دماوند با داشتن باغ‌های متعدد، قرابت با هوای البرز، برگریزان متنوع رنگی از ارغوانی تا زرد درختان انبوه شهرستان بیش از پیش در فصل پاییز برای گردشگران جاذبه دارد.
اما جاذبه‌های ارزشمند پاییزی دماوند، با آتش زدن برگ‌ها و ناملایمتی عده‌ای با طبیعت، رنگ خاکستر به خود می‌گیرد و دود ناشی از آتش زدن برگ‌ها توسط برخی شهروندان، باغداران و خوش نشین‌ها که همه روزه در آسمان شهر دیده می‌شود و هوای رها را به زنجیر آلودگی می‌کشاند، جذابیت بصری شهرستان و لذت هوای سالم را گاه از بین می‌برد.
این امر نارضایتی دیگر شهروندان به ویژه افراد میانسال و کسانی که از ناراحتی تنفسی رنج می برند و دوستداران محیط زیست را به‌دنبال دارد. حق هم با آنها است، آسمان و زمین و ودیعه‌های آن، برای امروز و فردا نیست. اجدادمان نسل به نسل طبیعت را پاک نگاه داشتند تا زیستگاه ما شکل بگیرد و روا نیست با دشمنی با طبیعت، تمامی عوامل زیستی را از بین ببریم و به دست خود از روی ناآگاهی چگونگی همراهی با طبیعت یا تساهل، خود؛ و زیستگاه آیندگان را از بین ببریم.
این میان مردم بومی شهرستان نظرشان چیست؟ یکی از شهروندان دماوندی که فرد میانسالی است به ایرنا گفت: در یکی از این روزهای پاییزی هنگامی که برای پیاده روی به طبیعت رفته بودم، ناگهان با حجم زیادی از دود که ناشی از سوزاندن برگهای پاییزی بود مواجه شدم.
وی ادامه داد: این آلودگی علاوه بر سخت تر شدن تنفس برای من و دیگر شهروندان، جلوه زیبای شهر را نیز به‌هم ریخته است که خود موجب ناراحتی و نارضایتی دماوندی‌ها در فصل پاییز می‌شود.
یکی از بانوان دماوندی نیز در این خصوص اظهار داشت: تقریبا همه روزه شاهد سوزاندن برگهای پاییزی در سطح شهر هستیم که علاوه بر به‌هم زدن چهره طبیعت، برای انجام امورات روزمره نیز به مشکل می خوریم بطوری که امکان باز کردن پنجره منزل را نداریم و حتی باید بارها لباس هایمان را بشوییم.
البته عده ای از شهروندان نیز باغدارای و خوش نشینان را عامل اصلی این اتفاق می دانند چراکه در روزهای تعطیل و آخر هفته بیشتر شاهد حجم غبار و دود در سطح شهر هستیم. این افراد معتقدند: باغداران و ویلانشین‌ها با آتش زدن برگهای داخل باغ، فضا و هوای شهر را آلوده می‌کنند و این برای دیگر شهروندان ناخوشایند است.
سوزاندن برگ های پاییزی عامل آلودگی آب، خاک و هوا
«عباس صفری» شهردار دماوند درخصوص سوزاندن برگهای پاییزی و مشکلات زیست محیطی آن به ایرنا گفت: شهرداری دماوند همچون دیگر شهرداری ها متولی پاکسازی و رفت و روب سطح شهر است که در صورت ریختن برگهای پاییزی نسبت به جمع آوری آن اقدام می‌کند.
وی ادامه داد: اما در قطعات مالکیتی که مربوط به اشخاص حقیقی و حقوقی باشد، شهرداری دخالت قانونی در این خصوص ندارد و تنها می‌تواند در مواردی که تجاوز به حریم و یا ساخت و ساز غیرمجاز صورت می‌گیرد، ورود کند.
صفری بیان داشت: سوزاندن برگ های پاییزی موجب آلودگی آب، خاک و هوا می شود و این بخش مربوط به اداره محیط زیست است که از ریاست محترم اداره محیط زیست شهرستان تقاضا داریم در این خصوص مداخله نموده تا این معضل حل شود.
