ویروس کرونا در گسترش کتابخوانی مجازی و به روزرسانی تجهیزات و تحولات در این زمینه نمره ۲۰ را کسب کرده و افق‌های تازه‌ای به روی دوستداران کتاب و کاربران مجازی باز نموده است.
تلاش فعالان کتاب و کتابخوانی خراسان رضوی و سرعت پیشرفت آنان برای ایجاد شیوه‌های جایگزین به منظور جلوگیری از دورماندن مردم از کتاب در عصر کرونا مطلوب و در خور توجه بوده به نحوی که بسیاری را به سمت کتابخوانی هوشمند و بهره گیری از فرصت ماندن اجباری در خانه برای تحقق این مهم سوق داده است.
پیش از پاندمی کرونا، نهادها و ناشران مختلف در خراسان رضوی ورود به نشر الکترونیک و بهره گیری از فضای مجازی برای ارایه خدمات کتابخوانی داشته‌اند اما این فعالیتها گسترده نبوده و شاید کسی فکر نمی‌کرد ورود فعالان عرصه کتاب و کتابخوانی به فضای مجازی آنقدر سریع اتفاق بیافتد و تغییر رفتارها در این خصوص به این سرعت نمایان گردد.
تغییر رفتار دوستداران یار مهربان در روزگار کرونا
معاون فرهنگی و امور رسانه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: اپیدمی کرونا بر حوزه فرهنگ نیز تاثیر گذاشت و امکان برگزاری بسیاری از رویدادها و حضور پرتعداد مردم در جشن‌های کتاب و کتابخوانی و فروشگاه‌ها و کتابخانه‌ها را به صورت حضوری و پرشور از بین برد و فعالان عرصه کتاب و کتابخوانی و مخاطبان را مجبور به تغییر رفتار و نگرش کرد.
افشین تحفه‌گر افزود: از آنجا که شیوع کرونا برگزاری رویدادهای فرهنگی را به سوی فضای مجازی سوق داده، با وجود دشواری و سختی‌های آن، مردم از کتابخوانی در فضای مجازی استقبال نموده و سمت و سوی نگرش خود را در این عرصه محصور به تازه‌های نشر و منابع مطالعاتی در فضای مجازی کرده‌اند.
وی ادامه داد: شیوع کرونا و افزایش مدت حضور مردم در خانه باعث افزایش خرید اینترنتی کتاب توسط مردم و مطالعه کتاب شده است به طوری که مردم نیازهای خود را از طریق فضای مجازی فراهم می‌کنند.
معاون اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی از تغییر رویکرد کتابفروشیها در ایام شیوع کرونا به فروش مجازی کتاب خبر داد و گفت: دست‌اندرکاران حوزه‌های فرهنگی از جمله کتاب و کتابخوانی تلاش کرده‌اند با استفاده از بستر فضای مجازی به آگاهی بخشی و ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی اقدام کنند.
وی افزود: در این راستا ۱۰ کتابفروشی در مشهد فروش کتاب خود را از طریق فضای مجازی آغاز کرده‌اند، برخی از کتابفروشیها نیز برای جذب مخاطب در ایام شیوع کرونا اقدام به برگزاری مسابقات کتابخوانی، وبینار و نشستهای تخصصی معرفی و خوانش کتاب در فضای مجازی نموده‌اند.
تحفه‌گر ادامه داد: به دلیل شیوع کرونا برنامه‌های هفته کتاب و کتابخوانی در این استان به صورت مجازی برگزار شده است که از جمله آنها نشست مجازی کتابخوان، کارگاه مجازی روش‌های ترغیب دانش‌آموزان به مطالعه کتابهای غیردرسی، نشست مجازی داستان نویسی و نشست مجازی نویسندگان ادبیات پایداری می‌باشد.
وی برگزاری کارگاه مجازی مادران و مربیان قصه گو و پویش مجازی نقاشی با موضوع کتاب کودک، برگزاری مجازی شب شعر، پویش کتابخوانی مجازی در مدارس، کارگاه مجازی خلاصه نویسی کتاب، برگزاری مسابقه کتابخوانی به صورت مجازی، تجلیل از ناشر برگزیده کتاب کودک و معرفی کتابهای برتر به صورت روزانه در فضای مجازی را از دیگر برنامه‌هایی برشمرد که طی هفته کتاب و کتابخوانی در این استان برگزار می‌شود.
مطالعه هوشمند، رویش‌های کرونایی
کرونا منشاء تحولات بسیار از جمله در عرصه کتاب و کتابخوانی بود، پیش از این افزایش مطالعه در فضای مجازی را جزو سرانه مطالعه به شمار نمی‌آورند و برخی اصرار داشتند که مطالعه واقعی ورق زدن کتاب در کتابخانه‌ها و خرید آن است اما کرونا این نگرش را هم زیر سوال برده است.
