«نصرت‌الله تاجیک» روز پنجشنبه در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا، درباره رویکرد کشورهای عربی به ویژه عربستان سعودی نسبت به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا گفت: عربستان سعودی نسبت به سایر کشورهای عربی دیرتر پیروزی بایدن در انتخابات را تبریک گفت. آنها سعودی‌ها هم نمی‌خواستند ترامپ را از خود برنجانند و هم احتمال می‌دادند که ممکن است نتایج انتخابات تغییر کند و شانس پیروزی مجدد ترامپ افزایش یابد.
دوران عزای سعودی‌ها با اعلام نتایج انتخابات آمریکا آغاز شد
به گفته تاجیک، حضور ترامپ در کاخ سفید دوران خوبی برای سعودی‌ها بود، به ویژه از نظر منطقه‌ای و رویکرد خصمانه ایالات متحده نسبت به ایران بنابراین آنها امیدوار بودند ترامپ بار دیگر به ریاست جمهوری انتخاب شود. اما با اعلام نتایج انتخابات آمریکا و پیروزی بایدن، دوران عزای سعودی‌ها آغاز شد. پیروزی بایدن و شکست ترامپ، شوک سنگینی به هم‌پیمانان ترامپ در منطقه به ویژه سعودی‌ها وارد کرد و همچنان تبعات این شوک وجود دارد. اقدامات و اظهاراتی هم که از سوی آنها مطرح و انجام می‌شود، ناشی از همین شوک است.
«تیم بی» با شکست ترامپ یتیم شد
سفیر اسبق ایران در اردن با یادآوری تبعات داخلی شکست ترامپ برای عربستان سعودی ابراز داشت: شوک اصلی شکست ترامپ این بود که سرمایه‌گذاری محمد بن سلمان را نقش بر آب کرده و هزینه‌هایی که دربار سعودی متحمل شد تا شاید بتواند ترامپ را به جنگ با ایران وادار کند، بر باد رفت. از سوی دیگر این شکست می تواند منجر به قدرت گرفتن جناح‌های مخالف بین سلمان در ماه‌های آینده شود.
تاجیک درباره روابط و مناسبات آمریکا با عربستان سعودی در دوران ریاست‌جمهوری بایدن گفت: بعید است در مناسبات کلی و راهبردی ریاض و واشنگتن در دوره بایدن نسبت به ادوار سابق تفاوت چندانی ایجاد شود چرا که مناسبات دو کشور بر اصولی استوار است اما آن سهل‌گیری که دولت ترامپ نسبت به اقدامات دولت عربستان سعودی به ویژه در مورد مسائل حقوق بشری و جنگ یمن داشت، دولت بایدن نخواهد داشت. این همان کابوسی است ممکن است پایه‌های سلطنت بن سلمان را کمی بلرزاند.
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی در تشریح دلایل سهل‌گیری دولت ترامپ نسبت به اقدامات ریاض یادآور شد: این سهل‌گیری به خاطر منافع اقتصادی، فروش بیشتر سلاح به عربستان سعودی و افزایش فشار به ایران بود اما بایدن و تیمی که با وی کار می‌کنند، فقط به منافع اقتصادی و کمپانی‌های تسلیحاتی توجه نمی کنند و قائل به چشم پوشی از اقدامات ضد بشری عربستان در یمن نخواهند بود.
نقاط ضعف عربستان صرفا با سرمایه‌گذاری بر سیاست خارجی بایدن جبران نمی‌شود
تاجیک در پاسخ به این سوال که آیا عربستان سعودی قادر به اثرگذاری بر سیاست خارجی دولت بایدن خواهد بود، عنوان کرد: سعودی‌ها قدرت لابی‌گری و مالی‌شان را به کار خواهند گرفت تا بر سیاست خارجی دولت بایدن فشار وارد کنند اما هم میزان تاثیرگذاری آنها مانند دوران ترامپ نخواهد بود و هم بعید است بدون حل مسئله یمن، ریاض در دوره بایدن بتوان نقش موثری در تحولات منطقه‌ای داشته باشد.
