علیخانی روز سه شنبه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا افزود: سال ها است جهان را بدون جنگ و خونریزی ندیده ایم و حتی شاهد افزایش جنگ و فعالیت گروه های تکفیری در دنیا بوده ایم. بهتر است بگوییم «صلح» این امر مقدس همچون رویایی برای جهانیان است. با این حال سازمان های بسیاری در راستای صلح فعالیت می کنند.
سازمان جهانی یونسکو، سازمان فرهنگی، علمی و آموزشی ملل متحد و شورای بین‌المللی علوم در سال ۲۰۰۱ پایه‌گذاری شد و روز دهم نوامبر (۲۰ آبان ماه) را به عنوان روز جهانی «علم در خدمت صلح و توسعه» نام گذاری کرده اند. صلح جهانی مورد نظر یونسکو، صلحی است که در اذهان بشر ساخته می‌شود؛ چرا که جنگ پیش از آنکه اتفاق بیفتد، در ذهن مردم شکل می‌گیرد.
در حوزه علم نیز تحقق صلح به دانشمندانی نیاز دارد که خود به صلح می‌اندیشند و به اعتقاد دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو این امکان‌پذیر نیست؛ مگر آنکه دانشمندان، اخلاق و خرد را همراه دانش خود کنند.
اهداف یونسکو از نام گذاری روز علم
سازمان جهانی یونسکو که به عنوان معتبرترین سازمان آموزشی و فرهنگی در جهان که در حوزه‌های علم، فرهنگ و آموزش فعالیت می‌کند، نخستین بار در ۱۹۹۹ میلادی در نشست بوداپست مجارستان ۱۰ نوامبر را به عنوان روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه نامگذاری کرد. این نامگذاری هرچند ارزش نهادن به علم و فناوری علمی و بانیان علم خوانده شده است؛ در عین‌حال تلاش در راستای ایجاد پیوند میان فناوری‌های علمی، بهبود کیفیت زندگی عمومی و کاهش و مهار تهدیدهای اقلیمی ناشی از تولید و فناوری‌های تکنولوژیک نیز به شمار می رود.
از مهمترین اهداف یونسکو از نام گذاری روز علم، بهره مندی آحاد جامعه از ثمرات علم، فن‌آوری و نوآوری، ایجاد بستر و فضای مناسب گفتمان پیرامون تاثیر علم، فناوری و نوآوری بر زندگی روزمره مردم، صلح و توسعه و معرفی برخی موقعیت‌های جدید بود که موجب ارتقا کیفیت عمومی زندگی می‌شود.
جنگ مانع مهم پیشرفت و توسعه کشورها
علی اکبر علیخانی درباره «روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه» به خبرنگار ایرنا گفت: اساسا علم و معرفت فرازمانی، فرامکانی و فرافرهنگی است؛ زیرا علم و دانش با دانایی و فهمیدن انسان در ارتباط است.
وی ادامه داد: ممکن است بتوان هر فردی را به کاری مجبور کرد، اما نمی توان انسان را به «فهمیدن و دانستن، یا نفهمیدن و ندانستن» مجبور کرد و علم همانند یک گیاه خودرو و قید و بند ناپذیر، مسیر خود را می رود.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران گفت: علم تمام مرزها و فرهنگ ها را در می نوردد. گاهی ممکن است برخی جریان های سیاسی، یا عواملی مثل تعصبات مذهبی و یا قومی قبیله ای بخواهند علم را محدود کنند یا در خدمت خود گیرند؛ ولی در دراز مدت چندان نتیجه ای نخواهد داشت و دانش و دانایی مسیر خود را می رود.
علیخانی با بیان اینکه علم با تعصب، جمود، منافع سیاسی فردی و جناحی و طبقه ای و مواردی از این قبیل در تناقض است، خاطرنشان کرد: علمی که به تعصب و منفت طلبی آلوده می شود یا اخلاق را نادیده می گیرد، ماهیتش دچار اختلال شده است و آن علمی نیست که مورد ستایش قرآن قرار گرفته است.
وی تاکید کرد: سیاست مداران در دنیا و اقوام مختلف در بسیاری از زمینه ها با یکدیگر در منازعه و دعوا و إعمال خشونت هستند، اما تا به حال دانشمندان با یکدیگر دچار منازعه و جنگ و خشونت و خونریزی نشده اند. البته اختلاف نظر علمی یا نقد بحث دیگری است که جزیی از فرایند رشد دانش به شمار می رود.
دانشیار دانشگاه تهران با بیان اینکه علم ماهیت صلح آمیز دارد، اظهار داشت: تا کنون علم در خدمت صلح و توسعه و سعادت بشر بوده است و ما نقش و تأثیر دانش را در تمام بخش های زندگی خودمان مشاهده می کنیم. البته در برخی موارد صاحبان قدرت و ثروت از علم در راستای منافع خود استفاده کرده اند و یا دانشمندان را به خدمت گرفته اند یا آنها را تحت فشار قرار داده اند، اما این امر نه از شأن و ارج علم می کاهد و نه ماهیت و رسالت انسانی و فرازمانی و فرامکانی دانش را خدشه دار می کند.
