به گزارش ایرنا؛ جنگل‌های هیرکانی زیست بوم ۲۹۶ گونه پرنده، ۹۸ گونه پستاندار و ۱۵۰ گیاه بومی درختی و بوته ای به شمار می رود که وجود توده درختان پهن برگ خزان‌کننده باستانی در استان گلستان با وجود از بین رفتن این جنگل ها در دنیا، گونه های بومی سوزنی برگ، درختان سرخدار، زربین و سرونوش، موجب آمیختگی تنوع گونه ها در محدوده جنگل هیرکانی این خطه شمالی و افزایش ارزش و اعتبار آن شده است.
در کنار ویژگی‌های مطرح شده، بیشترین و وسیع ترین رویشگاه سرخدار ایران در شهرستان علی‌آباد کتول و بهترین و غنی ترین رویشگاه های بلوط "بلندمازو"ی جهان نیز در دیگر شهرستان استان گلستان یعنی گالیکش واقع شده است.
سهم استان گلستان از مجموع حدود ۲ میلیون هکتار جنگل هیرکانی افزون بر ۴۵۲ هزار هکتار بوده و در مقایسه با مازندران و گیلان از سطح کمتری برخوردار است.
هر چند در پروسه ثبت جنگل هیرکانی مناطق جنگل ابر، افراتخته و جهان‌نما از گلستان در قالب جنگل های هیرکانی به ثبت جهانی رسید اما سایر مناطق استان نیز فسیل های زنده ارزشمندی هستند که ارزش گذاری مادی برای آن غیر ممکن به نظر می رسد.
با پذیرش این ویژگی ها و قابلیت‌ها، حل مشکلات و رفع تهدیدات فراوری این رویشگاه های بی نظیر و حفاظت از آن ضروری است.
وابستگی معیشتی جنگل نشینان به فعالیت های ناسازگار با طبیعت و محیط زیست مانند شکار غیرمجاز و تامین هیزم برای سوخت، برداشت خاک - برگ جنگل‌ها، دست اندازی برخی سود جویان به اراضی ملی و کمبود نیرو و تجهیزات حفاظتی از جمله چالش‌های جدی متولیان جنگل های هیرکانی در شمال کشور از جمله گلستان محسوب می شود.
کمبود زیر ساخت اولیه برای اجرای برنامه های حفاظتی، مشکلات ناشی از تحریم و افزایش روز افزون قیمت تجهیزات مورد نیاز برای حفاظت و پایش رویشگاه های جنگلی از دیگر دغدغه های منابع طبیعی و آبخیزداری و سازمان جنگل های و مراتع بعنوان متولیان جنگل های هیرکانی در گلستان است.
در این بین آتش‌سوزی یکی از عوامل اصلی تغییر در اکوسیستم‌های طبیعی است که در سالهای مختلف و بر اساس تغییرات اقلیمی شدت و ضعف تاثیرات مخرب آن افزایش یا کاهش می یابد.
بعنوان مثال بارندگی بهاری امسال اگرچه سبب رویش علف‌های یکساله در کف جنگل ها و پیام‌آور نشاط و سرسبزی شد اما این علف ها پس از خشک شدن و با کوچک‌ترین بی‌احتیاطی و یا حتی حادثه طبیعی، مستعد آتش‌سوزی در ابعاد گسترده است.
هر چند بروز آتش سوزی در جنگل های گلستان معمولا به گردشگران، خشک شدن و خزان زودرس نسبت داده می شود اما آتش روزهای گذشته توسکستان به گفته مدیرکل منابع طبیعی گلستان به احتمال زیاد ناشی از غفلت یا سهل انگاری شکارچیان غیرمجاز در زیستگاه های حیات وحش دهنه گرمابدشت بوده است .
پنبول‌چال به عنوان منطقه سرآغاز وقوع آتش سوزی توسکستان یکی از اصلی ترین زیستگاه های پلنگ و مرال محسوب می شود که با توجه به زمان بروز آتش و همزمانی با فصل جفت گیری مرال ها و تشدید فعالیت شکارچیان غیرمجاز، موضوع مطرح شده توسط مدیرکل منابع طبیعی استان گلستان در مورد نقش شکارچیان غیرمجاز در شروع آتش را به واقعیت نزدیک می سازد.
