به گزارش ایرنا، استان مازندران سالانه میزبان حدود ۳۰ میلیون نفر گردشگر و مسافر است که درآمد حاصل از آن ۳۳ درصد اقتصاد استان را می گرداند. طبق بررسی آماری ایرنا، از مجموع گردشگران استان در سال های گذشته ۹۹.۷ درصد داخلی و بقیه گردشگران خارجی بودند ولی امسال گردشگری استان کاملاً داخلی شده است.
به طور دقیق سال گذشته ۱۰۸ هزار گردشگر خارجی با میانگین چهار شب اقامت از مازندران دیدن کردند. اگر چه این رقم در برابر ۳۰ میلیون مسافری که در تعطیلات پایان هفته و یا تابستان و عید به مازندران سفر کردند، چشمگیر به نظر نمی رسد. اما میزان درآمد استان از محل گردشگران خارجی قابل توجه بوده است.
طبق برآورد اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران، درآمد استان از محل ورود گردشگران خارجی فقط در سال گذشته حدود ۱۶۲ میلیون دلار بود. اگر دلار را به قیمت سال گذشته حدود ۱۴ هزار تومان در نظر بگیریم، این عدد ۲ هزار و ۲۶۸ میلیارد تومان می رسد، یعنی حدود ۳ برابر کل بودجه مصوب مازندران در سال ۹۸.
باید به این نکته نیز توجه داشت که در سال جاری به طور میانگین قیمت دلار رشد ۷۰ درصدی داشت که همان تعداد گردشگر می توانست درآمد حدود سه هزار و ۸۸۰ میلیارد تومانی برای مازندران داشته باشد، اما گردشگری مازندران از بهمن سال گذشته با شیوع ویروس کرونا با چالش جدی رو به رو شد. نخستین و مهم ترین اثر کرونا در بخش گردشگری، عدم ورود مسافران و گردشگران خارجی به کشور و مازندران بود. به عبارتی، در حالی که مازندران سال گذشته را با درآمد چند هزار میلیارد تومانی از محل گردشگر خارجی پشت سر گذاشت، در بیش از هشت ماه سال ۹۹ این بخش از درآمد خود را به کلی از دست داده است.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران در باره قطع ورود گردشگران خارجی به خاطر کرونا به خبرنگار ایرنا گفت: مسافران خارجی برای گردشگری مازندران بسیار پر اهمیت و مهم هستند. تعدادی از مجموعه های گردشگری استان به خصوص در مناطق غربی فقط به خاطر گردشگران خارجی سرپا بودند و اکنون نیز خسارات جدی متحمل شدند.
مهران حسنی با اشاره به اینکه درآمد گردشگری مازندران از محل مسافران خارجی چند هزار میلیارد تومان بوده است، افزود: این عدد به راحتی قابل قیاس با چند میلیون مسافر داخلی است. پس در اهمیت مهمانان خارجی برای مجموعه های گردشگری استان، جای شکی نیست زیرا آورده گردشگران خارجی به راحتی می تواند زنجیره بزرگی از فعالان این حوزه را تغذیه کند.
وی در مورد بهره‌وری جامعه محلی از گردشگران خارجی گفت: مسلماً گردشگران خارجی فقط در هتل ها اقامت نمی کنند و برای دیدن جاذبه ها، خوردن غذا، گشت و گذار در طبیعت به این استان سفر می کنند پس می توان دید جامعه محلی نیز از مهمانان خارجی ارتزاق می کردند، اما به دلیل پر تعداد بودن مسافران داخلی شاید خارجی ها به چشم نمی آمدند.
معاون گردشگری میراث فرهنگی مازندران گفت: البته باید به این نکته توجه داشت که در همه نقاط استان گردشگر خارجی نداریم و متاسفانه در مناطق انگشت شماری این مسافران اقامت می کنند. برای مثال شهرهای مرکزی و شرقی استان همواره کمترین میزان گردشگران خارجی را دارند و باید اعتراف کرد که مازندران استانی با پویایی گردشگری خارجی محسوب نمی شود.
حسنی در مورد آسیب ویروس کرونا بر بخش خارجی گردشگری مازندران گفت: این مساله برای تعدادی از تاسیسات گردشگری مازندران که همواره بر جذب و میزبانی از گردشگران خارجی تمرکز داشتند، یک فاجعه محسوب می شود.
