تلاش برای رفع کدورت ها میان دو رقیب منطقه ای به ویژه بعد از دیدار مولود چاووش اوغلو با فیصل بن فرحان همتای سعودی او بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت .
وزیران خارجه ترکیه و عربستان دیروز (جمعه) در حاشیه نشست وزیران خارجه سازمان همکاری اسلامی در نیجر دیدار کردند.
چاووش اوغلو بعد از این دیدار در توئیتی ادعا کرد که کشورش اهمیت ویژه ای برای روابط با عربستان سعودی قائل است .
او افزود: به مناسبت نشست وزیران خارجه سازمان همکاری اسلامی یک ملاقات دوستانه باهمتای عربستانی خود داشتم .
به گفته او شراکت قوی میان ترکیه و عربستان نه تنها به نفع دو کشور که در جهت منافع کل منطقه است .
این دیدار یک هفته بعد از آن انجام می شود که به گفته خبرگزای ها در تماس تلفنی سلمان بن عبدالعزیز شاه عربستان با رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه، همزمان با تشکیل سران گروه ۲۰ دو طرف بر لزوم باز ماندن راههای گفت وگو میان دو کشور تاکید کردند.
فیصل بن فرحان هم در جریان برگزاری نشست سران گروه ۲۰ که روزهای شنبه و یکشنبه گذشته به صورت مجازی به میزبان عربستان برگزار شد روابط دو کشور را "خوب و فوق العاده" ارزیابی کرد .
وزیر سعودی گریزی هم به روابط متشنج با قطر زد و گفت که عربستان به همراه امارات ، مصر و بحرین به دنبال راهی برای پایان دادن به اختلافات با این کشور است .
اختلاف میان عربستان با قطر که به تحریم دوحه از سوی ریاض و شرکای منطقه ای آن انجامید و در مقابل حمایت ترکیه از طرف قطری یکی از موارد اختلافی میان آنکارا و ریاض محسوب می شود که از خرداد سال ۹۶ تاکنون ادامه یافته است.
حرکت به سمت بهبود روابط که با میل عربستان به سمت ترکیه آغاز شد پس از یک دوره سه ساله از اختلافات آغاز می شود اختلافاتی که کلید آن بعد از سرنگونی محمد مرسی از سوی عبدالفتاح السیسی در مصر زده شد و مرگ جمال خاشقچی روزنامه نگار مخالف بن سلمان در استانبول ترکیه به آن دامن زد .
عوامل تغییر رویکرد
تغییر رویکرد دو کشور در حالی صورت می گیرد که تا همین دو هفته پیش پویشی با حمایت مقامات دولتی در عربستان راه افتاده بود تا با تحریم کالاهای ساخت ترکیه ضربه ۲۰ میلیارد دلاری به این کشور آن هم در اوج بحران اقتصادی و کاهش شدید ارزش پول ملی این کشور وارد کنند.
اما اینک سه رویداد ( تماس تلفنی سلمان با اردوغان ، اظهارات مثبت وزیر خارجه سعودی و ملاقات وزیران خارجه دو کشور در نیجر) نشان می دهد که دو کشور تصمیم گرفته اند یخ روابط را بشکنند و در قبال مسایل منطقه ای موضعی واحد داشته باشند.
البته برخی تماس تلفنی میان شاه سعودی و رییس جمهوری ترکیه را در چارچوب پروتکل های مربوط به نشست سران کشورهای عضو گروه ۲۰ می دانند اما در پاسخ باید گفت تماس شاه سعودی با اردوغان در حالی انجام شد که سلمان با هیچ یک از شرکت کنندگان در اجلاس تماس تلفنی نداشت، بنابر این نباید آن را به حساب پروتکل یا یک رویه معمول گذاشت.
