روزنامه همدلی دوم آذر به گفت و گو «احمد رمضانی»، عضو هیأت علمی پژوهشکده کودکان استثنایی با پرداخت و نوشت: برای بچه‌ها با شرایط ویژه علاوه بر آموزش بحث توان‌بخشی اهمیت دارد. دانش‌آموزِ کم‌توان ذهنی نیاز به گفتار درمانی و کار درمانی دارد. سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی علیرغم همه تلاشی که در روزهای سخت شیوع کرونا برای این بچه‌ها انجام داده، به‌نظر می‌رسد در توان‌بخشی دانش‌آموز با نیازهای ویژه توفیق کمتری داشته است. امروز به‌این دلیل که مدارس باز نیستند خدمات توان‌بخشی به‌صورت کامل ارائه نمی‌شود...در کنار این‌ها نکته مهم دیگری وجود دارد. این‌که والدین بخواهند علیرغم آموزش‌هایی که می‌بینند با بچه‌های ویژه کاردرمانی یا گفتاردرمانی انجام دهند، کار سختی است.
بنابراین در آموزش غیرحضوری این بخش از آموزش برای بچه‌های ویژه با مشکلات بیشتری روبه‌رو شده و آن‌ها از خدمات توان‌بخشی محروم شدند. یعنی ما در چنین شرایطی با پایین آمدن کیفیت خدمات آموزش روبه‌رو هستیم، وقتی خدمات آموزشی برای دانش‌آموزان ویژه پایین بیاید نشانه چیست؟ نشانه این است که درباره عدالت آموزشی نتوانستیم اهداف‌مان را محقق کنیم.»
قطعاً پرسشی که اینجا مطرح می‌شود این است که راهکار چیست؟ در چنین شرایطی چه اقداماتی می‌تواند این عدالت از دست رفته را برگرداند؟ این‌ها سوال‌هایی هستند که «احمد رمضانی» در پاسخ به آن‌ها می‌گوید: «مطابق تحقیقات بین‌المللی تاکید بر آموزش حضوری است.» امکانی که به‌نظر می‌رسد در شرایط شیوع ویروس کرونا چندان شدنی نباشد. اما عضو هیأت علمی پژوهشکده کودکان استثنایی معتقد است: «مانند اقداماتی که در کشورهای دیگر انجام شده، چنین امکانی برای دانش‌آموزان استثنایی وجود دارد. برای این‌که این دانش‌آموزان بتوانند از خدمات توان‌بخشی استفاده کنند باید با رعایت سختگیرانه پروتکل‌های بهداشتی شرایط آموزش حضوری برای آن‌ها آماده شود.»
وی دراین‌باره ادامه می‌دهد: «مانند اقداماتی که در کشورهای دیگر انجام شده، با اعمال سختگیرانه مقررات و رعایت پروتکل‌های بهداشتی برای دانش‌آموزان ویژه آموزش حضوری درنظر گرفته شود. امکان دارد این نگرانی ایجاد شود که آیا چنین اقدامی برای این دانش‌آموزان ممکن است؟ باید بگویم این بچه‌ها رفتارهای خوب را یاد می‌گیرند. معلم‌هایِ زحمت‌کش مدارس آموزش به این گروه از دانش‌آموزان را بلد هستند. نکته مهم دیگر برای تحقق آموزش حضوری این است که تعداد دانش‌آموزان ویژه در کلاس‌ها کم است. اما مشکل اصلی این است که آیا آموزش‌وپرورش می‌تواند به تنهایی شرایط را برای حضور این بچه‌ها در کلاس درس فراهم کند و اقدامات سختگیرانه بهداشتی را رعایت کند؟»
رئیس پیشین پژوهشکده کودکان استثنایی یادآور می‌شود: «اتفاقی که در دنیا افتاده تاکید بر ارائه خدمات به‌صورت چند نهادی است. یعنی شهرداری‌ها، وزارت بهداشت، سازمان بهزیستی و آموزش‌وپرورش با همکاری یکدیگر است که می‌توانند شرایط را برای آموزش حضوری دانش‌آموزان ویژه در کلاس‌های درس آماده کنند. از تامین مواد شوینده گرفته تا سایر موارد، به همکاری‌های جدی بین‌نهادی نیاز دارد. معلم‌ها هم به‌خوبی می‌توانند بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی نظارت داشته باشند.»
