یکی از مشکلاتی که این روزها برنامه‌سازان تلویزیونی و تولیدکنندگان محتواهای فرهنگی با آن دست به گریبان هستند بحث رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی و الزامات پیشگیری از شیوع کرونا است. از سویی باید برای مردمی که دائم تشویق به ماندن در خانه می‌شوند برنامه تولید شده و آنان ترغیب به گذراندن بخشی از ساعات خود از طریق تماشای تلویزیون شوند و از سوی دیگر خود برنامه‌سازان و تولیدکنندگان محصولات فرهنگی در این دوران تحت فشار رعایت موارد بهداشتی و حفظ سلامت عواملشان هستند.
موضوعی که در کاهش افراد حاضر در ساخت یک برنامه، ضدعفونی‌کردن دائمی استودیوها و محل فیلمبرداری، ترس مهمان‌ها و انصراف آن‌ها از حضور در برنامه به دلیل ابتلاء به کرونا و … خود را نشان می‌دهد.
به اضافه مستند یکی از برنامه‌های شبکه مستند سیماست که همچنان در این ایام تولید شده و برای مخاطبان شبکه ۵ روی آنتن می‌رود؛ برنامه‌ای که توضیح درباره ماهیت آن و مشکلات برنامه سازی در ایام کرونا در گفتگو با تهیه‌کننده این برنامه مطرح شده است.
برنامه‌ای که بهترین مستندها را معرفی و تقدیر می‌کند
یاسر فریادرس تهیه‌کننده برنامه به اضافه مستند در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا ابتدا و در توضیح ماهیت این برنامه بیان کرد: به اضافه مستند برنامه ویژه شبکه مستند برای بحث درباره موضوعات مستندهاست یعنی با پخش مستندهای مساله محور درباره مسئله مستندها صحبت می‌کنند.
در فصل جدید تغییراتی نسبت به فصل‌های قبلی داده شده است؛ مثلاً در سری جدید مستندهای خارجی را پخش می‌کنیم. ضمن اینکه در این فصل تغییر مجری داشته‌ایم و میز نقد را به این فصل از برنامه اضافه کرده‌ایم که فیلم‌ها را نقد فرمی می‌کنند؛ امیر ابیلی و سعید هاشم زاده به صورت ثابت در این میز نقد و بررسی به نقد فرمی فیلم‌ها می‌پردازند.
این مستندساز در ادامه و با اشاره به این نکته که در فصل‌های قبلی این برنامه مستندهای ایرانی پخش شده و درباره آن‌ها صحبت شده است، گفت: در این فصل ما مستندهای خارجی را پخش می‌کنیم، به اضافۀ اینکه ویژگی دیگر این فصل این است که ما مخاطبین خودمان را درگیر نمره دادن به مستندها کردیم و آنان می‌توانند پس از پخش فیلم به آن فیلم نمره و امتیاز بدهند.
وی افزود: روال این‌گونه است که پس از پایان هر فصل به بهترین مستند ایرانی جایزه‌ای را تقدیم و بهترین مستند خارجی را هم معرفی می‌کنیم. ضمن اینکه منتقدان ما هم به بهترین مستندها نمره می‌دهند و بهترین مستند از دید آن‌ها هم معرفی و تقدیر می‌شود.
مستندهای مسئله‌محور، محور «به اضافه مستند» است
فریادرس در ادامه و با اشاره به تازه‌هایی که در فصل جدید این برنامه قرار داده شده گفت: مورد دیگری که در سری جدید این برنامه وجود دارد این است که به بهانه پخش مستندهای مساله محور بحث‌هایی را مطرح می‌سازیم که موضوع مستند به آن‌ها نزدیک شده است؛ مثلاً ممکن است یک مستند آرشیوی پخش و درباره آرشیو در مستندسازی بحث و گفت‌وگو کنیم. یا در مثالی دیگر ممکن است یک مستند دغدغه محور در مورد معیشت مردم را پخش کنیم و پس از آن توسط کارشناسان به بحث و نظر دراین‌باره بپردازیم.
این تهیه‌کننده در پاسخ به این پرسش که ملاک انتخاب مستندهای دیده نشده (که در معرفی این برنامه آمده‌است)، چه بوده‌است، گفت: منظور ما از دیده نشده بودن این مستندها این است که آن‌ها از تلویزیون پخش نشده‌اند؛ مثلاً مستندهایی که در فضای جشنواره پخش شده‌اند اما در تلویزیون روی آنتن نرفته‌اند. تلویزیون مخاطبان بسیار گسترده‌ای دارد که لفظ دیده نشده برای زمانی که آنان مستندی را از این قاب ندیده‌اند کاربرد دارد.
