خانواده های دارای فرزند دچار معلولیت های ذهنی یا جسمی و حرکتی این روزها از نگرانی های خود در سایه همه گیری ویروس کرونا می گویند و اینکه نگران کرونا باشند یا نگران بچه هایی که به دلیل وقفه افتادن در دریافت خدمات توانبخشی و آموزشی آنها مثل شمع مقابل چشم هایشان آب می شوند.
خانواده ها و والدین عنوان می کنند؛ در دوران همه گیری کرونا و با اعمال برنامه ها و طرح هایی مبنی بر رعایت فاصله اجتماعی و محدودیت ها و تعطیلی مراکز توانبخشی و مراقبتی و آموزشی ، بعلت همین تعطیلی ها مجبورند فرزندان معلول خود را در خانه نگه دارند. در حالیکه والدین تخصص و توانایی ارائه برخی آموزش ها، خدمات توانبخشی و مراقبتی خاص به این بچه ها را ندارند.
با اینکه آموزش ها و یا بخشی از خدمات توانبخشی متاثر از همه گیری کرونا و تعطیلی های مراکز توانبخشی بصورت مجازی ارائه می شود و حتی از نظر زمانی می توان گفت مدت زمان بیشتری صرف ارائه این فعالیت های مجازی می شود ولی از آنجایی که والدین تخصص ، توان و مهارت انتقال این آموزش ها و خدمات را ندارند عملا ، بنا بر گفته خود والدین و مسئولین توانبخشی، نه تنها در برخی موارد نتیجه رضایت بخش نبوده است بلکه بنا بر گزارش خانواده ها، عملا منجر به ایجاد تنیش و عصبانیت و حتی دعوا بین بچه ها و والدین شده است.
مادر یکی از توانخواهان ذهنی می گوید: بطور مستمر پیگیر بازگشایی مرکز توانخبشی است که فرزندش تا پیش ا زکرونا در آن ثبت نام کرده بود است چون عملا با تعطیلی مرکز با اینکه در منزل با فرزندش بصورت مجازی کار می کند ولی در بیشتر مواقع همین آموزش ها و یا همکاری نکردن کودک ، باعث ایجاد تنش بیشتر فضای ارتباطی او با فرزندش شده است.
مادر یکی دیگر از توانخواهان می گوید: برخی ناتوانی های ذهنی بصورتی است که باید بطور مستمر و مداوم خدمات توانبخشی و آموزشی در مورد آنها صورت گیرد و این نوع آموزش ها بصورت تخصصی در مراکز توانبخشی ارائه می شود اما با شرایط ناشی از کرونا تنها امکان ارتباطی و آموزشی این بچه ها از آنها گرفته شده است.
معلولان که معمولا ۱۰ درصد هر جامعه را تشکیل می دهند ، شمار کمی نیستند . این افراد همواره و در شرایط عادی مشکلات خاص خود را دارند. مشکلاتی که بنوعی در مقایسه با افراد عادی ، آنها را با چالش های بیشتری در زندگی مواجه می کند. حال با فراگیری کرونا علاوه بر مشکلاتی که از پیش داشتند ، اعمال محدودیت های اجتماعی ، حمایت هایی که از آنها می شد هم با محدودیت های همراه شده است.شرایطی که برای همگان خاص است اما زندگی معلولان به دلیل شرایط خاص تری که دارند ، سخت تر از قبل شده است . در این خصوص یکی از توانخواهان که از نظر جسمی و حرکتی دچار مشکل است می گوید: ستاد مقابله با کرونا اگر بتواند شرایط ویژه و خاص ما را در نظر داشته باشد و با توجه به اینکه معلوم نیست کرونا تا چه زمانی ادامه دارد فکری و راهکاری در ارائه برخی خدمات توانبخشی به معلولان داشته باشد کمک بزرگی به این قشر داشته است.
وی می افزاید: برخی خانواده با پدیده چند معلولیتی مواجه هستند که این خانواده ها به حمایت های بیشتری نیاز دارند ولی در شرایط ایجاد شده ناشی از کرونا که تاکید بر محدودیت های ارتباطی می شود عملا این خانواده ها در تنهایی خود به سر می برند.