آموزش برخط و الزامات آن
با این وجود به‌نظر می‌رسد پیشنهاد آموزش حضوری و الزامات آن و البته هماهنگی میان نهادهای متفاوت برای عملی کردن چنین طرحی که به‌دنبال تامین آموزش‌های توان‌بخشی برای دانش‌آموزان ویژه است، کمی زمان‌بر باشد. در چنین شرایطی همچنان آموزش برخط وجود دارد. این‌که برای حفظ کیفیت آموزش غیرحضوری چه الزاماتی باید رعایت شود؟ پرسشی است که «رمضانی» در پاسخ به آن می‌گوید: «درخصوص آموزش باید گفت که، برنامه‌های درسی ۹عنصر دارند، اهداف، محتوا، راهبردهای یادگیری، مواد و منابع آموزشی، فعالیت‌های یادگیری، روش‌های ارزش‌یابی، گروه‌بندی فراگیران، زمان و فضا، امروز در دوره کرونا باید برنامه درسی متناسب‌سازی شود. یعنی در همه این ۹عنصر تغییراتی بدهیم.»
وی ادامه می‌دهد: «از آن‌جایی که زمان آموزش مجازی در مقایسه با آموزش حضوری کوتاه‌تر است چند پیشنهاد وجود دارد. این‌که محتوای آموزشی را باید مناسب‌سازی کنیم، از اهمیت برخی مطالب عبور کنیم، زمان برخی از درس‌ها را کمتر کنیم تا با توجه به شرایط متناسب‌سازی صورت بگیرد. به همین نسبت انتظار از دانش‌آموزان را مناسب‌سازی کنیم. چراکه ما مانند روزهای پیش از کرونا آموزش نمی‌دهیم بنابراین انتظار تحقق همه اهداف آموزشی را نباید داشته باشیم.»
وی درباره آموزش برخط توضیح می‌دهد: «مشکلی که ما در آموزش برخط با دانش‌آموزان ویژه داریم این است که توجه آن‌ها به آموزش کمتر شده است. درصورتی‌که معلم‌های ما در آموزش حضوری تلاش می‌کنند توجه این بچه‌ها به کلاس و درس را جلب کنند. چنین کاری برای آموزش مجازی سخت شده، بنابراین ما معلم‌های فداکاری داریم که امروز به‌جای آموزش گروهی سعی می‌کنند به‌صورت فردی به دانش‌آموزان آموزش دهند.»
رمضانی خاطرنشان می‌کند: «پیشنهاد این است که در کنار پلتفرم شاد، پلتفرم‌های دیگری هم به‌شکل رسمی پذیرفته شود و مورد استفاده قرار بگیرد. منظورم از سایر پلتفرم‌ها، امکانی هست که تعامل دانش‌آموزان با معلم و سایر بچه‌ها بیشتر شود. طوری‌که آن‌ها احساس کنند در کلاس درس نشسته‌اند. البته برخی از معلم‌های ما در آموزش برخط همچنان با مشکل روبه‌رو هستند. این تنها برای کشور ما هم نیست. مطالعات نشان داده ۴۰درصد معلم‌ها در سراسر جهان مهارت‌های استفاده از فناوری را ندارند. تابستان فرصت خوبی بود که ما می‌توانستیم معلم‌ها را توانمند کنیم. به‌نظرم می‌شد از این فرصت بهتر استفاده کرد.»
چه تعداد دانش‌آموز با شرایط ویژه شناسایی شدند؟
«احمد رمضانی» در پاسخ به این پرسش که چه تعداد دانش‌آموز با شرایط ویژه در کشور شناسایی شدند؟ به «همدلی» می‌گوید: «در آموزش‌وپرورش استثنایی با هفت گروه دانش‌آموزان روبه‌رو هستیم. بچه‌های آسیب‌دیده شنوایی، کم‌توان ذهنی، چند معلولیتی، آن‌هایی که معلولیت جسمی حرکتی دارند، آسیب‌دیده بینایی، دانش‌آموزان طیف اوتیسم و بچه‌هایی که اختلالات رفتاری و هیجانی دارند، همچنین کودکانی که دارای مشکلات یادگیری هستند. طبق آماری که آموزش‌وپرورش استثنایی ارائه داده ۱۵۲هزارو ۴۰۹نفر دانش‌آموز با شرایط ویژه شناسایی شدند. از بین این تعداد ۸۰هزارو ۵۵۶نفر در مدارس خاص استثنایی هستند و ۷۱هزارو۸۵۳نفر در مدارس تلفیقی در کنار دانش‌آموزان عادی آموزش می‌بینند. از حدود ۸۰هزار دانش‌آموز در مدارس خاص بیشتر آن‌ها در گروه کم‌توان ذهنی هستند. که تعداد آن‌ها حدود ۵۰هزار نفر می‌شود.»