بحث ما در این‌جا مرتبط با کیفیت و اثرگذاری موضوعات این مستندها بر زندگی مردم است. ضمن اینکه بشود در مورد آن‌ها گفتگو و تبادل نظر کرد؛ ما این مستندها را در شورای سردبیری می‌بینیم، انتخاب می‌کنیم و با تهیه‌کنندگان آنان تماس برقرار کرده و سپس فیلم را پخش و بررسی می کنیم.
دغدغۀ مردم دغدغۀ اصلی برنامه است
وی در پاسخ به این پرسش که از بین مستندهای دیده نشده ملاک انتخاب و پخش فیلم‌ها چیست بیان کرد: مسئله محور بودن مهم‌ترین ویژگی است که ما در شورای سردبیری بر آن تاکید داریم؛ اینکه به دردی از جامعه و مردم پرداخته شود. ممکن است مستندی در مورد شکل‌گیری بته جقه ها در فرش ایرانی باشد که لزوماً مساله‌ای را بازگشایی نمی‌کند؛ مسئله و ملاک ما دغدغه‌مندی موضوع و مسئله روز بودن آن موضوع برای امروز جامعه و مردم است. مسائل روز حوزه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی معیار گزینش برای این فیلم‌های مستند است.
فریادرس در انتها و با تاکید بر مشکلات برنامه‌سازی در دوران کرونا خاطرنشان کرد: برنامه‌سازی در این دوران مشکل شده است؛ دیگر به صورت ممتد نمی‌توان ضبط را ادامه داد به دلیل اینکه دائم باید فضای استودیو را تصفیه و ضدعفونی کنیم. فضای استودیو بسته و آگوستیک است و بعد از هر ضبط باید تهویه را برقرار بکنیم. به‌صورت معمول افرادی که در پشت صحنه برنامه ما حضور دارند تعداد بیشتری هستند و بعضاً به دلیل بحث و تبادل نظری که ازجانب این افراد با برنامه‌ساز و مجری و کارشناس صورت می‌گیرد، کیفیت اثر بالاتر می‌رود اما در این دوران مجبور شده‌ایم این افراد را به حداقل برسانیم.
کرونا و دردسرهای برنامه‌سازی در تلویزیون
فریادرس در تشریح مشکلات برنامه‌سازی در دوران کرونا، تاکید کرد: مشکل دیگر این است که دعوت میهمان‌ها به یکی از چالش‌های ما تبدیل شده‌است؛ برخی میهمان‌ها حساسیت‌هایی بابت حضور در برنامه دارند و این تهیه‌کننده را با مشکل مواجه می‌سازد به این دلیل که بخواهد میهمان ویژه بیاورد؛ ضمن اینکه هر کسی در این دوران حاضر به حضور در برنامه نیست.
مشکلات دیگری هم در رابطه با رعایت شیوه‌نامه‌ها وجود دارد و دائم باید تلاش کنیم این شیوه‌نامه‌ها رعایت شوند. باید فضای سالمی را برای مهمان‌ها ایجاد کنیم که مشکلی برای آن‌ها به وجود نیاید. تمام این محدودیت‌ها در ذهن کسانی که باید حضور داشته باشند، هست و ما با آن‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنیم.
وی افزود: ما از شرایط تولید ضربه خورده‌ایم و تولید مستندها به شدت پایین آمده است. این موضوع دست ما را برای انتخاب مستندها می‌بندد. انتخاب مستندهای جدید برای پخش مسئله‌ای است که ما با آن در شرایط کرونا مواجه هستیم چراکه تولید پایین آمده است و نسبت آثار تولیدی پارسال با امسال اصلاً قابل‌مقایسه نیست. این کار برای شبکه مستند هست و مجری طرح آن مرکز مستند سوره است و با مشارکت مرکز رسانه‌ای سازمان تبلیغات اسلامی انجام شده‌است.
فصل چهارم برنامه تلویزیونی به اضافه مستند که مدتی است از شبکه مستند روی آنتن می‌رود با پخش مستندهای پیش‌تر دیده نشده در تلویزیون تلاش دارد تا با محوریت موضوعات مختلف، مسائل اجتماعی و فرهنگی را مورد مداقه قرار دهد.
مجری جدید این برنامه در فصل چهارم، امین قدمی، مستندساز کشور است که از جمله آثار مستند او می‌توان به روزگار یک چهل ساله و سلام بر علی پسر موسی و … اشاره کرد.
یاسر فریادرس تهیه‌کننده، محسن کریمیان کارگردان و رضا کردلو نیز سردبیر فصل جدید به اضافه مستند هستند و اجرای بخش میز نقد این برنامه نیز بر عهده امیر ابیلی و سعید هاشم‌زاده از منتقدان سینمایی است.