای(ESRA) استفاده کنند و در هنگام خرید یا دانلود بازی های رایانه‌ای به نماد رده‌بندی سنی بازی توجه کنند و تنها بازی هایی را برای کودکان خود تهیه کنند که از نظر سنی مناسب آنها و مورد تایید بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای باشد.
همچنین با نصب نرم افزارهای کنترلی، بر روی گوشی تلفن همراه یا کامپیوتر شخصی کودک علاوه بر نظارت بر فعالیت وی، می توان محدودیت‌های را نیز در میزان ساعات استفاده از بازیهای رایانه‌ای تعیین کرد که از اعتیاد کودک به بازی و سایر آسیب های احتمالی پیشگیری خواهد کرد.
روانشناسان کودک و نوجوان نیز معتقد هستند افزایش رفتارهای پرخاشگرانه از مضرات این بازی ها است، همچنین انزوای اجتماعی و دور شدن از کانون گرم خانواده، یادگیری ارزش‌های غلط، افت تحصیلی به دلیل صرف کردن مدت زمان زیاد با بازیها و از همه مهمتر افزایش علائم اختلالات عاطفی و رفتاری و از آسیب‌های دیگر بازیهای رایانه‌ای است که نباید آنها را نادیده گرفت.
از سوی دیگر با وجود خانه نشینی بسیاری از کودکان و نوجوانان در پی شیوع ویروس کرونا، همچنان برخی از این قشر آسیب پذیر به گیم نتها می روند و دور از چشم والدین وارد بازیهای مخبری می شوند. بعضی از بازیهای رایانه‌ای به شکل هدفمند و برای آسیب رساندن به جسم، روح و روان و به طور کلی شخصیت مخاطبین طراحی شده است و باید در این خصوص هوشیارانه عمل کرد. بیشتر بازیهای رایانه‌ای به علت ترویج خشونت، حمله و کشتار موجب آسیب رسیدن به ارزش‌ها و اخلاق فرد می‌شود و بر خلاقیت افراد تاثیر می‌گذارد، گاهی اوقات دیده می‌شود بازی در گیم‌نت آن قدر بر روح و روان فرد تأثیر منفی می‌گذارد که جبران آن امکان پذیر نخواهد بود.
برخی مراجعه کنندگان به گیم‌نت‌ها افرادی هستند که هر روز یا حداقل هفته‌ای چندین مرتبه به گیم‌نت‌ها مراجعه می‌کنند و بخشی از وقت خود را در این مراکز می‌گذرانند؛ معنی دیگر این حرف آن است که معمولاً حضور و بازی در گیم‌نت‌ها اعتیادآور است.
از آسیب‌های حضور فرزندان در گیم‌نت‌ها تغییر در نگرش و بی‌انگیزگی در تحصیل است. حضور بیش از حد دانش‌آموزان در گیم‌نت‌ها و سرگرم شدن به بازیهای رایانه‌ای باعث سردی و بی‌رغبتی به تدریس در آنها می‌شود. از پیامدهای منفی بازیهای رایانه‌ای غیر استاندارد می‌توان به درگیری فیزیکی، پایین آمدن آستانه تحمل، گوش نکردن به حرف های والدین، گفتار و رفتار ناپسند اشاره کرد.
در شرایط کنونی آمارها نشان می دهد حدود ۱۹ میلیون کاربر اینترنت در کشور زیر ۱۸ سال سن دارند، با رشد فناوری اطلاعات و گوشی های هوشمند، جرایم سایبری افزایش یافته است. رشد جرایم اینترنتی نشان از افزایش تهدیدات سایبری برای کاربران فضای مجازی اعم از کودکان و نوجوانان دارد که لازمه کاهش این آمار و پیشگیری از وقوع جرایم سایبری، افزایش آگاهی عمومی و اطلاع از آسیب ها و تهدیدات فضای سایبر خصوصا از سوی والدین است.کارشناسان پلیس فتا به والدین توصیه می کنند که در انتخاب نوع بازی رایانه ای و همچنین رده سنی بازی ها نظارت کافی داشته باشد زیرا انزوا یکی از مهم ترین تاثیرات منفی بازی های آنلاین است.
افزایش بازیکنان ایرانی در بازی های رایانه ای
با گسترش بستر اینترنت و ورود بازی های جدید به بازاز شاهد افزایش بازیکنان ایرانی بوده ایم همان طور که سیدصادق پژمان مدیرعامل بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای اعلام کرده، بر اساس تازه‌ترین پیمایش کشوری انجام شده در مورد الگوی مصرف بازیهای دیجیتال در ایران، بازیکنان ایرانی تا پایان سال ۱۳۹۸ به ۳۲ میلیون نفر افزایش پیدا کرده‌اند.
وی با اشاره به اجرای این پیمایش ملی توسط مرکز تحقیقات بازیهای دیجیتال گفت: گزارشی از شاخص‌ترین نتایج این پیمایش ملی که طی آن اطلاعات بیش از ۹ هزار و ۲۰۰ خانوار گردآوری و با بیش از سه هزار بازیکن مصاحبه شده، در قالب گزارش «نمای باز ۱۳۹۸» منتشر خواهد شد.