شیوع کرونا در سراسر جهان منجر به ایجاد نگرانی‌هایی برای همه مردم شده است، اما برخی از گروه‌ها از جمله افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن و معلولان با خطرات اضافی و همچنین اضطراب بیشتری مواجه هستند.
نکته قابل توجه این است که فارغ از محدودیت ها و تعطیلی های مراکز توانخبشی و کمتر شدن حمایت های مورد نیاز از معلولان بخش دیگری از مشکلات این قشر جنبه روحی و روانی نیز دارد به این صورت که در چنین شرایطی همه افراد با شیوع کرونا نگرانی های خاص خود را دارند، اما از آنجا که معلولان در گروه افراد پرخطر هستند و انجام اقدامات حفاظتی در برابر کرونا برای آنها سخت‌تر است، شنیدن اخبار و گفته هایی مبنی بر اینکه آنها بیشتر در معرض خطر هستند باعث بروز مشکلاتی روحی و افسردگی بیشتر آنها می شود.
سمیه کریمی روانشناس بالینی در این خصوص می گوید: معمولا در اخبار مرتبط با کرونا برای اطمینان خاطر دادن به اقشار دیگر این طور عنوان می شود که کرونا بیشتر افراد با شرایط خاص که معلولان هم در شمار آنها هستند را تهدید می کند و همین منجر به ایجاد استرس و اضطراب بیشتر آنها می شود.
وی می گوید: با توجه به نیاز معلولان در انجام کارهای روزمره به سایر افراد اعم از پرستاران در منزل و دریافت خدمات توانخبشی از مراکز مرتبط با همه گیری کرونا و ناگزیر شدن از بسته شدن برخی روابط اجتماعی عملا این افراد زندگی سخت تری دارند زیرا بخش عمده ای از حمایت هایی مورد نیاز آنها دیگر وجود ندارد.
این روانشناس بالینی میگوید: در شرایط خاصی که کرونا برای همه ایجاد کرده است باید معلولان به طور ویژه تری در نظر گرفته شوند. با توجه به اینکه این قشر از جامعه در شرایط عادی نیز با سختی ها و چالش های متعددی برای گذران زندگی روزمره خود مواجه هستند قطعا در شرایط خاصی همچون فراگیری کرونا نیاز است برای رسیدن به همان حالت عادی زندگی خودشان بطور خاص تر و ویژه تری در برنامه ها و طرح های اعلام شده ملاحظه شوند.
وی که خود مسئولیت مدیریت مرکز توانبخشی و آموزشی اختلالات طیف اوتیسم را بر عهده دارد می گوید: هیچ چشم انداز روشنی در مورد کرونا وجود ندارد، اینکه چه زمانی واکسن آن بصورت همگانی توزیع می شود، بنابراین لازم است برای قشر خاصی در جامعه همچون معلولان که با شرایط ویژه تری مواجه هستند، تمهیدات خاص تری اعمال شود.
این روانشناس بالینی افزود: در پروتکل ها و دستورالعمل های مرتبط با کنترل و پیشگیری کرونا لازم است افراد خاصی همچون معلولان بصورت ویژه تری دیده شوند. بسیاری از معلولان افرادی هستند که امورات روزمره زندگی آنها بطور مستمر باید توسط پرستاران، بهیاران و مراقبان آنها انجام شود که با همه گیری کرونا اینگونه حمایت ها یا به صفر و یا به حداقل ممکن رسیده است. این شرایط باعث شده معلولان در انجام امورات اجتماعی و کارهای داخل و بیرون منزل با سختی های بیشتری مواجه شوند.
مدیر مرکز توانبخشی و آموزشی اختلالات طیف اوتیسم حکمت بروجرد یادآور شد: دسته ای از توانخواهان ذهنی نیاز به دریافت مستمر خدمات توانخبشی هستند و وقفه طولانی مدت در ارائه این آموزش ها منجر به پیشرفت بیماری آنها می شود. هر چند اینگونه خدمات را می توان بصورت مجازی هم ارائه داد اما انتقال این آموزش ها را معمولا خانواده ها مهارت کافی برای آن را ندارند.