وی ادامه داد: با وجود اینکه ساختار و مجرایی برای محاسبه میزان خسارت غیبت خارجی ها بر گردشگری مازندران وجود ندارد، اما اگر سال گذشته را ملاک قرار بدهیم و با توجه به افزایش قیمت ارز پیش بینی خسارت چند هزار میلیارد تومانی دور از انتظار نیست.
معاون گردشگری مازندران به نوع گردشگری خارجی مازندران اشاره کرد و گفت: متاسفانه برخی به دلیل اینکه بیشترین گردشگران خارجی استان را کشورهای همسایه تشکیل می دهند همواره انتقاد دارند، اما باید به این نکته اشاره کرد که برای مثال گردشگران عربی بیش از گردشگران اروپایی و آسیایی در استان هزینه می کنند. بر خلاف گردشگران اروپایی که همواره نگاه اقتصادی سخت و همچنین گردشگری کم هزینه دارند، مسافران عربی دست و دل بازتر هستند و بیشترین هزینه را در سفر می کنند.
حسنی خسارت کاهش درآمد بخش خارجی گردشگری مازندران را چشم گیر و فاحش توصیف کرد و افزود: آن طور که از تداوم شیوع ویروس کرونا به نظر می رسد بخش خارجی گردشگری مازندران باید تغییر رویه در محل درآمدی خود ایجاد کند که البته اکنون با توجه به محدودیت های پی در پی هیچ برنامه ریزی روشنی ندارد.
ضرورت انعطاف پذیری
با توجه به اعداد وارقامی که در بالا ذکر شد باید به این سئوال پاسخ داده شود که درآمد عمومی حاصل از گردشگری چیست؟. برای مثال اگر مالیات بر درآمد سال ۹۸ سفر مهمانان خارجی مازندران را در نظر بگیریم مبلغی حدود ۲۰۵ میلیارد تومان خواهدبود. آسیب صفر شدن این درآمدهای بزرگ نه تنها مجموعه های گردشگری بلکه می تواند در اقتصاد یک استان خلل ایجاد کند. اما گزارش ها نشان می دهد که با وجود خسارت های عظیم ویروس کرونا تاکنون هیچ واحد گردشگری مازندران اعلام ورشکستگی نکرده است.
معاون گردشگری مازندران راز هضم شدن خسارت کرونایی در گردشگری خارجی استان را انعطاف پذیری آن دانست و افزود: برخلاف برخی استان ها همچون خراسان رضوی، گردشگری مازندران بسیار انعطاف پذیر است و به یک جامعه هدف خاص محدود نیست. به عبارتی سفره متنوع مسافرپذیری استان همواره توانسته راه نجاتی برای خسارت گسترده ناشی از ویروس کرونا و حتی بلاهای طبیعی باشد.
وی به سیل نوروزی سال ۹۸ اشاره کرد و گفت: تا توجه به اینکه آن سیلاب در بهترین زمان درآمدی گردشگری مازندران رخ داد، اما گردشگری استان توانست در کوتاه مدت خسارت ها یا کاهش درآمد را جبران کند.
معاون گردشگری مازندران اظهار داشت: شاید یکی از ضعف های گردشگری خارجی استان تعریف نکردن بازار هدف باشد، اما در مورد کرونا این مساله به نفع استان تمام شد. اینکه مازندران به عنوان یک مقصد اصلی گردشگری در اولویت بازار تفریحی مردم هیچ کشوری نیست، در مساله کرونا توانست جلوی خسارات جدی را بگیرد.
چرا مازندران مقصد مسافران خارجی نیست؟
اگر از مسائل درآمدی و همچنین کرونا گذر کنیم، نکته ای قابل توجه و تامل در سخنان معاون گردشگری مازندران وجود داشت؛ اینکه اساساً مازندران به عنوان گزینه مهم در میز گردشگران خارجی قرار ندارد و در صنعت گردشگری نمی توان همانند استانبول ترکیه، باکوی آذربایجان، تفلیس گرجستان و دبی امارات متحده عربی، مازندران را استانی با شاخص گردشگری خارجی سنجید.