پژمان افزود: بر اساس نتایج این پیمایش مجموع بازیکنان ایرانی از رقم ۲۸ میلیون در سال ۱۳۹۶ به ۳۲ میلیون نفر در سال ۱۳۹۸ افزایش پیدا کرده است. به عبارتی از جمعیت ۸۳ میلیونی ایران در سال ۱۳۹۸، ۳۲ میلیون نفر بازی دیجیتالی انجام می دهند. از مجموع ۳۲ میلیون بازیکن، ۴۹ درصدشان جزء کسانی هستند که هر روز بازی می‌کنند و ۶۵ درصد آنها بازیکن آنلاین هستند.
مدیرعامل بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای، با بیان اینکه بر اساس نتایج این پیمایش، همچنان موبایل با ۹۲ درصد ضریب نفوذ در میان بازیکنان، پرطرفدارترین پلتفرم بازی در ایران است، افزود: برای اولین بار بازیکنان پلتفرم کنسول از بازیکنان پلتفرم رایانه پیشی گرفته‌اند؛ ۲۲ درصد بازیکنان ایرانی با پلتفرم کنسول بازی می‌کنند؛ در حالی که این عدد در مورد پلتفرم رایانه ۲۰ درصد است.
وی همچنین تصریح کرد: نکته جالب توجه دیگر در این پیماش، افزایش سهم بازیکنان زن است. در پیمایش سال ۱۳۹۶ سهم بازیکنان زن در بازار بازی ایران ۳۵ درصد بود که در تازه‌ترین پیمایش، این سهم به ۳۸ درصد افزایش پیدا کرده است.
به گفته پژمان نتایج استخراج شده از این پیمایش همچنین از افزایش میانگین سنی بازیکنان ایرانی حکایت دارد به طوری که متوسط سنی بازیکنان از ۱۹ سال در سال ۱۳۹۶ به ۲۲ سال در سال ۱۳۹۸ افزایش پیدا کرده است.
وی همچنین افزود: یافته‌های این پیمایش نشان می‌دهد که بازیکنان ایرانی به طور متوسط ۹۳ دقیقه در روز بازی می‌کنند.
بنا به گفته مدیرعامل بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای، یافته‌هـای ایـن پیمایـش در خصوص مجموع هزینه کرد بازیکنان پلتفرم موبایل نیز نشان از تغییرات مهمی در حوزه اقتصاد بازی دارد. بر اساس برآوردهای پژوهش، مجموع هزینه‌کرد بازیکنان پلتفرم موبایل در سال ۱۳۹۸ رقمی در حدود ۲۹۰ میلیارد تومان بوده که از این مبلغ ۲۸ درصد سهم بازیهای موبایلی بومی (بازیهای توسعه یافته یا بومی‌سازی شده در ایران) است. اگرچه رشد اعداد و ارقام هزینه‌کرد در پلتفرم کنسول به شکل چشم‌گیری افزایش یافته است.
بازی های رایانه ای در شبکه دانش آموزی شاد معرفی می شود
در راستای ایمن سازی بازی های رایانه ای، تفاهم‌نامه مشترک میان وزارت آموزش و پرورش و بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای امضاء شد تا امکان استفاده بازی‌سازان از شبکه آموزشی دانش‌آموزان (شاد) را برای معرفی بازی‌های‌شان فراهم کند.
ساخت یک بازی با نقشه بازی (گیم‌پلی) خوب و ظاهری مناسب، اولین گام در مسیر تولید یک بازی است. چرا که باید پس از تولید بازی و انتشار آن به هر طریقی که شده برای تبلیغ بازی و جذب کاربر تلاش کنید. بازی‌سازان برای طی این مسیر یعنی جذب کاربر برای بازی‌شان شیوه‌های مختلفی را امتحان می‌کنند که تبلیغ در اپلیکیشن‌های پرمخاطب یکی از این راه‌ها است.
خبر خوب برای بازی‌سازان این است که بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای شرایط استفاده بازی‌سازان از شبکه آموزشی دانش‌آموزان (شاد) برای معرفی بازی‌های‌شان را فراهم کرده است.
این امکان با توجه به تفاهم‌نامه مشترک میان وزارت آموزش‌وپرورش و بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای و با توجه به اهمیت معرفی، تبلیغ و ترویج بازیهای ایرانی برای کودکان و نوجوانان برای بازی‌سازان فراهم شده است بر این اساس بازیها در دو دسته کلی بازیهای جدی (آموزشی و غیرآموزشی) و بازیهای سرگرم‌کننده می‌توانند از امکان تبلیغ و معرفی در شبکه دانش‌آموزی شاد استفاده کنند.
در این راستا بازیهای جدی ارسال شده به بنیاد به منظور معرفی در شبکه دانش‌آموزی شاد که سابقه حضور در دوره‌های مختلف «جایزه بازیهای جدی» را داشته باشند و صاحب مقامی در این رویداد شده باشند از امتیاز ویژه برای ارزیابی بازی‌شان جهت معرفی در این سامانه برخوردار خواهند بود.