دولت ترکیه هم در این میان بیکار نماند، بطوری که با برگزاری دومین جلسه رسیدگی به پرونده متهمین به دخالت در قتل جمال خاشقچی روزنامه نگار مخالف سعودی در سه شنبه گذشته تلاش کرد تا این پرونده را که به یکی از عوامل اصلی اختلاف میان دو کشور تبدیل شده است ، مختومه کند.
اما دلیل ترک مخاصمه از سوی دو طرف چه می تواند باشد؟
کارشناسان امور منطقه یکی از قوی ترین عوامل این نزدیکی و چرخش را پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا می دانند.
بر کسی پوشیده نیست که برای دو کشور ترکیه و عربستان باقی ماندن دونالد ترامپ در راس قدرت اجرایی آمریکا بهترین هدیه برای آنها بود.
خیلی از ناظران عقیده دارند که ادامه ریاست جمهوری ترامپ برای منافع دولت ترکیه بهتر است، چرا که اردوغان با او روابط شخصی داشت. همچنین کاهش نقش بین المللی آمریکا در دوره ترامپ در مقایسه با مواضع سنتی تر بایدن در سیاست خارجی به فرصتی برای ترکیه تبدیل شده بود تا نفوذ منطقه ای خود را افزایش دهد.
کارشناسان منطقه ای، دخالت در بحران لیبی ، حضور نظامی در مناقشه قره باغ و تنش زایی در مدیترانه را بخشی از تلاش برای نفوذ منطقه ای ترکیه در منطقه به حساب می آورند.
فراموش نکنیم که جو بایدن در رقابت های انتخاباتی خود بارها حمایت از مخالفان رجب طیب اردوغان را مطرح کرده بود، هر چند ناراحتی اردوغان در عمل به دوره ای باز می گردد که بایدن سناتور و سپس معاون رییس جمهوری آمریکا بود.
عربستان هم بسیار نگران است که مبادا حضور جو بایدن در کاخ سفید موجب گشوده شدن پرونده های ضد حقوق بشری این کشور در داخل و خارج کشور شود لذا تلاش دارد تا به وضعیت خود در خصوص این پرونده ها که بزرگ ترین آن ماجرای ربودن و قتل فجیع جمال خاشقچی است سر و سامان دهد.
دولت سعودی به سراغ اردوغان رفته است تا مبادا پیگیری این پرونده از سوی آنکارا این کشور را در وضعیت بدی در مقابل دولت آینده آمریکا قرار دهد.
به عبارت دیگر عربستان سعودی در حال حاضر به دنبال راه حل های موقت برای مقابله با دولت بایدن است . یکی از این راه حل ها به گمان سعودی ها روابط نزدیک با ترکیه است . از نظر دولت عربستان نگاه بایدن به دو کشور منفی است و همین امر می تواند نقطه اشتراکی برای بهبود روابط میان آنکارا و ریاض باشد.
موضع امارات
دولت امارات عربی متحده در تمامی تحولات منطقه ای جانب عربستان را گرفته است . در خصوص روابط با ترکیه هم از این روند پیروی کرده است . اکنون این سوال مطرح می شود که آیا نزدیکی عربستان به ترکیه پیامی برای ابوظبی محسوب می شود.
محجوب الزویری کارشناس امور خلیج فارس در دانشگاه قطر می گوید: اقدام امارات در عادی کردن روابط خود با اسراییل یک فاصله موقت میان این کشور با عربستان ایجاد کرده است .
به گفته او آنچه حداقل سعودی ها در آشکار می گویند ریاض مایل به عادی سازی روابط با اسراییل به شکلی که امارات و بحرین انجام دادند نیست ودایم بر لزوم تشکیل دو دولت در فلسطین تاکید دارد اما هیچ بعید نیست بعد از تحولات اخیر و روی کار آمدن جو بایدن در آمریکا سعودی ها هم به دنبال ائتلاف های جدید در منطقه باشند.
به عقیده الزویری در این حالت بهترین کسی که می تواند این نقش را برای سعودی ها بر عهده بگیرد رجب طیب اردوغان است .
حمیدرضا بانصیری