با وجود اینکه مازندران چه از لحاظ تاریخی و چه از لحاظ طبیعی نسبت به تمامی استان ها و شهرهایی که در بالا ذکر شد غنی تر است، اما میزان گردشگران خارجی استان در طول سال به یک چنددهم آنها نیز نمی رسد. برای مثال استانبول ترکیه سالانه میزبان حدود ۲۰ میلیون گردشگر خارجی است که ۱۸۵ برابر تعداد مسافران خارجی مازندران است. به راستی مازندران چرا در سبد گردشگران خارجی قرار ندارد؟
دانا یوسفی کارشناس ارشد گردشگری و جهانگردی دراین مورد به خبرنگار ایرنا گفت: در ابتدا باید بگویم که اصلاً پذیرش گردشگران خارجی در برنامه مدیران ما وجود ندارد چه برسد به خود گردشگران خارجی. ابتدا باید نگاه مدیران و جامعه مقصد به گردشگری خارجی متمرکز و یا به اصطلاح معطوف به گردشگر خارجی باشد تا اینکه فضا برای چنین رویدادی محیا شود.
وی ادامه داد: فضای فکری مدیران ارشد کشور، استان و همچنین مجموعه گردشگری بر گردشگری خارجی متمرکز نیست و برنامه هایی که تدوین می شود نیز گواه همین مساله است. در سال های اخیر بارها مسئولان گفتند که برای جذب گردشگری خارجی راه را برای شرکت های خصوصی هموار ساخته اند که این مساله فقط رفع تکلیف است زیرا شرکت های خصوصی و یا حتی دولتی زمانی می‌توانند در یک حوزه اقتصادی موفق عمل کنند که بسترهای لازم فراهم باشد.
این کارشناس جهانگردی این بسترهای را زیرساخت های فنی و فرهنگی عنوان کرد و اظهار داشت: هیچگاه نه بسترهای فنی و شکلی مازندران و نه فرهنگی استان برای میزبانی از گردشگران خارجی مهیا نشد. گردشگر خارجی که مازندران سفر می کنند برخلاف مسافران تهران نشین، به دنبال جاذبه های اصیل فرهنگی و طبیعی استان است در حالی که یک نگاه کلی به سازه های شهری، روستایی، مراکز پذیرایی و رستورانی، زیرساخت های حمل و نقل و بخش های دیگر نشان می دهد که هیچکدام برای گردشگری خارجی ساخته نشدند بلکه صرفاً برای خدمات دهی به مردم استان و پایتخت نشینان ارتقا یافتند.
یوسفی افزود: مازندران در مدرن سازی نیز به انحراف رفته است زیرا معماری مدرن باید در هماهنگی و سازگاری با یک جغرافیای فرهنگی و طبیعی قرار گیرد در حالی که شکل شهرها و روستاهای مازندران یک بازدید کننده را به فکر خیابان های بالاشهر پایتخت می اندازد.
وی گفت: برخی از مدیران به بهانه آزادی های ناموجه در برخی مقاصد گردشگری اشاره می کنند تا مجرایی برای رفع مسئولیت خود پیدا کنند، در حالی که برای مثال در برخی نقاط اروپا سالانه میلیون ها نفر برای دیدن جاذبه های گردشگری وارد آن کشورها می شود. در مجموع حداکثر ۲۰ درصد گردشگران خارجی برای تفریحات ممنوعه سفر می‌کنند که در کشور ما ممنوع است نه همه مسافران.
این کارشناس جهانگردی افزود: ما حتی برای کشورهای شیعه منطقه که نگاه فرهنگی نزدیکی به فرهنگ ایرانی - اسلامی دارند نیز برنامه ای نداشتیم. البته در این میان نباید تبلیغات ایران هراسی کشورهای دیگر در مورد ایران را نادیده گرفت که باید تاکید کنم این مساله نباید سرپوشی بر ناکارآمدی برنامه ریزی مسئولان حوزه گردشگری و اقتصادی باشد.
یوسفی تاکید کرد: مازندران برای گردشگران خارجی سفره ای پهن نکرده است و هنوز گردشگری در مازندران و کشور به عنوان اقتصادی پویا، پول ساز و تحریم ناپذیر دیده نشده و تا زمانی که نگاه دست چندمی به گردشگری در مدیریت اقتصادی کشور باشد نباید انتظار داشت در بالای لیست برنامه سفر خارجی ها باشیم.