در دسته بازیهای سرگرم‌کننده نیز محصولاتی که ویژگی‌ها و اثرگذاری‌های مثبت فرهنگی و تربیتی را دارا باشند در اولویت انتخاب و معرفی به این سامانه قرار می‌گیرند همچنین بازی‌سازان عضو ساختار حمایتی «همگرا» نیز از امتیاز ویژه برای ارزیابی بازی و معرفی به شبکه دانش‌آموزی شاد برخوردار خواهند بود.
بازیها برای معرفی در این سامانه نیاز به پروانه انتشار دارند و بازیهای ارسال شده پس از ارزیابی در کارگروه مشترک بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای و وزارت آموزش و پرورش، انتخاب می‌شوند و اسامی آنها از طریق وب‌سایت بنیاد اطلاع‌رسانی می شود.
کودکان و نوجوانان در اولویت برنامه های امنیتی پلیس فتا
سردار وحید مجید رئیس پلیس فتا، کودکان و نوجوانان را در اولویت برنامه‌های امنیتی پلیس فتا دانسته و می گوید: در این رابطه با همکاری آموزش و پرورش و همچنین وزارت ارتباطات و فناوری، طرحی را به عنوان طرح کودک و اینترنت «کوآ» طراحی، پایه‌ریزی و اجرا کرده ایم که در آن، بیش از ۲۰۰ هزار کودک در مقطع دبستان، متوسطه اول و دوم آموزش دیدند. در این طرح کارگاه های آموزشی زیر پوشش آموزش کارشناسان قرار گرفتند.
به گفته وی، کودکان خواسته یا ناخواسته وارد فضای مجازی شده‌اند و همواره آسیب‌هایی در کمین آن‌هاست، براین اساس در این مساله با دو تیپ خانواده مواجه هستیم؛ خانواده‌هایی که نسبت به این فضا اشراف دارند و کنترل حداقلی را انجام می‌دهند و خانواده‌هایی که در این مورد دارای اطلاعات زیادی نیستند و به همین دلیل نمی‌توانند فرزندان را در استفاده درست از این فضا راهنمایی کنند.
سردار مجید می افزاید: ۷۰ درصد از دلایلی که مجرمان می‌توانند جرائم خود را به ثمر برسانند ناآگاهی کاربران از نحوه استفاده از فضای سایبری است، همین امر باعث شده پلیس فتا در سطح خانواده، جامعه و حتی در سطح حوزه‌های دولتی برنامه‌هایی مدنظر قرار دهد که در این میان کودکان صددرصد در اولویت این موضوع هستند.
با توصیه پلیس فتا و کارشناسان حوزه فضای مجازی به این نکته پی می بریم که فعالیت بی‌حد و مرز و بدون کنترل فرزندان در فضای مجازی یک تهدید و آسیب جدی است و والدین برای پیشگیری از هر اتفاقی در فضای مجازی نقش کلیدی به عهده دارند.
کلاهبرداری از طریق لینک‌های درگاه پرداخت جعلی بازی های رایانه ای
شیادان سایبری با اطلاع از سادگی کاربران و سوءاستفاده از اعتماد آن ها برای کلاهبرداری‌های خود در شبکه‌های اجتماعی اقدام به ایجاد کانال و گروه‌های مختلفی کرده و تبلیغات گسترده‌ای برای آن انجام می‌دهند. متاسفانه اغلب قربانیان نیز بدون بررسی درگاه پرداخت، مبلغ درخواستی کلاهبرداران را واریز می‌کنند. کلاهبردار نیز پس از سرقت اطلاعات کاربری، با آنها قطع ارتباط کرده و به سراغ قربانی بعدی می‌روند.
شهروندان برای خرید اینترنتی نیازهای خود،حتماً از سایت‌های معتبر که دارای نماد اعتماد الکترونیک هستند، استفاده کنند چرا که برخی در فضای مجازی اقدام به فروش بازی های کامپیوتری می کنند در حالی قصد آن ها خالی کردن حساب افراد است براین اساس شهروندان برای خرید اینترنتی نیازهای خود هیچ‌گاه نباید به کانال‌ها، گروه‌ها و صفحات شبکه‌های اجتماعی اعتماد کرده و از آنها خرید کنند و برای خرید حتما از سایت‌های معتبر که دارای نماد اعتماد الکترونیک هستند، استفاده کنند.
علاقمندان به بازیهای آنلاین و پرمخاطب نیز در صورت نیاز به خرید امتیاز بازیها می‌توانند به سایت‌های معتبر که دارای نماد اعتماد الکترونیکی هستند مراجعه کرده و به صورت کاملا قانونی و بدون به خطر افتادن اطلاعات بانکی، خرید خود را انجام دهند.
شهروندان می توانند در صورت اطلاع از هرگونه فعالیت مجرمانه در فضای مجازی یا پیام رسان‌های موبایلی موضوع را از طریق نشانی پلیس فتا به آدرس www.Cyberpolice.ir بخش ارتباطات مردمی گزارش کنند.
از: معصومه نیکنام