دولت در موعد مقرر لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ را به مجلس ارایه داد و مجموع دخل و خرج آخرین برنامه مالی دولت تدبیر برای سال آینده ۲۴۳۵.۷ هزار میلیارد تومان است که بودجه عمومی سهم ۹۲۹.۸ هزار میلیارد تومانی از این عدد را دارد. عمده این عدد را قرار است، منابع عمومی تامین کند. منابع عمومی از بودجه با ۸۴۱.۳ هزار میلیارد تومان نسبت به بودجه امسال رشد بیش از ۴۷ درصدی دارد.
در غیاب پول نفت و کاهش درآمدهای نفتی، مالیات مهم‌ترین منبع درآمدی برای بودجه محسوب می‌شود به طوری که سهم درآمدهای حاصل از مالیات در بودجه ۱۴۰۰ حدود ۲۴۸ هزار میلیارد تومان است. هر چند فروش نفت در بودجه ۱۴۰۰ بیشتر از سال ۹۹ است با این وجود دولت بودجه سال بعد را با افزایش ۲۱ درصدی درآمدهای مالیاتی بست.
در بی‌پول‌ترین سال دولت که فروش نفت به حداقل رسید دیدیم که پولسازی از محل مالیات چقدر اهمیت دارد و گرچه دولت سقف درآمدهای مالیاتی را بالابرد و پایه‌های مالیاتی را افزایش داد اما همچنان وصول درآمدهای مالیاتی بسیار کمتر از پتانسیل و ظرفیت‌ها در این بخش از اقتصاد است. به نظر می‌رسد دولت با درک اهمیت ظرفیت‌های این بخش از اقتصاد، در کنار افزایش سهم نفت در درآمدها، از درآمدهای مالیاتی هم غافل نشده و سهم آن را افزایش داده تا تمام تکیه بودجه به نفت نباشد. اما به خوبی می‌دانیم سقف بلند معافیت‌های مالیاتی بدون توجیه و فرار مالیاتی موانع بزرگی برای تحقق این هدف دولت در بودجه به شمار می‌روند.
شروط تحقق مالیات بودجه ۱۴۰۰
«مهدی طغیانی» سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس یازدهم در گفت وگو با ایرنا درباره بسترهای تحقق درآمد دولت از محل وصول مالیات ۲۴۸ هزار میلیارد تومانی و ضرورت کشف فرارهای مالیاتی و ساماندهی معافیت‌ها می‌گوید: به‌طور قطع مالیات پیش‌بینی شده در بودجه ۱۴۰۰ با اصلاح پایه‌های مالیاتی این رقم قابل وصول است.
وی ادامه داد: در حال حاضر چندین طرح برای اصلاح پایه‌های مالیاتی تعریف شده که در دولت مطرح شده و موادی از لایحه مالیات‌های مستقیم در آن لحاظ شده و اگر دولت به‌طور جدی از آن حمایت کند، تا میزان قابل توجهی از موانع افزایش درآمدهای مالیاتی برطرف می‌شود و مهم‌ترین موضوع در آن، بحث ساماندهی معافیت‌های مالیاتی است.
طغیانی با اشاره به میزان معافیت‌های مالیاتی بدون توجیه که امکان تبدیل به درآمدهای دولت برای اداره امور کشور دارند، اظهار داشت: اعداد متعددی از میزان معافیت‌های مالیاتی ارایه می‌شود که دامنه آن از ۷ هزار میلیارد تومان تا ۴۰۰ هزار میلیارد تومان است اما از آنجایی که نظام درآمدی شفاف نیست، نمی‌دانیم میزان معافیت‌های مالیاتی که می‌تواند وارد اقتصاد شود چقدر است و این برآوردها دقیق نیستند.
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس افزود: آنچه که می‌دانیم این است که رقم معافیتمساله‌های مالیاتی که می‌تواند جزیی از درآمدهای دولت باشد قابل توجه است. اگر معافیت‌های مالیاتی ساماندهی شوند، پیش‌بینی می‌شود که رقم چشمگیری به درآمدهای دولت اضافه شود.
وی درباره ضرورت جلوگیری از فرارهای مالیاتی اظهار داشت: قوانینی در این رابطه مصوب شده که باید به اجرا برسند. راه‌اندازی سامانه مودیان و پایانه‌های فروش برای اخذ مالیات از جمله قوانینی است که برای جلوگیری از فرار مالیاتی در مجلس دهم تصویب شدند که مهلت برای اجرای این قوانین رو به اتمام است و دولت باید هر چه سریع‌تر این موضوعات را عملیاتی کند.
طغیانی ادامه داد: بسیاری کسب و کارها تنها در صورتی که به سامانه مودیان متصل باشند اجازه نصب کارتخوان را دارند بنابراین اجرای این قوانین در پیشگیری از فرارهای مالیاتی بسیار موثر هستند و پیش‌بینی‌هایی در قانون شده که اجازه نمی‌دهد کسب‌وکارهای غیررسمی و غیرشفاف بتوانند درآمدهای آنچنانی داشته‌باشند.
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس یازدهم تاکید کرد: در کنار این قوانین، مالیات بر مجموع درآمد که در حال حاضر در کمیسیون اقتصادی در قالب طرح در حال بررسی و دولت هم حال تدوین لایحه آن است و در مسیر تصویب در هیات وزیران قرار دارد، می‌تواند در کشف فرارهای مالیاتی بسیار موثر باشد.
این آمار و ارقام نشان می‌دهد که احتمالا بودجه سال آینده با فرض لغو تحریم‌ها بسته شده است، زیرا دولت تعداد بشکه‌های نفتی که قرار است بفروشد را حدود ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز در نظر گرفته که در سطح فروش نفت کشور در سال ۹۶ و پیش از تحریم‌ها بوده است. در سال‌جاری فروش نفت به‌طور میانگین حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز بوده است.
پیش‌بینی‌های مالیاتی در بودجه چقدر درست از آب درآمد؟
هر چند که اوایل امسال سازمان امور مالیاتی از ۳۵ هزار میلیارد فرار مالیاتی در کشور خبر داد اما طبق گفته افرادی که دسترسی به اطلاعات دارند مانند «محمدرضا پورابراهیمی»رییس کمیسیون اقتصادی مجلس این عدد به ۷۰ هزار میلیارد تومان هم می‌رسد، همچنین همانطور که گفته شد از میزان معافیت‌های مالیاتی هم هیچ عدد دقیقی وجود ندارد و در شرایط سختی که امکان فروش نفت برای کشورمان بسیار محدود شده، جای این اعداد و ارقام در بودجه کشور به شدت خالی است.
اما با تمام این موانع و نبود زیرساخت‌های موثر برای مالیات ستانی دولت توانست در سال ۹۸ بیش از انتظار عمل کند و با توجه به اینکه طبق بودجه سال گذشته درآمدهای مالیاتی معادل ۱۵۳ هزار میلیارد تومان درنظر گرفته شده بود، ۱۴۳ هزار میلیارد تومان وصول مالیات و ۲۵ هزار میلیارد تومان عوارض از محل قانون ارزش افزوده به دست آمد که حکایت از تحقق ۱۰۲ درصدی درآمدهای مالیاتی دولت در سال گذشته دارد. هر چند امسال کسب و کارها با شرایط سخت محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا مواجه بودند اما طبق گزارش سازمان امور مالیاتی کشوردر ۷ ماهه اول امسال، ۱۰۵ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی وصول شده است که رشد ۳۵ درصدی نسبت به مدت مشابه در سال گذشته را نشان می‌دهد.