حجت الاسلام احمد مبلغی در نشست رونمایی کتاب نا، زندگینامه شهید صدر که عصر دوشنبه در اندیشگاه کتابخانه ملی، برگزار شد، با اشاره به تفکر این اندیشمند گفت: اندیشه‌های او در یک حوزه خاص نیست، او در هر حوزه‌ای نگرش مهم و متفاوتی دارد و همه آنها ابتکار و خاستگاه حرکت بودن را با خود می آورند.
سوی دیگر این شخصیت نابغه روشی است که در تولید افکار او صورت گرفته، به ویژه در حوزه دین که موضوعی چند لایه است. انتخاب روش در مطالعات دینی یکی از سخت‌ترین روش‌های علمی است اما شهید صدر در این زمینه روش منحصر به فردی دارد.
عضو مجلس خبرگان ادامه داد: او در مطالعات دینی دو نکته را همواره در نظر دارد، یکی حرکت از سوی خدا به سوی انسان و دیگری حرکت انسان به سوی علم، ارتباط خدا و انسان را در روش مطالعه محمدباقر صدر می‌بینید، او به انسان که می‌رسد سطحی‌اندیشی نمی‌کند.
مبلغی با اشاره به کلام صدر که شناخت انسان در فقه را مهم می‌داند، اضافه کرد: به نظر او باید انسان معاصر را شناخت، همه تحولات نقش‌آفرینی و خلق‌های علمی در حوزه انسان به یکدیگر پیوند می‌خورند. او در فقه و استنباط، بر کلیدواژه انسان معاصر تاکید می‌کند و به همین دلیل وقتی به انسان‌شناسی می‌رسد، در آن دقیق می‌شود و تامل می‌کند.
وی با بیان این که صدر از علم برای مطالعاتش استفاده کرده است، گفت: او معتقد است برای مطالعه هر موضوع باید نگاه علمی آن را مطالعه کرد، سپس به سراغ قرآن و رابطه عبودیت انسان با خدا رفت. نگاه کلان شهید محمدباقر صدر را یا باید در طبیعت و ارتباط او با عناصر طبیعی مطالعه کنید، یا تاریخ و اندیشه‌های مربوط به سنی اجتماعی را ببینید و یا در صفات خداوند و نیز ارتباط خدا با انسان و یا در علم، به نظر صدر، حقیقت منهای علم معنایی ندارد.
مبلغی ادامه داد: در همه آثار صدر نگاه عمیق به گذشته وجود دارد و آن را نقد می‌کند و بدون هیاهو حرف خود را می‌زند. این گونه مشخص می‌شود که تاریخ را چقدر خوب می‌فهمد، او فقیه عرصه اجتماع و فیلسوف علم است، نسل جدید به سادگی می‌تواند با کلام او ارتباط برقرار کند.
وی اضافه کرد: این کتاب اثری ارزشمند و در نوع خود کم‌نظیر است و خوب است که برای دیگر بزرگان هم این روش به کار گرفته شود اما برخی از بخش‌های کتاب باید عمیق‌تر شوند، مثلاً مخاطب او هیچ وقت شیعه صرف نبوده است و آثار او برای جهان نوشته شده‌اند.
حضور صدر در نجف زندگی فکری او را تغییر می‌دهد
اشرف بروجردی رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نیز با اشاره به زندگی شهیدمحمدباقر صدر گفت: همه ما درباره سابقه خانوادگی صدر می‌دانیم و اینکه چقدر شناخت دینی در شخصیت اجتماعی اثر دارد. این خانواده چه در عراق چه لبنان به ایران تاثیرگذار بودند.
محیط اجتماعی می‌تواند باورهای فرد را شکل بدهد، از آنجا که خانواده صدر در نجف زندگی میکردند و خانواده علمای بسیاری نیز در این شهر بودند که همه در جهت تبیین اندیشه دینی تلاش می کردند، حضور صدر در نجف زندگی فکری او را تغییر می‌دهد.
وی با اشاره به تلاش محمدباقرصدر برای راه‌اندازی حزبی در دوران حکومت بعث در عراق گفت: او خودش تنها نبود و عواملی که اطراف او بودند باعث شدند که بتواند اندیشه خود را ترویج کند. ما باید سرمایه‌های جهان اسلام را بشناسیم و آنها را به آینده معرفی کنیم، بعد از چهل سال هنوز تاثیر حضور امام موسی صدر در لبنان قابل مشاهده است.
بروجردی کتاب نا را ارزشمند دانست و گفت: کتاب نا نوعی تاریخ شفاهی است که به‌طور زندگینامه و با قلمی شیوا و شیرین نوشته شده این راه باید ادامه پیدا کند.
وی در ادامه خاطراتی از بنت الهدی (آمنه) صدر، بازگو کرد.
محمدباقر صدر متفکر مسلمان، شخصیت گمنامی بین ماست
مریم برادران، نویسنده کتاب نا، با اشاره به واکنش های متفاوتی که درباره کتاب شکل گرفته است، گفت: نوشتن این کتاب نوعی جسارت است، من شیفته محمدباقر صدر هستم و گاهی این انتقاد به من شده است اما سعی کردم منصف باشم. موارد زیادی بوده که تفکرش را نپسندیده ام اما آن را هم روایت کرده ام.
