به گزارش ایرنا، با وجود آنکه همه ساله مازاد یا کاهش تولید محصولات کشاورزی مشکلات متعددی را برای کشاورزان و تنظیم بازار ایجاد می کند، اما اجرای کشت قراردادی و تولید بر مبنای ثبت سفارش بازار داخل و خارج راهگشای این امر خواهد بود.
بسیاری از مسئولان بر این باورند که اجرای کشت قراردادی به سبب تولید محصولات مطابق قرارداد، نوعی تضمین برای فروش محصول به شمار می رود که تولیدکنندگان به سبب ارتقای درآمد رغبت بیشتری نسبت به امر تولید دارند.
در شرایط فعلی تحریم، پایداری تولید و خودکفایی محصولات استراتژیک بسیار حائز اهمیت است و اجرای کشت قراردادی راه حلی مناسب برای پایداری تولید محصولات کشاورزی به شمار می رود و ایران با وجود پتانسیل بالای بخش کشاورزی و مزیت نسبی اقلیمی می تواند با توسعه صادرات کالاهای مزیت دار، درآمد ارزی قابل توجهی را نصیب کشور کند تا از فشار بر منابع نفتی بکاهد.
کشاورزی قراردادی، قراردادی است که برای یک مدت معین بین یک کشاورز و یک شرکت به صورت شفاهی یا کتبی پیش از آغاز فرآیند تولید منعقد می شود.
در این قرارداد پشتیبان (سرمایه گذار) و کشاورز در قالب شروطی در زمینه تامین نهاده های تولید، مشاوره، تولید، بازاریابی و فروش محصول نسبت به تولید محصولات کشاورزی اقدام می کنند.
مزایای کشت قراردادی
یک کارشناس حوزه کشاورزی گفت: فراهم شدن قیمت و بازار تضمینی برای محصولات تولیدی، معرفی فناوری جدید، نظارت بر محصولات و استفاده از مشاوره رایگان فنی در مزرعه، تامین نهاده هایی مانند: بذر و کود و سم و خدمات آموزشی رایگان، امکان دسترسی به اعتبارات به اشکال مختلف، استفاده از کشاورزی قراردادی به عنوان وثیقه، تسهیم ریسک و محافظت در برابر تغییرات قیمت بازار، دسترسی به بازار قابل اتکا، توسعه تجاری شدن کشاورزان کوچک مقیاس، کاهش هزینه های مبادله برای کشاورز ، ثبات درآمدی کشاورزان و افزایش مهارت های مدیریتی و فنی کشاورزان از جمله مزایای این طرح برای کشاورزان است.
علی حسین نژاد افزود: کشاورزی قراردادی با کشاورزان کوچک از نظر سیاسی پذیرفته تر است و حمایتهای سیاسی را میتواند با خود داشته باشد. از طریق همکاری با کشاورزان کوچک، سرمایه گذار می تواند بر محدودیت زمین غلبه کند و نسبت به خرید از بازار آزاد تولید قابل اتکاتر است.
وی اظهار کرد: همچنین شرکت سرمایه گذار به دلیل عدم مسئولیت در قبال تولید از ریسک کمتری برخوردار است؛ ضمن اینکه در این روش کیفیت محصول یکدستتری را می توان نسبت به بازار آزاد بدست آورد.
وی ادامه داد: تسهیم در ریسک دسترسی به محصول، بازار تولید و تغییرات آب و هوایی و بیماری، دسترسی به محصول کیفی با ارائه بذر و کود مطلوب به کشاورزی و نظارت مداوم، تهیه بذر توسط پشتیبان به منظور ایجاد بازاری منظم و غیر منقطع برای بذور و تطابق با استانداردها و ملاحظات مصرف کنندگان از دیگز مزایای این طرح برای پشتیبان می باشد.
حسین نژاد گفت: تعهد کشاورز برای فراهم آوردن کالایی خاص با استانداردهای کمی و کیفی تعیین شده از سوی خریدار و تعهد پشتیبان به حمایت از تولید و بازاریابی یا خرید کالاهای کشاورزی، همچنین توافق همواره خریداری از جمله اساس توافق های انجام شده بین کشاورز و پشتیبان است.