شیوع این ویروس نظر قشری در جامعه ما را نسبت به فضای مجازی تغییر داده است بطوریکه پیش از این برخی این فضا را عامل شیوع برخی ناهنجاریها در جامعه می‌دانستند و حتی با افزایش و گسترش آن مخالفت می‌کردند اما این پاندمی باعث شد همه چیز از جمله مطالعه کتاب دستخوش تغییر و تحول قرار گیرد.
مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی خراسان رضوی در این باره با اشاره به دستیابی مدل جدیدی از مطالعه در ایام شیوع کرونا گفت: به نظر می‌رسد مقاومتی که نسبت به فضای مجازی داشتیم و آن را رقیب سرسختی برای مطالعه می‌دانستیم، اکنون تغییر کرده است.
حجت الاسلام علی اکبر سبزیان افزود: میتوان با صراحت گفت که مردم هم نیاز دارند اطلاعات خود را از فضای مجازی دریافت کنند و هم به عمق اطلاعات از طریق فضای کتاب و حقیقی دست یابند و ترکیب این دو مطالعه هوشمند را رقم می‌زند.
وی ادامه داد: ظهور کرونا و یک بلای منحوس در کشور باعث شد چندین سال زودتر از آنچه که ما فکر می‌کردیم مدارس و دانش‌آموزان به سوی فضای مجازی حرکت کنند.
مدیر کل نهاد کتابخانه‌های عمومی خراسان رضوی با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب مبنی بر اینکه "فضای مجازی باید در خدمت کتابخوانی قرار گیرد"، گفت: در ایام شیوع کرونا بهترین فرصت در اختیار ما است تا فرمایش معظم له را عملی کنیم.
وی افزود: امروز یکی از رویش‌های کرونایی، استفاده صحیح از فضای مجازی برای تامین نیازهای اطلاعاتی و افزایش دانش مردم است، در این راستا یکی از کارهای ارزشمندی که در سال‌های اخیر در کتابخانه‌های عمومی استان شکل گرفته، هجرت از نگاه سنتی به کتابخانه‌ها به فضای جدید و پاسخ به نیازهای گسترده مردم در حوزه اطلاعات و دانش است.
حجت الاسلام سبزیان با اشاره به برگزاری کارگاه‌های مجازی ارتقای سواد سلامت از سوی برخی کتابخانه‌های عمومی با مشارکت جامعه پزشکی ادامه داد: در دوران شیوع کرونا به برخی دستاوردهای خوب در این حوزه رسیدیم که از آن جمله افزایش رغبت مردم به مطالعه و اندیشیدن است.
یکی از مهمترین منابع دیجیتالی کتابخوانی در مشهد مربوط به کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی است که در شیوع کرونا مخاطبان بیشتری را به خود جذب کرده است.
رییس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی نیز در این باره گفت: چهار میلیون و ۵۰۰ هزار جلد کتاب چاپی و بیش از ۱۶۵ هزار نسخۀ خطی و چاپ سنگی در ۵۸ کتابخانۀ وابسته به آستان قدس رضوی در کشور وجود دارد.
حجت الاسلام سید جلال حسینی افزود: تاکنون بیش از ۲ میلیون منبع دیجیتال در سامانه کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی وارد شده که امکان دسترسی به آن با رعایت قوانین ملی و بین‌المللی به صورت عمومی در بستر وب یا دسترسی محدود در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع رسانی فراهم شده است.
وی ادامه داد: همزمان با هفته کتاب و کتابخوانی در راستای ترویج فرهنگ کتابخوانی و نشر معارف اهل بیت (ع)، پایگاه ویژه معرفی منابع در کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی راه‌اندازی شده است که این پایگاه بیش از ۲ هزار و ۱۰۰ منبع اطلاعاتی مانند کتاب، پایان نامه، مقاله، نرم افزار و پایگاه اطلاعاتی در موضوعات گوناگون با اولویت منابع علوم اسلامی و انسانی معرفی کرده و این تعداد در حال افزایش و به روزرسانی است.
رییس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی گفت: با راه‌اندازی این پایگاه، پیش از مطالعه کامل یک اثر، امکان آشنایی با آن برای عموم فراهم شده است، پژوهشگران و عموم مردم می توانند با مراجعه به درگاه اینترنتی کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی به نشانی digital.aqr.ir از امکانات این پایگاه بهره‌مند شوند.
ورود ناشران به عرصه الکترونیک
با شیوع کرونا ناشران نیز به سوی فعالیت در فضای مجازی پیش رفتند، آنچنان که علاوه بر نشر نسخه‌های دیجیتالی، معرفی کتاب و ترویج فرهنگ کتابخوانی در فضای مجازی را آغاز کردند.
مسوول فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: از ابتدای شیوع کرونا تاکنون ۱۵ ناشر دیجیتالی برای فعالیت خود در عرصه کتابخوانی هوشمند از این نهاد مجوز گرفتند.
اسماعیل هاشمی افزود: هم اینک بیش از ۱۵ هزار رسانه برخط و دیجیتال در خراسان رضوی وجود دارد که هزار و ۴۹۷ رسانه از این تعداد امسال مجوز فعالیت دریافت کردند.