وی با بیان اینکه بعید است ریاض تغییر جهتی در سیاست خارجی بایدن چه به صورت کلی و چه در مورد ایران ایجاد کند، گفت: سعودی‌ها مشکلات عدیده‌ای چه در داخل و چه در سیاست خارجی‌شان دارند و این مشکلات صرفا با سرمایه‌گذاری بر سیاست خارجی بایدن جبران نمی‌شود. البته نوع تعامل، بازی و نزدیکی ایران و آمریکا در دوران بایدن هم بسیار مهم است.
این دیپلمات پیشین گفت: یکی از مشکلات و معضلات سیاست خارجی سعودی‌ها در دوران بایدن مسئله یمن خواهد بود. واقعیت این است که ترامپ در این باره سهل‌گیری زیادی داشت در حالی که من فکر نمی‌کنم بایدن همانند ترامپ به این موضوع نگاه کند.
تاجیک حل بحران یمن را یک اولویت جهانی برشمرد و اظهار داشت: بشریت یک عذرخواهی بزرگ به مردم یمن بدهکار است. مصائب زیادی بر مردم یمن وارد شده است. چشم‌پوشی‌های دولت ترامپ نسبت به جنایتی که سعودی‌ها در یمن مرتکب شدند، موجب شده تا دولت بایدن حتما برای پایان آن تلاش کند و سعودی‌ها نسبت به این موضوع آگاه هستند.
قد و قواره سعودی‌ها کوچک‌تر از دخالت در سیاست خارجی ایران است
وی درباره اصرار عربستان سعودی برای حضور در مذاکرات احتمالی برجام تصریح کرد: مسائل میان تهران و واشنگتن ربطی به ریاض ندارد. قد و قواره سعودی‌ها کوچک‌تر از آن است که در مسائلی که به سیاست خارجی ایران مربوط می‌شود، دخالت کنند.
این دیپلمات پیشین گفت: زمانی می‌خواهیم ترتیبات منطقه‌ای جدیدی را ایجاد و الگوی جدیدی را در همکاری‌های امنیتی و اقتصادی شکل بدهیم، کشورهای فرامنطقه‌ای هم هستند، مشکلی نیست که کشورهای منطقه‌ای مانند عربستان و امارات هم باشند ولی اینکه در موضوع هسته‌ای یا هر موضوع دیگری که به ایران مربوط می‌شود، سعودی‌ها بخواهند باشند، نه تنها هیچ دلیلی ندارد، بلکه حتی حرف و ادعا در این مورد هم برای ایران ایجاد حق می‌کند که در بسیاری از مسائل که پاشنه آشیل سعودی‌هاست، مانند مسئله شیعیان عربستان، خریدهای تسلیحاتی سعودی‌ها که باعث وحشت کشورهای کوچک منطقه شده یا مشکلاتی که ریاض با بعضی از همسایگان خود دارد، دخالت کند.
تاجیک اضافه کرد: عجیب است که سعودی‌ها رابطه ایران با کشورهای عربی و منافعی که ایران به عنوان یک قدرت مهم منطقه در سیاست خارجی خود دارد را برنمی‌تابند و این اهداف را به دخالت ایران در امور کشورهای عربی می‌دانند ولی به خود جرات می‌دهند که چنین درخواست‌های بی‌ربطی مطرح کنند.
وی با بیان اینکه در دوران اوباما هم برخی از کشورهای منطقه و از جمله سعودی‌ها چنین درخواست‌هایی را مطرح کرده بودند، خاطرنشان کرد: ایران درآن زمان هم توجهی به آن درخواست‌ها نداشت چون اساسا ربطی به آنها ندارد؛ هرچند ضروری است با این کشورها گفت‌وگوها و رایزنی‌هایی را برای رفع دغدغه، اعتمادسازی و ایجاد مفاهمه در قالب دو و چند جانبه منطقه‌ای انجام داد آن هم در به شکلی که همه مسائل را روی میز ریخت و نه فقط مسائلی که به ایران مربوط می‌شود.