وی تشریح کرد: در کشاورزی قراردادی، ویژگی های قراردادها متفاوت اند و اغلب نوع، میزان، کیفیت و قیمت محصولات توافقی هستند، عقد قرارداد اساسا یک راه تسهیم ریسک بین تولیدکننده و پشتیبان است که تولیدکننده، در ریسک تولید و پشتیبان در ریسک بازار سهیم می باشد.
وی ادامه داد: ویژگی های محصول در کشاورزی قراردادی دامنه وسیعی از محصولات از جمله چای، برنج، محصولات گوشتی، محصولات سبزی و صیفی می باشد.
کشاورزی قراردادی، حلقه بین تولید و مصرف با کمترین دخالت واسطه است
مدیرعامل تعاون روستایی آذربایجان شرقی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: کشاورزی قراردادی، سیاست وزارتخانه و حلقه بین تولید و مصرف است و در واقع با ترویج آن بین حلقه های حمل، خرید، صنایع تبدیلی، عرضه بین تولیدکننده و مصرف کننده، رابطه مشخصصی شکل می گیرد و نقش واسطه کمتر می شود.
علی اکبر نژادرضا گفت: این اقدام به نفع تولید کننده و مصرف کننده بوده و شرکت هلدینگ مورد تایید اجرا کننده طرح خواهد بود؛ برای محصولاتی مانند کلزا و سایر دانه های روغنی و حبوبات برای موضوع قراردادی کشاورزی برنامه ریزی شده است که به زودی اجرایی می شود.
وی افزود: زمینه های همکاری اتحادیه تعاونی های روستائی شهرستان تبریز در راستای توسعه کشت قراردادی و همچنین بازرگانی محصولات کشاورزی با یکی از قوی ترین کارخانجات هلدینگ در سطح آذربایجان شرقی در حال تدوین و نهائی شدن است که بعد از تنظیم قرارداد، به زودی با اولویت دانه های روغنی، حبوبات و شیر عملیاتی می شود.
وی ادامه داد: زمینه های همکاری مناسب بیشتر در حوزه محصولات حبوبات شهرستان های هشترود و چاراویماق وجود دارد تا تولیدات کشاورزان منطقه به موقع به فروش برسد؛ بر این اساس با کشاورزان قرارداد بسته می شود تا در خصوص بیمه، بذر، کود و سایر احتیاجات به آنها پول پرداخت شود، به طوری که در نهایت بیش از قیمت تضمینی به کشاورزان هزینه پرداخت شود.
وی با اشاره به اینکه اتحادیه تعاونی های روستایی شهرستان تبریز به عنوان رابط اجرای این طرح است، گفت: امسال برای برداشت بهاره عدس، نخود و لوبیا قراردادهای کشاورزی اجرایی می شود.امسال برای برداشت بهاره عدس، نخود و لوبیا قراردادهای کشاورزی اجرایی می شود.
مدیر عامل تعاون روستایی آذربایجان شرقی گفت: پس از کاشت کلزا نیز اجرای این طرح قابلیت دارد؛ البته برای کشت سال آبی آینده برنامه ریزی اصلی برای اجرای طرح کشاورزی قراردادی انجام می شود، چون عملا امسال فصل کشت پاییزه گذشته و این طرح برای سال آینده قابلیت اجرایی دارد.
نژادرضا همچنین اظهار کرد: البته چارچوب قراردادها آماده شده است و مشکلی در این خصوص وجود ندارد.
برای توزیع بذر کلزا و خرید حبوبات در حوزه کشاورزی قراردادی با کشاورزان قرارداد امضا شده است
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی نیز با اشاره به ضرورت طرح یاد شده اظهار کرد: کاهش دغدغه کشاورزان و بازار با اجرای طرح کشاورزی قراردادی و تسهیل فروش محصولات کشاورزی، موثر شدن تشکل ها در خرید محصولات کشاورزان، افزایش عملکرد و افزایش درآمد کشاورزان، کاهش دادن دغدغه تامین مواد اولیه برای کارخانه فرآوری، سودآور بودن محصولات کشاورزی و پیوند دادن به بازارهای جدید، ورود به صادرات در بخش کشاورزی از جمله مزایای طرح کشت قراردادی است.
علی رخ افروز افزود: کشاورزی قراردادی حرکت از کشاورزی سنتی به سمت کشاورزی مدرن است؛ با توجه به اینکه تولید محصول بدون در نظر گرفتن بازار تجاری در کشاورزی سنتی مشکلات زیادی برای کشاورزی دارد، کاهش هزینه تولید و افزایش ضریب مکانیزاسیون و افزایش سطح زیر کشت در نتیجه استفاده از ادوات و ماشین آلات کشاورزی و دنبال بندها در کشاورزی کاهش می یابد.
