شروع به ساخت یک کارخانه قند در حریم درجه یک بنای تاریخی ثبت جهانی چغازنبیل، تلخی را به کام دوستداران و مسوولان میراث فرهنگی نشاند. این خبر از جایی آغاز شد که در فضای مجازی خبری منتشر شد مبنی بر این که ساخت کارخانه قندی در حریم درجه یک چغازنبیل آغاز شده است.
مشهورترین و بزرگترین زیگورات به جا مانده از دوران باستان، زیگورات چغازنبیل است، زیگورات‌ها جزو با اهمیت‌ترین پرستشگاه‌ها هستند که تعداد آنها به ۴۰ بنا در سراسر دنیا نمی‌رسد و چغازنبیل یکی از مشهورترین آنها در جهان است.
معبد چغازنبیل در ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر باستانی شوش، و ۳۵ کیلومتری غرب شهر باستانی شوشتر واقع است، این سازه در سال ۱۹۷۹ نخستین اثر تاریخی از ایران بود که در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت و جامعه بین‌المللی برای آن ارزش فوق العاده و استثنایی قایل شد.
خبرهای اخیر اما در فضای مجازی و اعتراض برخی دوستداران میراث فرهنگی خوزستان حاکی از خطری جدی در بیخ گوش این بنای جهانی است؛ به گفته علاقمندان میراث فرهنگی ساخت یک کارخانه قند آن هم در حریم درجه یک چغازنبیل می‌تواند ضربه جبران ناپذیری به آبروی میراث فرهنگی در ایران در برابر یونسکو وارد کند.
میراث جهانی یونسکو مجموعه مکان‌های فرهنگی یا طبیعی ثبت‌شده در سازمان جهانی یونسکو است که به صورت فهرستی توسط کمیته میراث جهانی این سازمان برگزیده شده و می‌شوند؛ سایت‌هایی که در فهرست میراث جهانی قرار می‌گیرند بر اساس کنوانسیون حفاظت از میراث جهانی فرهنگی و طبیعی متعلق به تمام انسان‌های زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص، محسوب می‌شوند و دولت‌ها موظف به حفظ و نگهداری این آثار هستند.
البته خیلی زود وزیر میراث فرهنگی به این خبر واکنش نشان داد؛ علی اصغر مونسان در یک برنامه تلویزیونی با اشاره به اینکه احداث هر گونه کارخانه در حریم درجه یک آثار میراث فرهنگی به ویژه میراث جهانی، همچنین تسطیح، ریگلاژ و خاک‌برداری و تبدیل کشت سنتی به صنعتی در این محدوده ممنوع است گفت: استاندار خوزستان باید برای جلوگیری از ساخت کارخانه و تجاوز به حریم عرصه جهانی چغازنبیل جلوگیری کند.
وی با اشاره به اینکه گارد ویژه ای هر گونه فعالیت در محدوده این عرصه جهانی را کنترل می کنند افزود: ضوابط حریم درجه یک چغازنبیل علاوه بر مصوبات ملی در یونسکو نیز به ثبت رسیده است و از طرف پایگاههای جهانی رصد می شود.
حالا امروز معاون میراث فرهنگی خبر خوبی داد مبنی بر این که در محوطه این اثر باستانی کارخانه ای احداث نمی شود.
کارخانه قند به خارج از حریم های پایگاه چغازنبیل جابه‌جا می‌شود
به‌گزارشگروه فرهنگی ایرنا از مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، محمدحسن طالبیان گفت: بر اساس بند (ه) صورت جلسه نشست جذب و حمایت سرمایه‌گذاری استان خوزستان که در هفتم تیر ماه سال‌جاری به ریاست استاندار محترم خوزستان برگزار، مقرر شد تا در اسرع وقت با معرفی اراضی جدید از سوی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان با هماهنگی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان، کارخانه قند به خارج از حرایم پایگاه چغازنبیل با رعایت قوانین اعلام شده از سوی این پایگاه جابه‌جا شود.
معاون میراث‌فرهنگی افزود: متأسفانه با توجه به این مصوبه و علی‌رغم تاکید استاندار خوزستان با قید اسرع وقت و پیگیری‌های انجام شده، این جابجایی صورت نگرفته است. از این رو با توجه به تعرض جدی به ضوابط حفاظتی این محوطه از استاندار خوزستان می خواهیم تا هر چه زودتر دستور اجرایی کردن این تصمیم و جایگزین سازی واگذاری اراضی مورد نیاز برای اجرای طرح کارخانه در خارج از محدوده حرایم محوطه چغازنبیل را صادر کنند.