کشورهای عربی رویکرد سازنده‌ای در مذاکرات احتمالی ندارند
سفیر اسبق ایران در اردن درباره اهداف و نیات عربستان سعودی برای حضور در هر نوع مذاکرات احتمالی ابراز داشت: واقعیت این است که بعضی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس با تحریک و سردمداری ریاض نمی‌خواهند قدرت و نفوذ منطقه‌ای ایران را بپذیرند. از سوی دیگر، آنها تلاش کردند همین برجام هم شکل نگیرد و بعد هم به دنبال از بین بردن آن برآمدند. اکنون هم هیچ رویکرد سازنده‌ای در هر مذاکرات احتمالی ندارند.
تاجیک با تاکید بر اینکه بعید است حتی آمریکایی‌ها با درخواست عربستان سعودی برای حضور در مذاکرات با ایران موافق باشند، بیان کرد: اگر آمریکایی‌ها هم موافق حضور کشورهای منطقه باشند، ایران با چنین درخواستی موافقت نخواهد کرد. اگر سعودی‌ها علاقه‌مند به مشارکت در چنین بحث‌هایی هستند، اول باید با مشارکت در ترتیباتی که ایران بارها برای ثبات و امنیت منطقه پیشنهاد داده، به طور سازنده وارد شوند تا زمینه رفع دغدغه فراهم شود.
به گفته این کارشناس مسائل بین الملل ایران با کشورهای منطقه به ویژه با عربستان سعودی مسائل و مشکلاتی دارد و ضروری است با یکدیگر گفت‌وگو کنند اما اینکه هر دو طرف، بخواهند دخیل در مشکلات طرف مقابل شوند اولا هیچ مسئله‌ای حل نمی‌شود و ثانیا هیچ کمکی به صلح، ثبات و همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی نخواهد کرد.
وی با اشاره به نقش لابی‌های عربی در خروج آمریکا از برجام گفت: از شروع مذاکرات برجام در دوران دولت اوباما، لابی‌های عبری و عربی از هیچ اقدام تخریبی فروگذار نکردند. نتانیاهو به سازمان ملل متحد رفت و در مجمع عمومی آن نقاشی مضحک را نشان داد و وزیر امور خارجه وقت عربستان سعودی با هواپیمای شخصی خود به وین رفت و با جان کری، وزیر خارجه وقت آمریکا دیدار کرد و تلاش کرد این توافق شکل نگیرد.
داستان فشار عربستان برای نابودی برجام در دوران بایدن تکرار نمی‌شود
این دیپلمات پیشین با بیان اینکه سعودی‌ها دیگر قادر نیستند مانند دوران ترامپ آمریکا را برای نابودی برجام تحت فشار قرار دهند، ابراز داشت: ترامپ یک فرصت بی‌نظیر برای لابی عبری و عربی بود و بعید است این داستان در دوران بایدن تکرار شود. شوک ایجاد شده ناشی از شکست ترامپ هم به خاطر همین تغییر روند داستان است زیرا در دوران ترامپ هر آنچه که می‌توانستند انجام دادند.
سفیر اسبق ایران در اردن با بیان اینکه عربستان سعودی حتی ترامپ را به ویژه پس از ساقط کردن پهپاد آمریکایی به رویارویی با ایران تشویق کردند، گفت: چون ترامپ می‌دانست که پهپاد آمریکایی به صورت غیرقانونی در فضای آب‌های سرزمینی ایران بوده، نتوانست هیچ کاری انجام دهد.