وی ادامه داد: این طرح برای تنظیم بازار نیز مناسب خواهد بود و اجرای آن در کاهش هزینه تولید، رونق صادرات و ارتقاء درآمد کشاورزان نقش به سزایی دارد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی همچنین با اشاره به مزایای طرح کشت قراردادی، گفت: در این طرح، پول در زمان خرید به حساب کشاورزان واریز و آنان احساس رضایت می‌کنند؛ یکی از بزرگ ترین دغدغه های کشاورزان، واریز وجه محصول خریداری شده می باشد که متاسفانه در خرید تضمینی طول می کشد.
وی تشریح کرد: عدم نیاز به ثبت در سامانه «سیفا» در روستاهای دوردست فاقد امکانات اینترنتی، بالا بودن قیمت خرید در مقایسه با خرید تضمینی، پرداخت مساعده به کشاورزان برای بذر، کود، آماده‌سازی زمین (مکانیزاسیون و ماشین آلات) و بیمه در زمان کاشت، داشت، برداشت و به تبع آن خرید طبق قرارداد بین کشاورزان و اتحادیه از دیگر مزایای طرح است.
رخ افروز ادامه داد: در طرح کشت قراردادی، نقدینگی برای تامین نهاده های کشت تا برداشت محصول و هزینه‌ها از سوی شرکت پرداخت می‌شود، ضمن اینکه تحویل و ارسال به موقع محصولات کشاورزی به کارخانجات مورد نظر، پیش‌خرید محصولات کشاورزان به عنوان آرزوی دیرینه کشاورزان و حذف واسطه ها از دیگر مزیت های کشت قراردادی است.
وی گفت: با کشت قراردادی، کشاورزان دیگر نگران تامین مالی هزینه های کشت و خرید نهاده های کشاورزی و کاهش قیمت محصولات نیستند، ضمن اینکه تحویل و ارسال به موقع محصولات کشاورزان به کارخانجات مورد نظر از دیگر مزایای طرح است.
وی در خصوص برنامه‌های آینده در مورد طرح کشت یا کشاورزی قراردادی گفت: وارد کردن بخش کشاورزی به بازار سرمایه، راه اندازی مراکز نوآوری و توسعه بازار محصولات کشاورزی با نگاه به ضرورت های بخش کشاورزی و با هدف بالا بردن دانش و فرآوری، زنجیره ارزش و توسعه بازارهای جدید از دیگر مزایای طرح کشت قراردای است.
رخ افروز اضافه کرد: در این طرح همچنین می توان اجاره زمین های کشاورزی از کشاورزان و تا حد امکان «یکجا زراعی» و هماهنگی برای در اختیار گذاشتن زمین از منابع طبیعی و اراضی ملی را با مساعدتی که شرکت طرف قرارداد پرداخت می کند، عملی کرد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در خصوص اینکه تاکنون برای پیشبرد کشاورزی قراردادی چه اقداماتی در استان شده است، گفت: در توزیع بذر دانه روغنی کلزا، قرارداد با کشاورزان در شهرستان‌ها منعقد و با تایید وزارت کشاورزی شهرستان توزیع شده است. در توزیع بذر دانه روغنی کلزا، قرارداد با کشاورزان در شهرستان‌ها منعقد شده است و با تایید وزارت کشاورزی شهرستان توزیع شده است.
رخ افروز اظهار کرد: علاوه بر کلزا در خرید حبوباتی مثل نخود خود نیز اقداماتی در خصوص توزیع بذر با مساعدت اتحادیه تبریز انجام شده است و در موقع برداشت نیز محصول به قیمت روز، خریداری و به کارخانه تولید کننده بذر ارسال می شود.
وی ادامه داد: در مورد کلزا نیز این مورد از توزیع بذر تا مرحله خرید از کشاورزان طی شده، با این تفاوت که خرید به صورت تضمینی می باشد که امسال با قراردادی که بین شرکت مورد نظر با اتحادیه شرکت های تعاونی روستایی شهرستان تبریز انجام شده، عملی خواهد شد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی یادآوری کرد: در حال حاضر قرارداد با کشاورزان صرفاً در حد توزیع بذر انجام شده است.
