بیش از ۸۵ درصد حصیربافان بافق را زنان که عمدتا سرپرست خانوار هستند، دختران و کودکانی تشکیل می‌دهد که به صورت انفرادی در خانه‌هایشان به تولید و خلق آثار هنری گوناگون از حصیر مشغولند، این هنرمندان صنایع‌دستی که عمدتا از قشر آسیب پذیر جامعه هستند، در این روزهای کرونایی چشم انتظار حمایت و اقدامات دولت برای جبران خسارت ناشی از کسادی بازار محصولات خود هستند.
تولید محصولات حصیری در قرنطینه افزایش یافته اما بازار بی‌رونق است
بیشتر صنایع دستی شهرستان بافق خصوصا حصیربافی در دوره شیوع کرونا در ۹ ماه اخیر و برقراری قرنطینه خانگی با جهش تولید روبرو شده، اما در این میان به دلیل نبود بازار فروش و مشتری برای محصولات، فعالان این عرصه این روزها را به امید حمایت دولت و شکوفایی اقتصاد پساکرونا سپری می کنند.
برپایی نمایشگاه های ملی و بازارچه‌های محلی عرضه صنایع دستی و یا مراکز فروش ثابت، از راه‌هایی بود که فعالان و تولیدکنندگان صنایع دستی در دوران قبل از کرونا محصولات خود را به فروش می‌رساندند، اما این روزها از نمایشگاه، غرفه و بازارچه خبری نیست و همه جا تعطیل شده است.
گردشگری، کویرنوردی، بازدید از جاذبه های بافق و برگزاری برخی مسابقات ورزشی هم به خاطر شیوع ویروس کرونا در همه کشور تعطیل و کارها با رکود مواجه شده و به دنبال آن آثار هنرمندان که سوغات شهرستان و بیانگر فرهنگ، آداب و رسوم مردم منطقه است، روی دست تولیدکنندگان مانده و مشتری برای آنها پیدا نمی شود.
هنرمندان صنایع دستی بافق از مسوولان انتظار دارند، برای ایجاد بازار پایدار فروش محصولات در دوران پساکرونا، چاره اندیشی کنند چرا که بخش عمده‌ای از صنایع دستی که توسط کارگاه‌های کوچک و یا خانگی این روزها تولید می‌شود، در کارگاه‌ها خاک می‌خورد و هنرمندان توانایی برنامه‌ریزی برای ارایه محصولات خود را به بازارهای هدف ندارند.
با برداشته شدن محدودیت های کرونایی و بازگشایی اماکن تجاری و کسب و کار، می‌توان با حمایت دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط از جمله میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و راه‌اندازی فروشگاه‌ها و مراکز عرضه، رونق را به بازار فروش صنایع دستی بازگرداند.
خطر تعطیلی کارگاه های خانگی حصیربافی
یکی از بانوان هنرمند صنایع دستی بافق در گفت و گو با گزارشگر ایرنا گفت: اگر بازار فروش محصولات به ویژه صنایع حصیری فراهم شود، با توجه به وجود نخلستان های متعدد در منطقه، مشاغل خانگی رونق می‌گیرد و زنان بیشتری در این حرفه که میراث آبا و اجدادی آنهاست، مشغول می‌شوند و گرنه این مشاغل خانگی که قدمتی به درازای تاریخ بافق دارد، تعطیل خواهدشد.
معصومه تفکری با تاکید بر حمایت دولت از تولید صنایع دستی با بیان اینکه یکپارچه سازی فعالیت هنرمندان صنایع دستی شهرستان ضروری است، افزود: عرضه محصولات به صورت متمرکز یا در چارچوب نمایشگاه ملی و منطقه‌ای ، ضمن معرفی محصولات ، زمینه توسعه بازار و یافتن مشتریان جدید را برای محصولات فراهم می کند.
وی بیان کرد: در شرایطی که کشور درگیر گسترش ویروس کرونا شده و با تداوم تحریم های ظالمانه استکبار نیز روبروست، فروش محصولات تقریبا به صفر رسیده و بیم آن می رود که صنعت حصیربافی با وجود نخلستان‌های انبوه و دسترسی آسان به مواد اولیه از خانه‌های مردم و کارگاه‌های کوچک برچیده شود.
تفکری خاطرنشان کرد: تحت هر شرایطی حصیربافان نیز تابع قانون هستند و محدودیت‌های کرونایی را همراه با شیوه‌نامه‌های بهداشتی رعایت می کنند، زیرا جان خود و خانواده از هرچیز برای این قشر مهمتر است.
وی ادامه داد: هم اکنون درکارگاه های خانگی فاصله گذاری اجتماعی، ضدعفونی وسایل و زدن ماسک به طورکامل رعایت می‌شود.
مهمترین مواد اولیه حصیربافی خوراک دام می‌شود
هنرمند دیگری با ابراز ناراحتی از شرایطی که به دلیل کرونا برای این قشر ایجاد شده، اظهار کرد: اغلب دامداران از شاخه‌ها و برگ‌های سرسبز و شاداب نخل برای خوراک دام استفاده می‌کنند و در چنین شرایطی تولید صنایع حصیری با برگ زرد و خشک، کیفیت تولید را به شدت کاهش می‌دهد.
