معرفی «جو بایدن» به عنوان چهل و ششمین رئیس‌جمهوری آمریکا باعث ریزش نرخ ارز در ایران شد. این اثرگذاری ریشه در مواضع دموکرات‌ها در قبال ایران دارد و در حالی که هنوز پای بایدن به کاخ سفید نرسیده اما اقتصاد ایران سیگنال مثبت از این رخداد پذیرفته‌است. البته دفع ترامپ از دنیای سیاست و اقتصاد را بسیاری از کشورها حتی همراهان آمریکا به فال نیک گرفته‌اند که این رضایت فراگیر از نتایج انتخابات از محتوای پیام‌های تبریک پیدا است.
ریزش چند هزار تومانی نرخ دلار در چهارراه استانبول تهران حاکی از آن است که بسیاری به مدیریت معاون «باراک اوباما» که در زمان ریاست جمهوری وی، مذاکرات شکل‌گرفت، خوش‌بینند. اما آیا این خوش‌بینی گره از مشکلات اقتصادی کشور باز میکند؟ برخی از کارشناسان بر این باورند که با روی کار آمدن دموکرات‌ها می‌توان به دوره صادرات نفت برگشت اما در مقابل عده‌ای هم می‌گویند که آمریکایی‌ها از هر حزبی بر مسند قدرت، در نهایت مواضع مشابهی در قبال ایران پیاده می‌کنند و اساسا مشکل دلاری ایران از طریق مذاکره با خارجی‌ها حل نمی‌شود و نمی‌توان به نتیجه انتخابات آمریکا دل بست و ریزش نرخ دلار در این روزها حاصل جو روانی حاکم بر بازار است.
کارشناسان از دلار چه می‌گویند؟
دماسنج نرخ دلار نشان می‌دهد تب بازار تا حدودی پایین آمده اما هنوز مشخص نیست این ریزش ادامه‌دار خواهد بود یا خیر و اساسا اینکه در بهترین حالت روابط خارجی ایران، آیا مشکلات ساختاری اقتصاد کشور هم برطرف خواهد شد؟
«محمد صادق الحسینی» در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا درباره نوسانات نرخ ارز با توجه به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و پیروزی بایدن در این دوره از انتخابات اظهار داشت: هر افزایشی موقتی و غیر قابل دوام است و ریزش دلار تا نرخ های تعادلی ادامه‌دار خواهد بود و بسیاری از منابع ارزی ایران آزاد می‌شود یا کشورها به تدریج مقررات سختگیرانه برای ایران را کاهش می‌دهند.
وی ادامه داد: از سوی دیگر معامله با ایران برای کشورها منافعی را به دنبال دارد و اگر فشار برداشته شود دسترسی ایران به منابع ارزی راحت‌تر خواهد شد.
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: اما در حال حاضر نگرانی این است که دولت با دستیابی به منابع ارزی، بیش از حد قیمت دلار را سرکوب کند به نحوی که رقابت پذیری کالای ایرانی کاهش پیدا کند که این اقدام باعث می شود به تولید، اشتغال و صادرات ضربه وارد شود و افرادی که که در این حوزه ها سرمایه گذاری کردند، آسیب ببینند و این بار به این نحو اقتصاد کشور بهم می‌ریزد.
صادق الحسینی با بیان اینکه دولت باید تلاش کند قیمت دلار را در محدوده نرخ رقابتی یعنی در محدوده‌ای که رقابت پذیری کالای ایرانی را حفظ می کند، نگه‌دارد، اظهار داشت: معتقدم این محدوده حدود ۲۰ تا ۲۴ هزار تومان است.
وی با بیان اینکه بازارها عقلایی رفتار می کنند، ادامه داد: بازارها وقتی می‌دانند قرار است اتفاق واقعی در یک بازه زمانی در اقتصاد رخ دهد از همین حالا خود را با انطباق می دهند. این واکنش و رفتار منطق اقتصادی دارد و درست است. پس نیازی نیست حتما منابع آزاد شود. بلکه اگر آزاد شدن منابع کشور در آینده نزدیک محتمل باشد بازار خود را برای آن آماده میکند.