در گزارش مدیریت بحران استانداری به ایرنا هم به وجود کومه شکارچیان غیرمجاز در مناطق پیرامون کانون آتش سوزی اشاره شده است.
به نظر می رسد مشکلات اقتصادی یا کم‌توجهی به آموزش بومیان حاشیه زیستگاه های حیات وحش، فعالیت شکارچیان غیرمجاز را افزایش داده که یکی از تبعات آن وقوع آتش و خسارت فراوان به زیستگاه های حیات وحش است.
فارغ از عوامل بروز این آتش سوزی باید به دلایل طولانی شدن روند خاموش کردن این آتش هم اشاره کرد.
اعزام جزیره‌ای نیرو توسط ارگان‌های مختلف از جمله هلال احمر، محیط‌زیست، دهیاری‌ها و منابع طبیعی و موازی‌کاری نیروها در برخی کانون‌های آتش و نبود نیرو در دیگر مناطق گرفتار آتش، مستقر نبودن پایگاه سیار مدیریت آتش در ارتفاعات بالادست جنگل، کافی نبودن جیره غذایی و تجهیزات، کم توجهی به اشتیاق بومیان منطقه برای مشارکت در عملیات مهار آتش، ناهماهنگی بین دستگاهی و حضور نداشتن مدیران شهرستانی مسوول در منطقه وقوع آتش و اتکا به مدیریت از راه دور و صخره‌ای بودن منطقه و دشواری در دسترسی و کمبود تجهیزات از دلایل طولانی شدن مهار این آتش سوزی عنوان شده است.
در روزهای آخر عملیات مهار آتش اکیپ های ۱۴ نفره سازمان یافته با تجهیزاتی مانند اره موتوری، دمنده، کوله اطفا، تبر، دره و بیل تشکیل شد که اگر این گروه ها از روز نخست وارد میدان می شدند دستاوردهای بیشتری مانند مهار شدن سریع تر آتش را به همراه داشت.
پاییز خشک امسال هم به استمرار آتش سوزی در توسکستان کمک فراوانی کرد.
براساس گزارش هواشناسی گلستان، پاییز امسال میزان بارش استان ۳۵ درصد نسبت به دوره بلندمدت و ۳ درصد نسبت به سال گذشته کاهش و دمای هوا حدود ۲ تا ۲.۵ درجه و رطوبت حدود ۵۳ درصد افزایش یافت که این عوامل موجب شد عملیات خاموش کردن آتش درختان سر به فلک کشیده مازو، درختچه های ولیک و سرخدار، گراس های کف جنگل و علفزارهای دشت های بالادست دامنه شرقی گرمابدشت بیش از ۸ روز ادامه یابد.
جنگل‌ها و مراتع از جمله ثروت‌هایی هستند که نقش کلیدی در ایجاد زیستگاه‌های حیات وحش، تولید اکسیژن، کاهش آلودگی، جذب دی‌اکسید کربن، حفظ گونه‌های گیاهی و جانوری، کنترل ریزگردها، و حفظ آب و خاک دارند.
فرهنگ‌سازی مولفه اصلی در پیشگیری از وقوع آتش سوزی جنگل‌ها بوده و نقش آموزش و فرهنگ سازی و توانمندسازی جوامع بومی و محلی در پیشگیری از آتش سوزی جنگل ها و مراتع بسیار موثر است که باید با تمرکز بیشتری به آن پرداخته شود.
آتش از یکشنبه ۱۱ آبان جنگل‌های پهن‌برگ توسکستان گرگان را فرا گرفت و آرام آرام به سمت ارتفاعات پنبول‌چال و مازوآروم و سپس گنج‌دره، دمبلیان، دره‌دوک، گجه و روغن خانه گسترش یافت و در این مدت علاوه بر سوزاندن گونه‌های علف کف جنگل و بوته‌های فوربی (نیمه چوبی) تعدادی از تنه های درختان جنگلی را خاکستر کرد.
طبق گزارش سیدرضا قادری مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری گلستان ، در پی استمرار فعالیت سامانه بارشی در محدوده جنگل توسکستان از صبح دیروز یکشنبه باران آتش مناطق جنگلی شرق گرگان که از هشت روز پیش آغاز شده بود را خاموش کرد هرچند امروز مشخص شد دود هنوز از درختان سوخته زبانه می کشد.