فاطمه طالعی اضافه کرد: از مسوولان انتظار می رود برای تامین خوراک دام از راه‌های دیگر چاره اندیشی کنند تا مواد اولیه مورد نیاز حصیربافی که از شاخه، برگ و الیاف مرغوب درختان خرما استحصال می شود، به اندازه کافی برای تولید صنایع دستی تامین شود.
هنرمند دیگری نیز گفت: اگر چه کرونا کسب و کار فعالان صنایع دستی را از رونق انداخته اما از سوی دیگر شاخ و برگ مرغوب درختان خرما به بازار برخی شهرستان‌های استان یزد عرضه می‌شود که ادامه این روند باعث کمبود مواد اولیه صنایع حصیری در بافق می‌شود.
به گفته طالعی صنعت حصیری بافی با نخل گره خورده و میراث پیشینیان مردم بافق است که قرن‌هاست با تولید محصولات متنوع، هزینه های زندگی خود را از این طریق به دست می‌آوردند، اگر به خاطر سود بیشتر، شاخ و برگ خرما از شهرستان خارج شود، شاهد افول این صنعت در منطقه خواهیم شد.
همچنین زهرا تفکری دیگر هنرمند بافقی یادآور شد: خلاقیت می‌تواند در پیشرفت و توسعه بازار محصولات حصیری موثر باشد که در این زمینه بسته‌بندی مناسب و عرضه گسترده محصولات در دوران پساکرونا، بستر مناسبی را برای فروش محصولات فراهم می سازد و در این زمینه لازم است مسوولان صنایع دستی و بانک ها با حمایت از تولیدکنندگان رونق را به بازار این محصولات بازگردانند.
وی از کسادی بازار فروش محصولات حصیری در شرایط کرونایی یاد کرد و از مسوولان خواست تا با حمایت مالی و معنوی از این صنعت دیرینه و پرداخت تسهیلات کم بهره، هنرمندان این حوزه را یاری دهند.
فعالیت یک هزار و ۳۰۰ هنرمند حصیرباف در بافق
رییس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بافق در گفت و گو با ایرنا تعداد هنرمندان فعال در رشته حصیر بافی را یک هزار و ۳۰۰ هنرمند اعلام کرد و اظهار داشت: تاکنون ۳۰۰ نفر آنها شناسایی و سازماندهی شده‌اند که از این تعداد ۶ درصد مرد و بقیه زن هستند که زیرپوشش حمایت‌های این اداره قرار دارند و بقیه به طور مستقل و به صورت خانگی به تولید صنایع حصیری مشغول هستند.
لیلا رنجبر مجموع رشته های صنایع دستی فعال در بافق را ۲۰ رشته ذکر کرد و یادآور شد: تعدادی این رشته ها منسوخ شده که احیای برخی از آنها در دستور کار است اما هم اکنون رشته های صنایع حصیری، مس، پته دوزی و گلیم بافی بسیار فعال است.
وی کاهش شدید فروش صنایع دستی را ناشی از تاثیر شیوع کرونا دانست و بیان کرد: آموزش صنایع دستی مورد اقبال دختران و پسران بافقی است و علاقه‌مند به حضور در کارگاه آموزشی هستند، اما فعلا شرایط کرونایی اجازه برگزاری کلاس ها را نمی‌دهد و فضای مناسبی برای این امر وجود ندارد، اگرچه کسادی بازار نیز در این زمینه اثر خود را گذاشته است.
رنجبر افزود: طبق تفاهم‌نامه‌ای که با میراث فرهنگی بسته شده، رشته حصیربافی به عنوان یکی از مهارت‌های هنری مورد استقبال در جامعه، به کودکان نیز آموزش داده می‌شود و این نوع از صنایع‌دستی در میان معلولان نیز به عنوان یک شغل درآمدزا با اسقبال خوبی مواجه شده است.
وی ادامه داد: اگر شهرداری همکاری کند و از اراضی تملیکی خود زمینی در اختیار میراث فرهنگی قرار دهد، به سبک سنتی کارگاه آموزش هنرهای حصیری، برای دوره پسا کرونا راه اندازی می‌شود .
رییس میراث فرهنگی بافق ایجاد شهرک صنایع دستی، پرداخت تسهیلات ارزان قیمت به ۱۵ هنرمند فعال ، پرداخت وام از سوی بنیاد برکت به فعالان این عرصه، مرمت مغازه‌های میدان خان و تبدیل آن به مجموعه صنایع دستی و یکپارچه سازی فعالیت هنرمندان، برپایی نمایشگاه ملی و منطقه‌ای در بافق درشرایط عادی، شرکت هنرمندان حصیرباف این شهرستان در نمایشگاه‌های ملی و ایجاد دکه‌های پیشخوان صنایع دستی در سالن انتظار و محل‌های مناسب ایستگاه راه آهن بافق به منظور معرفی بیشتر آثار هنرمندان را از اقدامات میراث فرهنگی برای رونق تولید و حمایت از صنایع دستی برشمرد.
