مسعود منصور روز پنجشنبه در حاشیه آیین بهره‌برداری از طرح هشت هزار هکتاری سازماندهی نزولات آسمانی در ماهشهر در گفت وگو با ایرنا، با اشاره به دیدگاه‌های مختلف درباره مالچ نفتی، افزود: محیط زیست برای ما اهمیت نخست را دارد؛ اگر چه استفاده از مالچ‌نفتی در استان‌های دیگر با تعارض همراه نیست، اما در خوزستان بر اساس دیدگاه‌های موجود، حدود یک سال متوقف بوده است.
وی اضافه کرد: در یک سال گذشته که استفاده از مالچ نفتی متوقف بوده، جلسات زیادی با اساتید دانشگاه و موسسات پژوهشی و دانش بنیان در این زمینه برگزار شده است.
منصور ادامه داد: طرح استفاده از "مالچ رسی" به عنوان جایگزین مالچ نفتی در سطح ۲۰۰ هزار هکتار در استان سیستان و بلوچستان به صورت آزمایشی اجرا شده که در انتظار نتایج آن هستیم و در صورت نتیجه مثبت، تعمیم داده می‌شود.
وی سیاست فعلی سازمان جنگل‌ها را استفاده حداقلی از مالچ نفتی بیان کرد و گفت: هم اکنون با بیش از ۳۰ میلیون هکتار عرصه بیابانی و ۶ میلیون هکتار عرصه بحرانی، مجموع عملیات مالچ پاشی به ۳۰۰ هزار هکتار نمی‌رسد، بنابراین ما تنها در مناطقی که شن‌های روان، تاسیسات و زیستگاه‌ها را تهدید می‌کند از مالچ پاشی نفتی استفاده می‌کنیم. در خوزستان نیز مالچ نفتی در سال‌های گذشته که جایگزینی نداشته اجرا شده و در مناطقی همچون جاده اهواز - اندیمشک، گمبوعه و غرب کرخه که مشکلات جدی داشتیم اگر این اقدامات انجام نمی‌شد آسیب‌های زیادی می‌دیدیم.
منصور، با بیان اینکه برای استفاده از مالچ‌پاشی سه اولویت را مدنظر داریم، افزود: اولویت نخست، استفاده از خاک‌پوش جایگزین که توجیه اقتصادی و قابلیت تطبیق داشته باشد را در برنامه داریم، که در این زمینه دو سه نمونه به صورت آزمایشی اجرا شده و منتظر نتایج آن هستیم و خوزستان از جمله استان‌هایی است که تلاش داریم در آن از مالچ غیرنفتی استفاده کنیم.
وی اضافه کرد: اولویت دوم در جاهایی که ضرورت استفاده از مالچ نفتی باشد، روی کیفیت آن اقدام و ترکیب و نوع مالچی که وزارت نفت تامین می‌کند، مناسب‌تر شود.
منصور ادامه داد: اولویت سوم نیز افزایش کیفیت پاشش مالچ است، زیرا در بسیاری از مواردی که ایراد وارد بوده، پاشیدن مالچ بدون ملاحظه از سوی مجری، باعث آسیب شده بود.
وی گفت: با توقف استفاده از مالچ نفتی در خوزستان از پارسال، مقادیری مالچ نفتی به صورت ذخیره مانده است که هنوز برای آن تصمیم گیری نشده و بر اساس جمع بندی کارگروه و اساتید دانشگاه، درباره استفاده از آن تصمیم‌گیری می‌کنیم.
«مالچ نفتی» نوعی پوشش برای تثبیت شن‌های روان در مناطق بیابانی است که بیش از ۱۰ سال است با مخالفت کارشناسان و فعالان محیط زیست روبه رو شده است.
در پی اعتراضات فعالان محیط زیست و کارشناسان و شکایت انجمن دیده‌بان جلگه سبز خوزستان، اردیبهشت امسال منصور رییس سازمان جنگل‌ها ، مراتع و آبخیزداری ، در دیدار با تعدادی از اساتید دانشگاه اعلام کرد که ضمن انجام باقیمانده تعهدات سال ۹۸ در مناطق بحرانی، مالچ پاشی نفتی را تا دستیابی به پروتکل و مجموعه قوانین و روش‌ها و شاخص‌های مکان یابی تعیین شده تا یک سال متوقف می‌کند.
انجمن زیست محیطی دیده‌بان جلگه سبز خوزستان شهریور امسال، نتایج آزمایشگاه معتمد درباره مالچ نفتی را منتشر کرد که نشان می‌دهد مالچ نفتی حاوی مقادیر زیادی ترکیبات سمی و سرطان زا از جمله "بنزوآنتراسن" و "فنانترن" است.
۳۰ میلیون هکتار در معرض بیابانی شدن
رییس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور ادامه داد: ۳۰ میلیون هکتار از زمین‌های کشور در معرض بیابانی شدن هستند که برخی از این زمین‌ها به عنوان کانون‌های بحران شناخته می‌شوند.
وی با اشاره به وسعت ۳۵۰ هزار هکتاری کانون‌های گرد و غبار در خوزستان، افزود: اقدامات بیابان‌زدایی در این کانون‌ها که مشکلاتی برای مردم ایجاد کرده بود، از سال ۹۶ به صورت جدی آغاز شد که تاکنون ادامه دارد.