شهردار دماوند همچنین از شهروندان خواست، برگ های پاییزی را نسوزانند و در زمین‌های کشاورزی و باغات پخش کنند تا در فصل پاییز و زمستان بر اثر سرما و بارش، تبدیل به کود های گیاهی و کودبرگ شود که این مهم برای کشاورزی بسیار مفید است.
سوزاندن پسماندهای کشاورزی خلاف مقررات و جرم است
«محمد فریدی» رئیس محیط زیست شهرستان دماوند نیز در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: سوزاندن برگهای پاییزی که به نوعی پسماند کشاورزی در حوزه باغی محسوب می شوند، بر خلاف مقررات است چراکه موجب آلودگی هوا خواهد شد؛ به ویژه در فصل پاییز که رو به سرما می رویم و شاهد اینورژن یا وارونگی هوا هستیم.
وی با بیان اینکه شهرستان دماوند نیز در این فصل تحت تاثیر هوای استان تهران قرار گرفته و قطعاً آلودگی به سمت دماوند نیز خواهد آمد، افزود: آتش زدن برگ ها و پسماندهای کشاورزی قطعا وضعیت آلودگی هوا را تشدید خواهد کرد.
این مقام مسئول خاطرنشان کرد: تاکنون مکاتباتی با جهادکشاورزی، بخشداری، فرمانداری و شهرداری ها انجام شده و تقاضای کمک داشتیم، زیرا تعداد افرادی که اقدام به آتش زدن برگ ها در سطح شهر می‌کنند، زیاد است.
رئیس اداره محیط زیست شهرستان دماوند بیان داشت: با توجه به اینکه ممکن است عده ای از شهروندان بی اطلاع از قوانین هوای پاک و محیط زیست باشند، به همیت دلیل به صورت حضوری به در منازل رفته و در صورت مشاهده، تذکرات لازم داده می‌شود ولی درصورت تکرار ممکن است پیگرد قضایی داشته‌باشد و براساس قانون هوای پاک اعلام جرم کنیم.
فریدی با اشاره به اینکه اکنون درحد توانمان به صورت حضوری مخاطرات این عمل را به شهروندان گوشزد می‌کنیم، تصریح کرد: اکنون نیز با توجه به شیوع ویروس کرونا، ایجاد این آلودگی قطعاً موجب تشدید بیماری می شود و اصلا به صلاح شهروندان نیست.
رئیس محیط زیست شهرستان دماوند افزود: خواسته ما این است که جهاد کشاورزی پای کار باشد چراکه عمده جامعه هدف ما در این بخش باغداران و کشاورزان هستند؛ جهاد کشاورزی، بهره بردارها، باغداران و کشاورزان را توجیه کند تا از این کار خودداری نمایند.
این مقام مسئول ادامه داد: همچنین بخش عمده ای از این اقدام در محدوده شهر انجام می‌شود که شهرداری‌ها، بخشداری ها، دهیاری‌ها و فرمانداری در جایگاه نظارتی و مدیریت عالی شهرستان می‌توانند نسبت به آگاه سازی شهروندان گام بردارند تا شاهد آلوده شدن هوا نباشیم.
وی گفت: البته پسماند سوزی در برخی شهرستان‌ها به صورت آتش زدن پلاستیک، سیم، کابل و حتی زباله وجود دارد که خوشبختانه در شهرستان دماوند با این موضوع مواجه نیستیم.
رئیس محیط زیست شهرستان دماوند گفت: یکی از راه های حل این مشکل، فرهنگ سازی است که می توان با افزایش فرهنگ زیست محیطی، تغییرافکار عمومی در حفظ محیط زیست، آگاه سازی مردم با نصب بنر، توزیع بروشور، تذکر شفاهی و دیگر راه حل‌ها این اقدام نامطلوب را کاهش داد.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه برای اراضی کشاورزی آتش زدن پسماندها مفید نیست، ادامه داد: ضایعات کشاورزی را می توان بعنوان کود سبز استفاده و به زمین بازگرداند؛ ضمن اینکه آتش زدن برگ درختان باعث از بین رفتن تعدادی باکتری، کرم و میکروب می شود که خود برای خاک مفید و در رشد و نمو گیاهان موثر است.