به گفته این مسوول هم اینک شرایط هنرمندان سایر رشته‌های بافق همانند فعالان صنعت حصیربافی تحت تاثیر کرونا قرار دارد.
شهردار بافق هم به ایرنا گفت: تنوع صنایع دستی شهرستان ، عامل مهمی در جذب گردشگر و علاقه‌مندان به این شهرستان است که بایدمسوولان از هم اینک برای دوران پایان کرونا برنامه ریزی کنند تا با ایجاد بازارچه‌های مختلف و برندسازی، بازار پایدار فروش برای این محصولات هنری فراهم شود.
سیدعلی نوروززاده با بیان اینکه صنایع دستی ابزاری برای آشنایی با میراث ناملموس و ملموس فرهنگی و یادگار نیکان ماست، از آمادگی شهرداری برای حمایت از تولیدات صنایع دستی شهرستان و کمک به برندسازی در این زمینه خبرداد.
علاقه گردشگران به صنایع دستی
رییس شورای اسلامی شهر بافق هم در گفت و گو با گزارشگر ایرنا با ابراز نگرانی از شرایط پیش آمده و انباشت محصولات حصیری به خاطر نبود بازار فروش زیرسایه سنگین کرونا گفت: میدان تاریخی خان بافق در گذشته نه چندان دور مرکز ثقل صنایع دستی از قبیل آهنگری، ابزار کشاورزی و حصیر بافی بوده و با تاریخ این مرز و بوم گره خورده و امروز نیز نسل جوان را با فرهنگ و آداب رسوم گذشتگان پیوند می‌دهد.
حسن محمدی ادامه داد: گردشگر زمانی که وارد شهری می‌شود، برای آنکه ذهنیت و شناخت خود را تکمیل کند، به سراغ هنرهای دستی منطقه می‌رود تا با تهیه سوغات، خاطرات سفرش را ماندگارتر کند.
وی حمایت های معیشتی از قشر هنرمند فعال در تولید صنایع دستی را ضروری دانست و افزود: بسیاری از این هنرمندان زنان و کودکان بی سرپرست هستند که باید همواره از راه‌های گوناگون مورد حمایت دولت و مسوولان محلی قرار گیرند.
توسعه حصیربافی زمینه ساز ایجاد اشتغال و رونق تولید
بخشدار مرکزی بافق نیز گفت: با وجود نخلستان‌های انبوه در شهرستان بافق که تامین کننده مواد اولیه صنایع دستی حصیری است، توسعه این صنایع نه تنها به اشتغالزایی و اقتصاد کمک می‌کند، بلکه گام بلندی در جهت معرفی فرهنگ اصیل مردمان خطه کویری بافق است.
داوود پورامینی افزود: صنایع‌دستی این شهرستان می‌تواند با تکیه بر ظرفیت‌های موجود در تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، رونق تولید و ایجاد کارگاه‌های اشتغال خانگی و کاهش بیکاری نقش چشمگیری داشته باشد که در دهه اخیر در توسعه اقتصادی و افزایش اشتغالزایی شهرستان بافق نقش قابل توجهی داشته است.
وی ادامه داد: غرفه‌های بازارچه میدان خان، مکان مناسبی برای ایجاد نمایشگاه و فروشگاه محصولات صنایع دستی در دوران پس از کروناست است و از آنجا که محصولات حصیری بافق از لحاظ کمی و کیفی قابل عرضه در کشور است باید تلاش کنیم تا با همکاری اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی این محصولات به استان‌های دیگر نیز صادر و در سطح ملی، معرفی و برندسازی شود.
سه هزار و ۴۰۰ هکتار نخلستان، ظرفیتی عظیم برای توسعه حصیربافی
سطح زیرکشت نخل در شهرستان بافق سه هزار و ۴۰۰ هکتار است که نخلستان های جدید خرما با ارقام اصلاح شده و با استفاده از ارقام بومی در این شهرستان در حال توسعه کمی و کیفی است.
بافق مهمترین تولید کننده خرمای استان یزد است که سالانه نزدیک به پنج هزار تن خرمای بومی، کبکاب، زاهدی، پیارم و مضافتی در این شهرستان تولید و به بازار مصرف عرضه می شود.
بادبزن، جارو، پادری، کلاه، لیف، سبد، ریسمان، زنبیل و زیرانداز حصیر، جلتو، صالحو، سبد مُغی، بافتوئو، کشکدون، ترازوی حصیری، درسبو یا کوزه، پادری و سازو یا ریسمان از جمله مصنوعاتی هستند که به وسیله شاخ و برگ درخت خرما یا همان مُغ و الیاف تنه نخل با دستان هنرمند زنان و مردان بافق بافته می‌شود که برخی از آنها منسوخ شده که اداره میراث فرهنگی درصدد احیا آنهاست.
مرکز شهرستان ۵۰ هزار نفری بافق در فاصله ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرق شهر یزد قرار دارد.