او افزود: با تاکیدات وزیرمیراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به جد پیگیر هستیم تا این جابه‌جایی انجام شود. درخواست رسمی نیز به استاندار و دادستان خوزستان ارسال شده است.
طالبیان تصریح کرد: در قانون عرصه و حریم به طور مصرح آمده است که در حرایم درجه یک و محوطه‌های باستانی هرگونه فعالیت که موجب تغییر شکل در توپوگرافی تپه‌های تاریخی و عوارض طبیعی شود، ممنوع است. بنابراین هرگونه تسطیح و تغییر در مورفولوژی طبیعی منطقه ممنوع بوده و نباید دخل و تصرفی انجام شود، این قانون به تمامی دستگاه‌های ذی‌ربط و استان‌ها ابلاغ شده است و بر این اساس نباید شاهد اتفاقاتی از این دست باشیم.
معاون میراث‌فرهنگی کشور گفت: اداره‌کل حقوقی وزارتخانه و اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان خوزستان نیز به دلیل اهمیت موضوع و حفظ حریم میراث جهانی چغازنبیل که در سطح ملی و جهانی از اهمیت فوق العاده ای بر خوردار است با جدیت این موضوع را از طریق مراجع قضایی پیگیری می کند.
او افزود: حفظ یکپارچگی تاریخی، فرهنگی و طبیعی میراث دوراونتاش(چغازنبیل) ضرورتی انکار ناپذیر است و بر اساس قانون تمام دستگاه‌هایی که حفاظت از محیط طبیعی را برعهده دارند، ملزم به حفظ این یکپارچگی هستند.
طالبیان تصریح کرد: مجموعه جهانی چغازنبیل پیوستگی عجیبی با میراث طبیعی پیرامون خود دارد، این مجموعه که در حال حاضر بزرگترین اثر معماری شناخته شده تمدن ایلامی است، در قرن ۱۳ قبل از میلاد بر روی طاقدیس سردارآباد، یکی از پدیده های شگرف زمین شناسی در منطقه زاگرس چین خورده ساخته شده است.
او افزود: در واقع در کنار رودخانه دز و کرانه‌های جنگلی پیرامون آن، منطقه ویژه تاریخی، طبیعی و فرهنگی شکل گرفته است، از این رو در کنار اهمیت چغازنبیل ارزش‌های طبیعی پیرامونی این اثر نیز حائز اهمیت است که توجه و حساسیت بیش از پیش دستگاه‌هایی همچون جهاد کشاورزی و منابع طبیعی و محیط زیست را می طلبد.
معاون میراث‌فرهنگی کشور بیان کرد: برخی از پدیده‌های زمین‌شناسی این منطقه مربوط به میلیون‌ها سال پیش است و هنوز مطالعات باستان‌شناسی و چند رشته‌ای در این منطقه به اتمام نرسیده است. در صورت تکمیل مطالعات جامع می‌توان ارتباط این منطقه را با سایر استقرارگاه‌های مهمی همچون هفت تپه، چغازنبیل، چغامیش، دهنو و تپه‌های مهم دیگر که در یک شبکه یکپارچه قرار گرفته‌اند، پیدا کرد.
او افزود: محوطه تاریخی چغازنبیل با دارا بودن آثار باستانی فراوان و به‌ویژه زیگورات که از بزرگترین شاهکارهای تمدن ایلامی است دارای ارزشی ویژه در جهان است. شناخت و بررسی پدیده‌های زمین شناختی این منطقه می‌تواند در بردارنده نکات فراوانی در مورد هوشمندی سازندگان بنا با توجه به طبیعت اطراف و تشخیص اهمیت عوامل تاثیرگذار طبیعی ان باشد.
طالبیان اظهار کرد: آنچه مسلم است وجود کرانه‌های جنگلی دز و منطقه حفاظت شده شکار ممنوع پایین دز با هزاران گونه‌های جانوری و گیاهی بکر از دیگر ارزش‌های برجسته این منطقه است و بدیهی است که هرگونه خدشه به محیط تاریخی‌طبیعی محدوده طاقدیس سردارآباد می‌تواند تمام ارزش‌های برجسته محیط پیرامونی چغازنبیل و سازه زیگورات مربوط به دوران ایلام میانه را که در دنیا بسیار شناخته شده و نظیر آن را در کمتر جایی در جهان داریم از بین ببرد.