نگذاریم عربستان و اسرائیل بایدن را وارد جبهه خود کنند
تاجیک اظهار داشت: شرایط تغییر کرده و دوران خوشی و شکوفایی تاثیرگذاری لابی عبری و عربی در سیاست خارجی آمریکا تا حدی گذشته است. ما باید از این فرصت استفاده کنیم و اجازه ندهیم عربستان سعودی و اسرائیل بازیگر اول سیاست خارجی آمریکا شده و بخواهند در مورد ایران از آمریکا امتیاز بگیرند یا بایدن را به پشت اقدامات خود در منطقه و مخصوصا علیه ایران بیاورند.
وی خاطرنشان کرد: سعودی‌ها با قدرت تخریبی که دارند، رقابت را تبدیل به دشمنی کرده و به مسائل، اهداف و نیازهای سیاست خارجی ایران چهره و تصویر امنیتی می‌دهند و همه قدرت مالی، مادی و معنوی‌شان را بر تخریب آن روند قرار می‌دهند.
دوران بایدن، دوران تحقق و بازآفرینی میراث اوباما است
کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه در پاسخ به این سوال که آیا بایدن در مذاکرات احتمالی با ایران درصدد جلب رضایت عربستان یا تامین نظر آنها خواهد بود، خاطرنشان کرد: بایدن مانند اوباما نیست ولی از آن جهت که بایدن معاون اوباما بوده تلاش خواهد کرد میراث اوباما را محقق کرده وآن را باز آفرینی کند.
تاجیک با اشاره به مذاکرات سه‌جانبه پمپئو، نتانیاهو و بن سلمان و رویکرد آنها در مورد ایران هم ابراز داشت: سعودی‌ها انجام دیدار سه جانبه را تکذیب کردند ولی ممکن است این سفر و آن دیدارها انجام شده باشد چراکه اسرائیلی‌ها دوپهلو صحبت کرده و آن را تکذیب نکردند.
سفیر اسبق ایران در اردن درباره احتمال در پیش گرفتن استراتژی زمین سوخته از سوی دولت ترامپ و همکاری عربستان سعودی و اسرائیل با وی هم گفت: ظرفیت حمله به ایران یا هر کجای دیگری، چه صورت محدود و چه به صورت غیرمحدود، نه تنها وجود ندارد بلکه به دلیل مشکلاتی که کشورها در رابطه با کرونا دارند، بعید است به دنبال شروع جنگ و درگیری باشند.
ایران از تمامی ابزارهایش برای پاسخ دادن به هر حمله‌ای استفاده می‌کند
تاجیک با بیان اینکه هر گونه درگیری و حمله‌ای کل منطقه را درگیر خواهد کرد، یادآور شد: ایران یک قدرت منطقه‌ای است و دارای اهرم و ابزار در منطقه است و طبیعی است اگر مورد حمله قرار بگیرد، از تمامی اهرم و ابزارهایش برای پاسخ دادن استفاده می‌کند.
این دیپلمات پیشین درباره توافق عادی‌سازی روابط عربستان، بحرین و امارات با قطر و تاثیر آن بر معادلات منطقه‌ای گفت: قطر تکه ناجوری برای سعودی‌ها و سیاست‌های منطقه‌ای آنهاست و نزدیک شدن این کشور به اردوگاه سعودی و یارانش مرده زنده‌کن نیست کمااینکه به هم خوردن رابطه آنها و تحریم این کشور هم زنده مرده‌کن نبود.
عربستان باید قطر را مانند استخوان در گلو تحمل کند
سعودی‌ها می‌خواستند قطر را هم مانند بحرین زیر مهمیز خود درآورند اما به دلیل قدرت نرمی که قطری‌ها در منطقه و صحنه بین‌المللی و همچنین اقتصاد داخلی ایجاد کرده بودند، نتوانستند آن را رام کنند و با این توافق احتمالی که توسط کویت شروع شده، باید قطر را مانند استخوان در گلو تحمل کنند.
