رخداد مهم بهرهبرداری از بخش بخار نیروگاه گازی فردوسی مشهد با بهره‌گیری از سرمایه بخش خصوصی در واقع ایجاد مسیری برای تیدیل همه نیروگاههای قدیمی برق کشور به روش سیکل ترکیبی برای تولید برق است که یک صرفه‌جویی بزرگ اقتصادی را نیز کلید زد.
"نیروگاههای سیکل ترکیبی" راه‌حلی بسیار کارآمد، قابل اعتماد، مقرون به صرفه و سازگار با محیط زیست برای تولید برق است. در واقع این نوع نیروگاه، ترکیبی از توربین بخار و توربین گازی به نحوی است که در آن ژنراتور توربین گازی تولیدکننده نیروی برق شده و انرژی حرارتی حاصل از کار توربین گاز به جای اتلاف، برای تولید بخار مورد نیاز توربین مورد استفاده قرار می‌گیرد و به این طریق برق تولید می‌شود.
امروز ۱۳ آذر ۱۳۹۹ به همت دولت تدبیر و امید در قالب "پویش الف - ب - ایران" نخستین بخش بخار نیروگاه گازی فردوسی واقع در حومه مشهد طی مراسمی توسط رییس جمهوری وارد مرحله بهرهبرداری شد تا نخستین گام اساسی برای کاهش مصرف سوخت گاز در خراسان رضوی و تولید برق مناسب برداشته شود زیرا در شرایط کنونی استفاده از گاز هم دیگر برای نیروگاهها برق توجیه اقتصادی ندارد و لاجرم باید به دنبال سوخت جایگزین بود.
بر اساس آمارهای موجود حجم کل تولید گاز در کشور یک میلیارد مترمکعب و حجم مصرف آن یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون مترمکعب می‌رسد.مصرف را ندارند. همچنین در فصل گرما میزان مصرف گاز در خراسان رضوی حدود ۳۰ میلیون مترمکعب است که در زمستان به ۵۵ میلیون مترمکعب می‌رسد. ۸۰ درصد این حجم مصرف مربوط به بخش خانگی و بقیه آن مربوط به واحدهای تولیدی صنعتی است.
سالها پیش "پالایشگاه خانگیران سرخس" واقع در شمال شرق خراسان رضوی نیاز استانهای سه‌گانه خراسان، سمنان و گلستان را تامین می‌کرد اما این پالایشگاه هم‌اینک فقط پاسخگوی نیاز مشترکان سوخت گاز در خراسان رضوی است و حتی در زمستان با افزایش مصرف گاز خانگی، دیگر جوابگوی نیاز صنایعی مانند سیمان و نیروگاهها برق نیست.
استفاده از "مازوت و گازوییل" هم به عنوان سوخت جایگزین برای صنایع و نیروگاهها برق نه تنها آلودگی شدید زیست محیطی را به دنبال دارد بلکه هزینه بالای آن نسبت به گاز برای این بخشها فاقد صرفه اقتصادی است لذا تنها راهکار تامین گاز مورد نیاز کارخانه‌ها و نیروگاههای تولید برق "بهینه‌سازی مصرف سوخت" در این واحدها است.
مدیرعامل شرکت برق منطقه‌ای خراسان به خبرنگار ایرنا گفت: این شرکت وظیفه تامین برق استانهای خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی را با ظرفیت نصب شده نیروگاهی پنج هزار و ۶۲۳ مگاوات دار که تولید سالانه برق آنها ۲۱ هزار و ۴۰۰ میلیون کیلووات ساعت است.
رضا ریاحی افزود: برای حفظ محیط زیست و کاهش آلایندگی بهتر است سوخت نیروگاههای برق گاز باشد اما شبکه گازرسانی در منطقه خراسان فقط قادر به تامین شش میلیون مترمکعب از سوخت مورد نیاز روزانه نیروگاههای برق د راین خطه است.
وی ادامه داد: همچنین تاکنون در چارچوب اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران هفت واحد از ۹ واحد نیروگاهی منطقه خراسان به بخش خصوصی واگذار شده که روزانه تا ۱۳ میلیون مترمکعب گاز یا گازوییل و مازوت مصرف می‌کنند.
مدیرعامل شرکت برق منطقه‌ای خراسان گفت: پارسال تامین سوخت گاز مورد نیاز نیروگاههای این منطقه به مرحله حاد رسیده و به یک میلیون مترمکعب در روز کاهش یافته بود.
وی افزود: استفاده از گازوییل یا مازوت به عنوان سوخت نیروگاههای برق مضراتی از جمله افزایش هزینه‌های تامین سوخت و نگهداری نیروگاه، مشکلات حمل و نقل، نصب اجباری مخازن گازی در نیروگاه و فقدان توجیه و صرفه اقتصادی را برای بخش خصوصی اداره‌کننده آنها دارد.