کشت قراردادی، زمینه ساز افزایش تولید
رئیس سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی نیز با بیان اینکه کشاورزی قراردادی به عنوان یک نهاد ممکن می تواند برای کشاورزان سودآور باشد و آنها را به بازارهای جدید پیوند دهد، معتقد است؛ کشت قراردادی محصولات زراعی بخش کشاورزی، عامل اصلی در افزایش تولید محصولات مورد نیاز استان و کشور است.
اکبر فتحی درباره بررسی نحوه همکاری برای اجرای کشاورزی قراردادی اتحادیه شرکت های تعاونی روستایی، اظهار کرد: علاوه بر خرید تضمینی محصولات توسط سازمان تعاون روستائی آذربایجان شرقی، انعقاد کشت قراردادی محصولات زراعی با کشاورزان از جمله کشت دانه های روغنی مانند کلزا و سایر تولیدات زراعی نیز، جزو وظایف سازمان تعاون روستائی در راستای تامین محصولات مورد نیاز استان و کشور می باشد.
وی با اشاره به فسادپذیری محصولات کشاورزی در مقایسه با تولیدات صنعتی، گفت: نیازمندی محصولات کشاورزی به بازاریابی مطمئن و پایدار، به طور قطع بیشتر از تولیدات صنعتی است.
فتحی خاطرنشان کرد: در کشاورزی قراردادی تعیین میزان تناژ محصولات زراعی مورد نیاز از اولویت ویژه ای برخوردار است میزان تقاضا و نیاز بازار در کشاورزی قراردادی عامل تعیین کننده در تولید محصولات زراعی می باشد، لذا تهیه و تامین کود، بذر، و سرمایه در گردش موردنیاز کشاورزان جهت تشویق و ترغیب این عزیزان برای کشت محصولات زراعی ضروری است.
وی با اشاره به این که کشاورزی قراردادی از گذشته های دور در بخش کشاورزی مرسوم بوده و مسبوق به سابقه است و بخش های خصوصی در این خصوص فعالیت داشته اند، ادامه داد: کشاورزی قراردادی در نظام دولتی نیز معمول است؛ شرکت پشتیبانی امور دام استان و سازمان تعاون روستائی آذربایجان شرقی نیز باید در این زمینه فعالیت های خود را افزایش داده و نگاه تازه ای به کشاورزی قراردادی داشته باشند.
فتحی گفت: قرار گرفتن متولیان بخش کشاورزی در کنار کشاورزان در دوره های کاشت، داشت و برداشت و تهیه کود، بذر، سموم و سرمایه در گردش کشاورزان از مهم ترین عوامل تاثیرگذار در کشاورزی قراردادی و افزایش تولید محصولات مورد نیاز بازار مصرف است.قرار گرفتن متولیان بخش کشاورزی در کنار کشاورزان در دوره های کاشت، داشت و برداشت و تهیه کود، بذر، سموم و سرمایه در گردش کشاورزان از مهم ترین عوامل تاثیرگذار در کشاورزی قراردادی و افزایش تولید محصولات مورد نیاز بازار مصرف است.
وی مشارکت اتحادیه‌ها و تعاونی های کشاورزی و روستایی در توسعه کشاورزی قراردادی استان را ضروری دانست و تاکید کرد: سیاست های سازمان تعاون روستائی آذربایجان شرقی در خصوص کشاورزی قراردادی، کشاورزان را مجاب می کند تا در راستای تحقق این سیاست ها گام های محکمی برداشته و اقدام به افزایش سطح زیرکشت محصولات زراعی و افزایش عملکرد در واحد سطح محصولاتی منجمله دانه روغنی کلزا، نخود، عدس و سایر محصولات زراعی نمایند.
فتحی بر لزوم توسعه کشاورزی قراردادی با مشارکت اتحادیه‌ها و تعاونی‌های کشاورزی، روستایی استان تاکید کرد و گفت: معتقدم کشاورزی قراردادی راهکار رفع مشکلات تولید و بازار محصولات کشاورزی می باشد.
رئیس سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی خاطرنشان کرد: معاونت بهبود تولیدات گیاهی و مدیریت هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان جهادکشاورزی استان موظفند تا با تعامل بیشتر و هماهنگی های لازم، سازمان تعاون روستائی استان را در توسعه کشاورزی قراردادی محصولات زراعی مساعدت نمایند.