چاره چیست؟
این داستان ناتمام، هر ساله در دماوند وجود دارد و اگر پاییز کم بارش باشد، شهروندان دماوندی بیشتر شاهد حجم دود و غبار در شهر هستند؛ گرچه در مواردی مشاهده شده حتی با وجود بارش باران، آتش زدن برگ های پاییزی بی وقفه ادامه دارد.
برای یافتن راه حل، این خاکستری مکرر در هوای دماوند که جان و طبیعت را نشانه گرفته است به سراغ کارشناسان اداره جهاد کشاورزی شهرستان دماوند رفتیم.
آنان معتقدند، «برگ های پاییزی می تواند منبع خوبی برای تهیه خاک برگ باشد چراکه خاک‌برگ از پوسیده شدن قسمت‌های مختلف برگ تشکیل می‌شود و برای تهیه آن نیز معمولاً از برگ درختانی همچون چنار، افرا، نارون و درختان میوه که رگبرگ های ضخیمی ندارند استفاده می‌شود و البته زمان مناسب برای تهیه این کود ارزشمند فصل پاییز است.»
اما چگونه می توان این محصول مفید را تهیه کرد؟
برگ‌ها را در محلی در روی سطح زمین یا در یک گودال به‌صورت یک لایه جمع آوری کرده پس از آنکه با آب‌پاشی رطوبت لازم را تأمین کردند برای تسریع در پوسیده شدن آنها مقداری کود ازته مانند اوره بدان اضافه می‌کنند.
سپس یک لایه دیگر برگ ریخته و با تکرار عمل آب‌پاشی و کودپاشی به انباشتن مقدار موردنظر برگ می‌پردازند در اثر رشد و نمو باکتری‌ها، برگ‌ها به‌تدریج پوسیده می‌شوند.
معمولاً هر از چندی این توده را از هم می‌پاشند و دوباره در محل دیگری روی‌هم می‌ریزند این کار به‌منظور جلوگیری از ایجاد گرمای بیش از حد در درون توده که باکتری‌ها را از بین می‌برد و هوا رسانی به باکتری‌های موازی انجام می‌گیرد.
به هم خوردن توده خاک‌برگ مراحل پوسیده شدن را تسریع می‌کند. در شرایط عادی خاک‌برگ پس از ۸ تا ۱۲ ماه قابل استفاده می‌گردد. ولی خاک برگ‌هایی که ۳ تا ۴ سال مانده باشند، ترجیح داده می‌شوند.
خاک‌برگ آماده شده را باید الک کرده تا چوب‌ها و قسمت‌های زاید آن جدا شود چراکه خاک برگ ممکن است محتوی بذرهای علف‌های هرز، آفات و امراض باشد، لذا باید قبل از مصرف گندزدائی گردد. خاک برگ‌ها فاقد مواد غذایی هستند و یا بسیار ناچیز است و بیشتر برای سبک کردن خاک و بهبود بافت خاک استفاده می‌شود.
یکی از کودهای طبیعی لاش برگ های پاییزی است که اثرات کودهای شیمیایی را ندارد و اگر جمع آوری و سپس به صورت صحیح دپو و نگهداری شوند، می توانند با تبدیل شدن به کمپوست کمک بزرگی به بخش کشاورزی ارگانیک کند. اگر لاش برگ ها جمع آوری و در پای همان درخت تلمبار شوند بعد از مدتی به کود طبیعی تبدیل شده که در واقع از درخت به خود درخت بر می گردد.
در کنار آگاه سازی باغداران و همکاری بیشتر نهادهای مربوطه درجهت مقابله با آلودگی آب، خاک و هوای پاک شهر دماوند، لازم است شهروندان نیز همت بیشتری به خرج داده و برای حفظ محیط زیست تلاش کنند.
شهرستان دماوند از جمله شهرستان های شرق استان تهران است که در ۴۵ کیلومتری پایتخت قرار دارد.