علیخانی ادامه داد: دستاوردهای علمی در تمام حوزه های علوم انسانی و اجتماعی، علوم پایه و پزشکی، و فنی و مهندسی در خدمت همه کشورهای دنیا بوده است. به این معنا که هر کشوری یافته های علمی خود را در خدمت سایر کشورها و کل بشریت قرار داده است.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران گفت: علم همیشه در خدمت صلح و توسعه بوده است و امروز دهم نوامبر نیز روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه است، همه باید تلاش کنند نقش نخبگان علمی در حوزه قدرت و سیاست بیشتر و پررنگ تر شود تا تصمیم ها عقلانی تر و صلح آمیزتر شود.
وی یادآور شد: امام علی(ع) تندروی و افراط و خشونت را نتیجه جهل و نادانی می دانند و در مقابل آن خردمندی و عقلانیت، تحمل و مدارا و سعه صدر را نتیجه دانش و دانشمندی بیان کرده اند. در هر جامعه ای، هر چه بیشتر دانشمندان و متخصصان جهان دیده در مناصب تصمیم سازی و تصمیم گیری قرار گیرند، آن جامعه صلح جوتر، و با آرامش و آسایش بیشتری همراه خواهد بود در نتیجه می تواند به سمت پیشرفت و توسعه و تعالی حرکت کند؛ زیرا پیشرفت و توسعه پیوند ناگسستنی با صلح دارد و مجموع این فرآیند سعادت جامعه را به دنبال خواهد داشت.
علیخانی در ادامه تاکید کرد: هر گونه منازعه و خشونت و جنگ مانع پیشرفت، توسعه، تعالی و سعادتِ انسان و جامعه است، زیرا اساسا جنگ رو به ویرانی و نابودی دارد. حتی اختلافات و منازعات جزیی نیز موجب دغدغه و نگرانی و از بین رفتن توان و انرژی می شود.
وی افزود:به همین دلیل قرآن کریم «ولا تنازعوا فتفشلوا» دستور می دهد و حضرت علی(ع) در نامه ۵۳ نهج البلاغه به حاکم مصر توصیه می کند که اگر دشمنت به صلح تمایل داشت حتما استقبال کن و بپذیر چون خشنودی خداوند در صلح است و صلح سبب آسایش سپاهیانت می شود و تو را از غم و رنج دور می کند همچنین در کشورت امنیت ایجاد می کند.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: همچنین در قرآن به صراحت آمده که اگر دشمن خواهان صلح بود مسلمان ها باید بپذیرند و از ادامه جنگ و منازعه خود داری کنند. دهها نمونه از موارد اینچنینی در آموزه های اسلامی وجود دارد. به این دلیل که صلح، امنیت به دنبال دارد و در شرایط صلح و امنیت، دانشمندان تربیت می شوند و مراکز علمی و فناوری و دانش شکوفا می شود و جامعه به پیشرفت و توسعه و تعالی می رسد. هدف از نام گذاری روز جهانی «علم در خدمت صلح و توسعه» ضرورت و اهمیت پیوند این سه مفهوم بوده است.
حل منازعه مهارتی که همه نیاز دارند
علیخانی با اشاره به برگزاری دومین دوره همایش بین المللی صلح و حل منازعه در دانشگاه تهران اظهار داشت: این همایش با تلاش دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران روزهای دوشنبه و سه شنبه ۳ و ۴ آذر برگزار می شود.
دبیر علمی همایش بین المللی صلح و حل منازعه ادامه داد: نخستین دوره این همایش ۸ و ۹ اردیبهشت سال ۹۸ برگزار شد و قرار بود دومین همایش ۱۹ و ۲۰ خرداد ۹۹ برگزار شود که به دلیل شیوع بیماری کرونا به ۳ و ۴ آذر ماه موکول شد. امید بود که همایش حضوری برگزار شود ولی با ادامه بحران کرونا، همایش در موعد مقرر ولی به صورت مجازی و آنلاین برگزار می شود.
وی در خصوص تاثیر چنین همایش هایی تصریح کرد: همایش های علمی تاثیرات دراز مدت، تدریجی و نامحسوس دارند و می توانند میان دانشجویان، رسانه ها، و در جامعه، در طول زمان گفتمان سازی کنند.
علیخانی درباره اهداف همایش گفت: مهمترین هدف همایش تقویت فرهنگ صلح و گفت و گو و سعه صدر در جامعه جامعه است، انسان ها ابتدا باید از درون با خود در صلح باشند؛ زیرا تضادهای درونی، بروز و ظهور بیرونی پیدا می کند و به منازعات دامن می زند. اختلاف بین انسان ها امری طبیعی است به همین دلیل اختلافات در جامعه، خانواده ها و بین افراد ایجاد می شود، مشکل این است که نحوه مواجهه با اختلافات و حل آنها را بلد نیستیم، در نتیجه به منازعه و بحران تبدیل می شود.
این استاد دانشگاه تهران ادامه داد: مهمترین هدف دیگر همایش، تبیین اهمیت آموزش مهارت ها و تکنیک های حل منازعه است. امروز در دنیا دانشگاه های متعددی متخصصان حل منازعه تربیت می کنند و تکنیک ها و مهارت های پیچیده علمی را برای مدیریت و حل منازعات یاد می دهند، ولی متاسفانه در ایران این رشته وجود ندارد. حل منازعه مثل روانشناسی بالینی، تکنیک ها و شیوه ها و مهارت های خاص خود را دارد که پیچیده و بین رشته ای است.