۲۵۰ میلیون مترمکعب صرفه‌جویی سوخت
مدیرعامل شرکت تولید برق حرارتی نیز گفت: فعالیت هر واحد بخار نیروگاه گازی تولید برق، سالانه ۲۵۰ میلیون مترمکعب صرفه‌جویی در مصرف سوخت به دنبال دارد.
محسن طرزطلب در گفتگو با خبرنگار ایرنا افزود: فعالیت نیروگاه گازی تولید برق همچنین حفظ محیط زیست و کاهش آلاینده‌ها به ویژه دی‌اکسید کربن را باعث می‌شود بطوری که با برنامه‌ریزی صورت گرفته سالانه ۶۰ هزار تن دی‌اکسید کربن از این طریق مها می‌شود.
وی ادامه داد: نیروگاه سیکل ترکیبی فردوسی مشهد شامل شش واحد گازی با ظرفیت ۹۵۴ مگاوات تولید برق است که با راه‌اندازی سه واحد بخار آن میزان تولید برق به هزار و ۴۳۴ مگاوات می‌رسد.
مدیرعامل شرکت تولید برق حرارتی گفت: امسال تاکنون چهار واحد بخاریدر قالب تبدیل نیروگاه گازی قدیمی به نیروگاه سیکل ترکیبی در نیروگاه برق فردوسی مشهد مورد بهرهبرداری قرار گرفته است.
وی افزود: تبدیل واحدهای نیروگاهی گازی به نیروگاه سیکل ترکیبی در قالب قراردادهای منعقده با سرمایه‌گذاران داخلی موجب افزایش بازه نیروگاهها از ۳۳ درصد به ۵۸ درصد می‌شود.
طرزطلب ادامه داد: سه واحد بخار نیروگاهی دیگر در کشور نیز تا پایان امسال وارد مدار تولید می‌شوند که شامل واحد بخار شماره یک نیروگاه سبلان در اردبیل، واحد بخار شماره دو نیروگاه ارومیه در آذربایجان غربی و واحد بخار شماره ۳ نیروگاه شیراز در استان فارس هستند.
وی گفت: دو واحد بخار نیروگاههای تازه‌تاسیس شرکت تولید برق حرارتی نیز تا پایان آذر ماه جاری در استانهای آذربایجان شرقی و مازندران وارد مدار تولید می‌شوند.
مدیرعامل شرکت تولید برق حرارتی افزود: در مجموع ۹ واحد بخار نیروگاهی این شرکت به بازده نیروگاههای برق حرارتی در کشور افزوده شده و تا پایان سال آینده بازده این بخش از صنعت برق ایران به ۴۰ درصد خواهد رسید.
وی ادامه داد: حجم مصرف گاز خانگی بطور معمول در فصلهای پاییز و زمستان افزایش می‌یابد که باعث کاهش توان تامین گاز مورد نیاز واحدهای نیروگاهی به ویژه مناطق در شرق و شمال شرق کشور است و نیروگاههای برق این منطقه را به اجبار به سمت استفاده از سوخت مایع و گازوییل سوق می‌دهد.
طرزطلب گفت: ظرف ۲۰ روز اخیر روزانه ۷۰ میلیون لیتر گازوییل در نیروگاههای برق حرارتی در سطح کشور استفاده شده در حالی که نسبت نرخ گازوییل به قیمت گاز، یک به دو یا یک به سه است لذا اهمین بسیاری دارد که در شرق و حتی دیگر نقاط کشور واحدهای بخار نیروگاههای گازی توسعه یابند تا بتوان در مصرف گاز در این بخش از صنعت ایران صرفه‌جویی نمود.
وی افزود: دولت با تدبیر سازمان برنامه و بودجه و همراهی مجلس شورای اسلامی، میزان صرفه‌جوی حاصل از راه‌اندازی واحدهای بخار نیروگاههای برق در کشور به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی بازمی‌گردد. مدت بازپرداخت اصل و فرع سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ساخت قسمت بخار نیروگاهها به دو سال رسیده است.
مدیرعامل شرکت تولید برق حرارتی گفت: با تدبیر رییس جمهوری و اقدامات سازنده دولت، شاهد بازگشت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و سود حاصل از آن در حوزه ساخت و بهرهبرداری بخش بخار نیروگاههای برق در شکور خواهیم بود.
پیشگامی "مپنا" در توسعه نیروگاههای سیکل ترکیبی
در این میان اشاره به نقش اساسی ابرشرکت مهندسی مپنا یا گروه شرکتهای "مدیریت پروژه‌های نیروگاهی ایران" در هموار نمودن این مسیر ضروری است.