وی افزود: علاوه بر این برخی از این افراد، حضور در مراکز توانبخشی و مراقبتی و آموزشی ، تنها کانال ارتباطی آنها با جامعه است و قطع این کانال ارتباطی باعث دورافتاده شدن آنها از هر گونه اجتماعی شده است.
مدیر مرکز توانبخشی اختلالات طیف اوتیسم حکمت بروجرد یادآور شد: بسیاری از والدین که فرزندانی با اختلالات ذهنی و یا سایر معلولیت ها دارند مدام از ما سوال می کنند مرکز چه زمانی باز می شود؟ شاید کرونا تا مدت ها باشد آیا مراکز توانخبشی و آموزشی برای این بچه ها همچنان باید بسته باقی بماند؟
وی افزود: با وجود اینکه خدمات و آموزش ها بصورت مجازی برای خانواده ها ارائه می شود ولی عملا این آموزش ها اثرات مورد انتظار را ندارد و بنا بر گفته خانواده ها، باعث عصبی شدن و تنش و اختلاف آنها با کودکان شان شده است.
از مجموع گفته ها و تجربیات چند ماهه زندگی با کرونا می توان گفت این وضعیت برای افراد خاص جامعه و از جمله معلولان دوران سخت تری بوده است با یادآوری اینکه برخی معلولان نمی‌توانند خود را کاملاً مانند افراد دیگر قرنطینه کنند، زیرا آنها به کمک منظم و مستمر سایر افراد برای انجام کارها و مراقبت روزانه از خود نیاز دارند.
فارغ از بحث آمار و اینکه در هر جامعه چند درصد دچار معلولیت هایی از طیف مختلف هستند باید گفت وجود حتی یک نفر که در شرایط سخت تری در دورانی خاص همچون همه گیری کرونا می تواند مورد توجه باشد. در شهرستان بروجرد بیش از هفت هزار پرونده مرتبط با معلول جسمی، حرکتی، ذهنی، شنوایی و اعصاب و روان در بهزیستی به ثبت رسیده است که بنا بر گفته کرم رضا پیردایه رئیس بهزیستی شهرستان بروجرد، ۲۳۴ خانواده چند معلولیتی در بروجرد وجود دارد. یعنی خانواده هایی که دارای بیش از ۲ معلول هستند.
وی می گوید: مشکلاتی اعم از اشتغال و مسکن و مناسب سازی نشدن مبلمان شهری از عمده ترین مشکلات جامعه معلولان است که در حوزه مسکن و اشتغال تمهیدات و اقداماتی اعم از پرداخت وام های با بهره چهار درصد و پرداخت حق بیمه کارفرما تا چند سال در مورد افراد دارای معلولیت انجام شده است.
رئیس بهزیستی شهرستان بروجرد یادآور شد: در زمینه مناسب سازی مبلمان شهری اقداماتی انجام شده است ولی هنوز باید خیلی کار انجام شود تا حداقل هایی برای امکان حضور برابر افراد دارای معلولیت در جامعه فراهم شود.
همه ساله با آمدن روز جهانی معلولان در یک روز بصورت نمادین توجه خاص تری به این قشر از جامعه می شود. توجهی که حتی برگزاری همایش های معمولی می تواند باعث خوشحالی آنها شود زیرا در شرایطی که به علت عدم مناسب سازی، شرایط حضور برابر این افراد در اجتماع فراهم نشده است آنها مجبورند مدت زمان بیشتری در خانه بمانند اما برگزاری گردهمایی ها برای حتی یک روز می تواند حال آنها را بهتر کند.
این حال خوب آنها را می توان در لبخندها، خنده ها و دست زدن ها و تشویق های پی در پی میان برنامه هایی که در طول یک همایش ارائه می شود احساس کرد همان چیزهای معمولی که گاه برای ما وقت گیر و کسل کننده است برای آنکه همیشه در خانه نشسته است غنیمتی است.
سوم دسامبر مصادف با ۱۲ آذر از سال ۱۹۹۲ و از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد به عنوان روز جهانی معلولین اعلام شده است.