این کارشناس اقتصادی با تاکید بر اینکه نرخ واقعی دلار را ۲۰ تا ۲۴ هزار تومان می‌دانم، افزود: ممکن است در قیمت دلار در واقعیت به هر عددی برسیم اما تحلیلی که می توان انجام داد این است که دلار در چه نرخی رقابت پذیری کالای ایرانی را می‌تواند حفظ کند که معتقدم این نرخ بین ۲۰ تا ۲۴ هزار تومان است.
وی همچنین نوسانات افزایشی این روزها را غیرعادی خواند و گفت که به‌نظر نمی رسد این افزایش ها مبنایی در بنیان‌های بازار داشته‌باشد و ادامه‌دار نیست.
اما در سمت دیگر «مرتضی عزتی» کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با پژوهشگر ایرنا با بیان اینکه باید بپذیریم یکی از دلایل افزایش نرخ دلار در ایران عامل بیرونی است، گفت: از هفته گذشته شاهد آن بودیم که با قوی شدن احتمال پیروزی بایدن در انتخابات، دلار تحت تاثیر این احتمال قرار گرفت و ریزش‌ها آغاز شد.
وی ادامه داد: انتظار کاهش فشار بر روی اقتصاد در نرخ دلار اثرگذار بود و این انتظار فعالان اقتصادی و مردم باعث ریزش قیمت ارز شد. به همین دلیل است که امروز فروش آتی دلار با نرخ ۲۰ هزار تومان هم خریدار ندارد.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه شاید بخشی از این ریزش‌ها امروز به دلیل جو روانی باشد اما قطعا نرخ واقعی دلار کمتر از این اعدادی است که به آن رسیدیم، افزود: البته شاهد نوسانات نرخ دلار در بازه زمانی ورود بایدن به کاخ سفید و پس از آن با اتخاذ تصمیمات وی، خواهیم بود اما اگر بایدن مسیر گذشته را ادامه ندهد قطعا دیگر به دلار ۳۰ هزار تومانی برنمی‌گردیم.
راه رهایی از چسبندگی قیمت
در اقتصاد موضوعی تحت عنوان «چسبندگی قیمت» وجود دارد که این پدیده در اقتصاد ایران خود را شدیدتر نشان می‌دهد. چسبندگی قیمت با ادبیات عام یعنی هر چند قیمت دلار پایین می‌آید اما بازار در برابر ریزش قیمت‌ها مقاومت میکند و اجازه نمی‌دهد کالا و خدمات همانطور که با رشد نرخ دلار به سرعت بالا رفت، با ریزش نرخ دلار با همان سرعت هم کاهش پیدا کند.
وقتی واردکننده‌ای کالایی را با دلار ۳۰ هزار تومانی وارد کرده‌است میلی به فروش آن با دلار ۲۰ هزار تومانی ندارد بنابراین در برابر کاهش قیمت کالا یا خدمات متناسب با ریزش نرخ ارز مقاومت میکند. تنها راه رهایی از این چسبندگی قیمت، تثبیت قیمت ارز و به ثابت رسیدن اقتصاد است چراکه در غیر این صورت فعالان اقتصادی همواره احتمال افزایش نرخ دلار به دلایل و بهانه‌های مختلف را می‌دهند بنابراین یا قیمت‌ها را پایین نمیآورند یا در صورت امکان دست به احتکار کالا می‌زنند.
با توجه به اینکه تجربه نشان داده قدرت چسبندگی قیمت در بازارهای ایران بسیار بیشتر از سایر کشورها است، از این رو حتی در صورت ریزش نرخ دلار، کشور با این تضاد انتظار کاهش قیمت از سوی مردم و مقاومت بازار مواجه خواهد بود که این خود به مشکلات ساختاری اقتصاد ایران برمی‌گردد.
نازیلا مهدیانی