وی ادامه داد: افزایش صدور مجوزها برای ناشران و رسانه‌های دیجیتال در خراسان رضوی نشان دهنده گرایش فعالان بخش کتاب و کتابخوانی و رسانه به فضای مجازی و جذب مخاطب از این طریق است.
یکی از ناشران مطرح مشهدی و مدیرعامل موسسه انتشارات آستان قدس رضوی (به نشر) در این باره گفت: این موسسه قبل از شیوع کرونا فعالیتهای محدودی در حوزه نشر دیجیتال داشت اما از اواخر سال گذشته و به اقتضای شرایط حاکم بر کشور، ورود جدی و عمیقتر به عرصه نشر و فعالیت در عرصه مجازی داشت.
حسین سعیدی افزود: اقدامات موسسه "به نشر" برای ورود به فضای مجازی از طریق سه عرصه شامل سایت اطلاع رسانی به نشر، صفحات شبکه‌های اجتماعی و نشر الکترونیک بوده است.
وی ادامه داد: در سایت اطلاع رسانی "به نشر"، پلت فرمهای مربوط به اطلاعات کتابهای موجود و تازه منتشر شده، پدیدآورندگان آنها و ارتباط جامعه مخاطب با نویسندگان، سوابق و توفیقات "به نشر" و خرید کتاب توسط مخاطبین طراحی و نصب شده و در اشکال گرافیکی زیبا در دسترس مخاطبین قرار گرفته که طی چند ماه گذشته بازخورد خوبی نیز داشته است.
مدیرعامل موسسه "به نشر" گفت: رسالت اصلی سایت اطلاع رسانی این موسسه، تولید محتوای ترویجی، تبلیغی، جریان ساز و الهام بخش است که بتواند مخاطبین را به سوی تحقق هدف اصلی در حوزه ادبیات دینی سوق دهد.
وی افزود: عرصه دوم فعالیت "به نشر" در دوران شیوع کرونا، حضور در شبکه‌های اجتماعی بوده که در این زمینه صفحات اینستاگرامی مربوط به فروشگاه مرکزی و ۳۰ فروشگاه دیگر آن در کشور ایجاد و فعال شده تا پاسخگوی نیاز مخاطب در زمینه معرفی کتاب و فروش آنها باشد.
سعیدی ادامه داد: مهمترین رویکرد این موسسه در دوران شیوع کرونا، توسعه نشر الکترونیک و تولید کتابهای صوتی بوده است که در مرحله نخست از اجرای این طرح، یک تفاهمنامه با موسسه تصویری آستان قدس رضوی منعقد شد و ۱۲ عنوان کتاب صوتی تهیه و آماده ارایه در خروجی‌های فضای مجازی این موسسه شد و آماده سازی ۱۸ عنوان کتاب صوتی دیگر نیز در دست اقدام است.
وی فعال سازی اپلیکیشن کتابخوانی با همکاری موسسه نور در قم را از دیگر اقدامات این نهاد ذکر کرد و گفت: در حال حاضر بیش از ۲۴۰ عنوان کتاب در این اپلیکیشن برای خوانش آماده بهره برداری شده است.
مدیرعامل موسسه "به نشر"، عرضه ۶۳۰ عنوان کتاب در فروشگاه‌های الکترونیک ایران از طریق اپلیکیشن‌های "تاقچه" و "پی.دی.بو"، بازنشر دیجیتالی سه هزار عنوان کتاب مربوط به کتابهای پیشین "به نشر" که امکان چاپ مکتوب آن وجود نداشت با همکاری سازمان کتابخانه‌های آستان قدس رضوی و قرار گرفتن آنها در کتابخانه دیجیتال این نهاد را از دیگر اقدامات در راستای کتابخوانی هوشمند در دوران شیوع کرونا برشمرد.
وی افزود: "به نشر دات کام" فروشگاه اینترنتی این موسسه انتشاراتی است که می‌تواند خدمات ویژه کتاب و کتابخوانی برای سنین مختلف عرضه کند.
سعیدی، جامعه مخاطب موسسه "به نشر" را قشر کودک، نوجوان و بزرگسال دانست و ادامه داد: ۹۵ درصد از آثار این موسسه حول محور معارف اسلامی، سنت ائمه اطهار (ع)، ادبیات پایداری، ادبیات انقلاب و سبک زندگی دینی است.
براساس آخرین آمار رسمی تاکنون ۷۸۸ هزار و ۴۷۳ نفر در ایران به طور قطعی به ویروس کرونا مبتلا شده و با فوت ۴۸۲ تن از بیماران مبتلا به کووید ۱۹ طی ۲۴ ساعت گذشته، تعداد جان باختگان این بیماری در کشور به ۴۲ هزار و ۴۶۱ تن رسیده است.
همچنین تاکنون ۵۷۰ هزار و ۷۷۴ نفر از بیماران، بهبود یافته یا از بیمارستان‌ها ترخیص شده‌اند.