مدیرعامل بخش طرحهای سرمایه‌گذاری مپنا به خبرنگار ایرنا گفت: نخستین واحد بخار نیروگاه سیکل ترکیبی فردوسی مشهد جزو نیروگاههایی است که با طرح ابتدایی "مپنا" در راستای توسعه زیرساختهای کشور ایجاد شده تا بتوان برق بیشتری در نیروگاهها، همزمان با صرفه‌جویی در مصرف سوخت تولید کرد.
خلیل بهبهانی گاز طبیعی را سوخت اصلی نیروگاههای برق ذکر و بیان کرد: به ازای مصرف هر مترمکعب گاز در نیروگاه سه کیلووات ساعت برق تولید می‌شود و زمانی که نیروگاههای برق به سیکل ترکیبی می‌شوند این میزان تولید برق به ۴.۸ کیلووات ساعت با همان میزان مصرف گاز افزایش می‌یابد.
وی افزود: ظرفیت تولید اسمی نیروگاه گازی فردوسی مشهد با افتتاح سه واحد بخار آن از ۹۵۴ مگاوات به هزار و ۴۳۴ مگاوات می‌رسد بدون آنکه ذره‌ای سوخت به حجم مصرفش اضافه شود. به این تتیب بازرده نیروگاه برق فردوسی از ۳۳ درصد کنونی به ۵۵ درصد افزایش خواهد یافت.
مدیرعامل بخش پروژه‌های سرمایه‌گذاری گروه مپنا ادامه داد: نیروگاههای سیکل ترکیبی مقرون به صرفه و سازگار با محیط زیست برای تولید برق هستند و باعث کاهش قابل توجه آلاینده‌های محیطی و گازهای گلخانه‌ای می‌شوند.
وی گفت: بر این اساس با اقدام دولت در بهرهبرداری بخشهای بخار در نیروگاه فردوسی مشهد از تولید دو میلیون و ۴۰۰ هزار تن گاز آلودکننده دی‌اکسید کربن جلوگیری شده است.
بهبهانی افزود: افتتاح نخستین واحد بخار نیروگاه گازی فردوسی در "پویش الف - ب - ایران" ۱۶۰ مگاوات تولید برق را به ظرفیت منصوبه کشور اضافه کرد.
وی ادامه داد: البته این پایان مزایای این طرح نیست زیرا پس از تکمیل ساخت دو واحد بخار دیگر نیروگاه برق فردوسی مشهد تولید برق بخش بخار این نیروگاه به ۴۸۰ مگاوات افزایش می‌یابد.
مدیرعامل بخش پروژه‌های سرمایه‌گذاری گروه مپنا گفت: این گروه مهندسی برای ساخت واحدهای بخار نیروگاه فردوسی ۴۰۷ میلیون یورو معادل ۱۲۰ هزار میلیارد ریال را بدون استفاده از منابع بانکی، تسهیلات یا اعتبارات صندوق توسعه ملی سرمایه‌گذاری کرده است. محل تامین این هزینه نیز "درآمد طرحهای خارج از کشور" گروه مپنا بوده است.
وی افزود: همزمان با واحد بخار نیروگاه فردوسی مشهد، واحدهای بخار نیروگاه پرند تهران و نیروگاه عسلویه نیز توسط گروه مپنا ساخته شده‌اند. تاکنون ساخت واحد پرند کامل شده و در مدار قرار گرفته و ساخت دو واحد در عسلویه نیز به پایان رسیده است.
بهبهانی ادامه داد: ساخت واحدهای بخار نیروگاههای فردوسی، پرند و عسلویه نخستین تجربه ایران با مدل بخش خصوصی است که برای افزایش اینگونه توسعه نیازی به استفاده از سوخت گاز نیست.
وی همچنین گفت: تجهیزات واحدهای ۲ و ۳ بخار نیروگاه فردوسی تامین شده و این دو واحد تا پایان سال آینده بهرهبرداری می‌شوند. همه تجهیزات اصلی واحدهای بخار این نیروگاه توسط گروه مپنا در داخل کشور ساخته شده است.
مدیرعامل طرحهای سرمایه‌گذاری گروه مپنا افزود: سامانه کنترل "ام.پی.اس.اف" نیروگاه فردوسی مشهد نیز ساخت مپنا است. تعداد سازندگان این نوع سامانه فنی در دنیا به اندازه انگشتان یک دست است لذا در این بخش نیز با هوشمندسازی فرآیندها و کاهش نیاز کشور به سامانه‌های خارجی وارداتی، گام بسیار بلندی برای خودکفایی این بخش از صنعت برق ایران برداشته شده است.
وی ادامه داد: سامانه کنترل نیروگاه برق فردوسی جلوگیری از تهدیدات سایبری را ممکن کرده و می‌تواند مورد استفاده همه صنایع قرار گیرد لذا سامانه‌ای کاملا داخلی برای جایگزینی همه نمونه‌های خارجی آن است.