وی با تاکید بر اینکه از این دوری‌ها و نزدیکی‌ها در منطقه توسعه‌نیافته خلیج فارس نباید متعجب شد، اظهار داشت: سعودی‌ها می‌خواستند قطر را هم مانند بحرین زیر مهمیز خود درآورند اما به دلیل قدرت نرمی که قطری‌ها در منطقه و صحنه بین‌المللی و همچنین اقتصاد داخلی ایجاد کرده بودند، نتوانستند آن را رام کنند و با این توافق احتمالی که توسط کویت طراحی شده، باید قطر را مانند استخوان در گلو تحمل کنند.
ترامپ از خطوط قرمز عبور کرد
تاجیک درباره تغییر در مناسبات ایران با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در دوران بایدن گفت: واقعیت این است که در منطقه توسعه نیافته ای زندگی می‌کنیم و حکام کشورها فکر می‌کنند اگر مسائل ایران با غرب حل و فصل شود، نفوذش بیشتر می‌شود در حالی که چه جمهوری اسلامی به عنوان یک حکومت و چه ایران، هیچ سابقه‌ای در دو قرن اخیر برای تجاوز و سلطه‌گری نداشته‌اند.
وی با بیان اینکه حل بیشتر معادلات منطقه‌ای به نحوه بازیگری ایران بستگی دارد، اظهار کرد: ترامپ هم از برجام خارج شد، هم سپاه را تروریستی اعلام کرد، هم تلاش کرد اسنپ‌بک را انجام دهد اما از همه مهمتر، پایش را از همه خطوط قرمز فراتر گذاشت و دستور حمله به نظامیان ایرانی و عراقی را صادر کرد که منجر به شهادت سردار سیلمانی شد. اینها خطوط قرمزی است که ترامپ از آنها عبور کرد و اکنون بایدن باید مسئولیت این کارها را بپذیرد. بالاخره ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا این اقدامات را انجام داد. این مسائل باید به عنوان ضرایبی در روابط ایران و آمریکا و مشخصا برجام مد نظر قرار گیرد.
تاجیک با اشاره به تحلیل‌های مطرح شده نسبت به مذاکرات احتمالی ایران و آمریکا ابراز داشت: برخلاف برخی‌ها که فکر می‌کنند اگر ما با بایدن در مورد برجام مذاکره کنیم، بد است، معتقدم اگر با بایدن مذاکره نکنیم، خیلی بد است. ما باید براساس تجربیات این چند ساله و خطوط قرمزی که آمریکا از آنها عبور کرده است، باید با واشنگتن مذاکره کنیم و مابه‌ازای تبعات اقدامات ترامپ را از آنها دریافت کنیم.
نباید تصور شود ضدیتی بین سیاست داخلی و خارجی وجود دارد
سفیر اسبق ایران در اردن با بیان اینکه سیاست خارجی ادامه سیاست داخلی است، یادآور شد: سیاست خارجی، آینه تمام‌نمای سیاست داخلی است؛ بنابراین با مشکلاتی که طی دو، سه سال اخیر داشته‌ایم یکی از ضرورت‌های توفیق در سیاست خارجی، سر و سامان دادن به اوضاع داخلی است. باید دقت کنیم در تحولات داخلی به گونه‌ای حرکت نکنیم که تصور شود ضدیتی بین سیاست داخلی و سیاست خارجی وجود دارد. چرا که در آن صورت نمی‌توان از ظرفیت‌های کنونی و اشتباهاتی که آمریکای ترامپ در مورد ایران مرتکب شده است، به خوبی استفاده کنیم.
تاجیک با تاکید بر اینکه باید توازنی بین روابط منطقه‌ای و بین‌المللی‌مان ایجاد کنیم، بیان کرد: باید از توان و ظرفیت سیاست خارجی برای ایجاد حرکت به سوی استراتژی تنش صفر در سیاست خارجی استفاده کنیمتا بتوانیم از این گردنه عبور کنیم و برای مسائل داخلی به ویژه اقتصاد سیاسی خود فکر کنیم.