وی افزود: درباره این کتاب و هر کتاب دیگری این را گفته ام که این روایت نویسنده است و به معنای این نیست که همه محمدباقر صدر همین بوده است. این روایتی است که توانسته ام با دیگران در میان بگذارم و از آنها بپرسم. برای من حفظ و رعایت اصول هنری و ادبی مهم بوده و گاهی این رعایت، نویسنده را محدود می‌کند. نویسنده نباید هر چه به دست می آورد را به خواننده بدهد، باید جاهای خالی باقی بماند که مخاطب هم جست و جو کند، در این کتاب این نکته بسیار مهم است.
برادران افزود: محمدباقر صدر متفکر مسلمان، شخصیت گمنامی بین ماست. گمنام به این معنی که آثارش خوانده نمی‌شود یا به طور محدود خوانده می‌شود. شاید یک دلیل این باشد که آثارش به زبان عربی نوشته شده، اما به خصوص در سال‌های اخیر بیشتر این آثار به فارسی ترجمه و در اختیار مخاطبان قرار دارد و بخشی از کتاب‌های اصول ایشان تدریس می‌شود. من برای نوشتن این کتاب برای اولین بار برخی کتاب‌های شهید صدر را به زبان عربی خواندم با اینکه بسیار سخت بود اما فارغ از محتوای آن بسیار آموختم و در کتاب نیز در جاهایی الفاظ عربی را بدون ترجمه آورده‌ام. جاهایی به قصد از بعضی چیزها گذشته‌ام.
این نویسنده اضافه کرد: من وارد دنیای این انسان شدم و ورودم را با دیگران به اشتراک گذاشتم و بعد از آن شروع کردم کتاب‌هایش را بخوانم و این پنجره‌ای است که توانستم زیبایی‌های آن را ببینم و برایم بسیار مهم بود این شخصیت‌ها را بتوانم از نزدیک ببینم. نقدهایی که برای کتاب نوشته شده بود دوست داشتم و امیدوارم جامعه ما اهل گفت‌وگو باشند و نقد منصقانه داشته باشند. چرا برخی به توهین و کلی‌گویی روی می‌آورند؟ بسیاری دوست دارند نقدها جزیی باشند نه به شکل کلی زیرا کلی‌گویی ما را به جایی نمی‌برد.
وی خانواده صدر را دلیل قدرت یافتن شهید محمدباقر صدر دانست و گفت: بزرگ بودن آدم‌ها را از خانواده می‌توان دریافت کرد زیرا خانه جایی است که نمی‌توان در آن نقش بازی کرد و واقعیت آدم‌ها را خالص می‌توان دید. شهید صدر را می‌توان نمونه‌ای مطرح کرد که در خانواده چه نقشی داشته است زیرا خانواده هسته مرکزی است که جامعه را می‌سازد. صدر اهل گفت‌وگو است و این نقطه مغفول در کشور ماست.
درباره کتاب نا
کتاب نا، نوشته مریم برادران، روایتی نه‌چندان بلند، اما واقع‌نما، مستند و پرجزئیات از شهید صدر است که با دوری از زیاده‌پردازی و اغراقگری، در شانزده فصل به شرح زندگی او پرداخته است.
نا در عربی به‌معنای «ما» است؛ ضمیر اول شخص جمع یا متکلم مع‌الغیر. «نا» یادآورِ سه‌گانۀ شهید صدر است که بیشتر، او را به آنها می‌شناسند: فلسفتنا، اقتصادنا و مجتمعنا.
این کتاب در ۲۱۶ صفحه توسط پژوهشگاه صدر منتشر شده است.
سید محمدباقر صدر (زاده ۱۳۵۳ق/۱۳۱۳ش و درگذشته ۱۴۰۰ق/۱۳۵۹ش) فقیه و متفکر شیعه ساکن عراق بود که علوم دینی را نزد آیت الله خویی و برخی از علمای نجف آموخت.
او تحصیلاتش را پیش از ۲۰ سالگی به اتمام رساند و در حوزه علمیه نجف به تدریس علوم دینی پرداخت. سید محمد صدر، سید محمدباقر حکیم، سید کاظم حسینی حائری و سید محمود هاشمی شاهرودی از شاگردان اویند.
سید محمدباقر صدر در دانش‌هایی چون اصول، فقه، فلسفه سیاست و معرفت‌شناسی نظریه‌های جدیدی ارائه داده است. برخی از نظریه‌های مشهور وی عبارت است از: نظریه حق الطاعه، توالد ذاتی معرفت و منطقة الفراغ.
او کتاب‌های فراوانی نیز نوشته است که فلسفتنا، اقتصادنا، دروسٌ فی علم الاصول(مشهور به حلقات) و الاسس المنطقیه للاستقراء از مهم‌ترین آنها است.
مشارکت در تشکیل حزب الدعوة الاسلامیة، صدور فتوای حرمت عضویت مسلمانان در حزب بعث عراق و برپایی راهپیمایی و تظاهرات در شهرهای شیعه‌نشین جنوب عراق و بغداد بخشی از فعالیت‌های سیاسی وی بود. این اقدامات سبب شد که دولت وقت عراق او و خواهرش آمنه صدر را دستگیر و به شهادت برساند.