منصور ادامه داد: تاکنون حدود ۱۷۰ هزار هکتار از کانون‌های گرد وغبار در خوزستان به نوعی زیرپوشش طرح‌های مختلف قرار گرفته که یکی از این برنامه‌ها مدیریت رواناب است که با کارهای فیزیکی و نگهداشت آبی که جریان دارد، پوشش گیاهی به تدریج احیا می‌شود.
وی اضافه کرد: قرارداد مدیریت رواناب در هشت هزار هکتار از کانون‌های گرد و غبار در ماهشهر با اعتبار ۷۶ میلیارد ریال با سازمان بسیج سازندگی به عنوان مجری منعقد شده بود که این طرح از مرداد امسال آغاز و اکنون به پایان رسیده است.
به گفته وی با سازمان بسیج سازندگی توافق شده که ۴۰۰ هکتار مازاد بر تعهدات نیز اجرایی شود.
اتمام مطالعات جامع گرد و غبار خوزستان
منصور گفت: مطالعات طرح جامع مهار کانون‌های گرد و غبار خوزستان توسط موسسه تحقیقات جنگل‌ها به اتمام رسیده و به کارگروه استانی و ستاد ملی مقابله با گرد و غبار ارایه شده است.
وی درباره برخی انتقادات به گونه‌های استفاده شده در طرح نهالکاری خوزستان، گفت: از همه کسانی که راجع به اجرا و گونه‌های مستقر شده ابهاماتی دارند از این طرح دیدن کنند تا بتوانند قضاوت درست‌تری داشته باشند.
منصور افزود: موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، ناظر و مشاور طرح تثبیت کانون‌های گرد و غبار در خوزستان بوده و هیچ اقدامی بدون نظر این موسسه انجام نمی‌شود؛ البته در ابتدای طرح که هنوز مطالعه‌ای وجود نداشت، به دلیل اضطرار، کارهایی انجام شده بود اما اکنون همه طرح‌ها با هماهنگی این موسسه صورت می‌گیرد.
وی اضافه کرد: در بخشی از کانون‌های گرد و غبار، گونه‌های درختی همچون کهور پاکستانی کاشته شده، بخشی نیز که در گذشته پوشش مرتعی بوده، باید با انجام اقداماتی این مراتع را احیا ، و پوشش آن را بازگرداند. البته اکنون تمرکز بیشتر بر روی احیای پوشش گیاهی مرتعی و زادآوری طبیعی با اقداماتی مثل مهار رواناب‌ها است و بخش کمتری به کشت گونه‌های درختی، اختصاص دارد.
منصور، همچنین درباره موضع سازمان جنگل‌ها نسبت به پروژه‌های اخیر سدسازی و طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای که تخریب جنگل‌های زاگرس را در پی دارد، بیان کرد: سدسازی جزو پروژه‌های بزرگ است که بر اساس قانون مشمول ارزیابی زیست محیطی است، بنابراین اگر احداث سدی ضروری، و ارزیابی‌های زیست محیطی آن مثبت باشد، در خصوص جبران خسارتی که وارد می‌شود، طبق قانون افزایش بهره‌وری اقدام خواهیم کرد، البته در مکان‌سنجی و تصویب و ارزیابی زیست محیطی نیز نظر خود را اعلام می‌کنیم.
بر اساس این گزارش، آیین بهره‌برداری از پروژه هشت هزار هکتاری سازماندهی نزولات آسمانی در کانون‌های بحرانی گرد و غبار در ماهشهر روز پنجشنبه با حضور معاون وزیر جهاد کشاورزی و رییس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری در این شهرستان برگزار شد. پروژه سازماندهی نزولات آسمانی (مدیریت رواناب) با هدف استحصال رواناب قبل از ورود به آبراهه‌ها، افزایش زمان تمرکز، افزایش رطوبت خاک و با هدف تغییر در کمیت و کیفیت پوشش گیاهی و در نهایت حفاظت از خاک اجرا می‌شود.
پس از توفان شدید گرد و غبار بهمن سال ۹۵ در خوزستان، طرح مهار کانون‌های گرد و غبار در این استان به صورت اضطراری آغاز شد. اولویت این طرح مهار کانون‌های فوق بحرانی در جنوب و جنوب شرق اهواز موسوم به کانون شماره چهار با وسعت ۱۱۲ هزار هکتار بود. برای نهالکاری در کانون بحرانی (کانون های ۳ و ۴) برنامه ۱۰ ساله پیش بینی شده که شامل عملیات بیولوژیک (نهالکاری) و پخش سیلاب به صورت مصنوعی در هورهای محلی است.
از سال ۱۳۹۵ تاکنون در مجموع ۳۶ هزار هکتار نهالکاری در کانون‌های گرد و غبار خوزستان در دستورکار بوده است. در سال‌های ۹۵ تا ۹۸ در حدود ۲۶ هزار هکتار نهالکاری اجرا شد. امسال برای نهالکاری جدید اعتباری به خوزستان داده نشد و مقرر شد مراقبت و نگهداری از نهال‌کاری‌های سال‌های گذشته انجام شود.