به گزارش ایرنا، بعد از آنکه ارتفاع هتل کوچه ارفعی با عدول از قوانین و به بهانه حمایت از زیرساخت‌های گردشگری منظر چهارباغ را نشانه رفت و البته برخی از اعضای شورای شهر و حتی میراث فرهنگی با عنوان حمایت از سرمایه گذاران گردشگری چشم‌شان را بر روی چهارباغ بستند، با سربرآوردن یک اسکلت ساختمانی در منظر پل خواجو؛ صدای شورای شهر سرانجام درآمد که باید شهرداری در قبال این قانون شکنی‌ها پاسخ بدهد.
گرچه پاسخی در کار نبود اما برخی از اعضای شورای شهر اصفهان خودشان آستین‌ها را بالا زدند، طرحی حالا در دست بررسی در شورای شهر است که در پاسخ به قانون شکنی‌ها و عدول از قوانین حریم آثار تاریخی، از سوی ۱۰ نفر از اعضای شورای شهر داده شده است.
آنچه آنها زیرعنوان "شهرداری تاریخی" پیشنهاد داده‌اند و قرار است با ایجاد دستورالعمل‌ها و تکالیفی، مدیران مناطق یک و سه را ملزم به حفظ حریم و ضوابط آثار میراث فرهنگی کند.
در واقع گویا قوانین طرح تفضیلی اصفهان جلودار تجاوز به حریم آثار تاریخی نیست و حالا برخی از اعضای شورای شهر می‌خواهند با ایجاد شهرداری تاریخی، شهرداری و مدیران مناطق دارای بافت تاریخی را متوجه مسئولیت‌شان در قبال قوانین حرایم آثار تاریخی کنند.
کارشناسان شهرسازی، معماری و میراث فرهنگی معتقدند باید مسئولان شهری را نسبت به حفظ هویت معماری و میراث فرهنگی اصفهان مسئولیت‌پذیر کرد؛ وگرنه انباشت قوانین با وجود ضوابطی که پیشتر هم بوده‌اند و مدیران شهری از آنها عبور کرده اند سودی نخواهد داشت.
حفظ منظر آثار تاریخی، راهی که هنوز در ابتدای آنیم
کورش محمدی رئیس کمیسون اجتماعی شورای شهر اصفهان در این باره معتقد است که با ایجاد شهرداری تاریخی یک شبه همه اتفاقات ناگوار حریم آثار میراث فرهنگی شهر اصفهان متوقف نخواهد شد اما گام مهمی برای باورپذیری مسئولیت صیانت از حریم آثار تاریخی برای شهرداری‌های مناطقی است که بیشترین آثار تاریخی را دارند.
محمدی در گفت و گو با ایرنا بر این باور است که با توجه به هویت و ماهیتی که برای شهرداری تاریخی تعریف می‌شود نباید از سوی مدیران مناطق شهرداری اجازه تجاوز به حریم و منظر آثار تاریخی داده شود و از این رو شهرداری تاریخی از نگاه او نه یک شبه که رفته، رفته تبدیل به پایگاه صیانت از حقوق میراثی شهر اصفهان خواهد شد.
محمدی به ایرنا گفت: در طرح شهرداری تاریخی، تکالیفی برای شهرداری‌های مناطق یک و سه تعریف می شود که شکل قانون پیدا می کند و به نوعی ارتباط ویژه‌ای بین صیانت از حریم آثار تاریخی شهر اصفهان و همین طور وظایف، رسالت و کارکردهای شهرداری این ۲ منطقه ایجاد می شود.
این عضو شورای شهر و همکاران همفکرش انتظار تغییرات یک باره در باورها و نگرش ها ندارند اما معتقدند که شهرداری تاریخی می‌تواند نقطه عطفی برای حفظ حریم و منظر آثار تاریخی اصفهان باشد؛ اتفاقی که از نگاه محمدی باید ۵۰ سال پیش رخ می‌داد و شهرداری اصفهان به عنوان شهرداری تاریخی تکلیف و ماموریت می گرفت.
وی در پاسخ به این پرسش که تا چه اندازه از نظرات کارشناسی تحت عنوان شورای مشورتی کارآمد و موثر و نه فرمایشی استفاده خواهد شد گفت: تردید نکنید که مجموعه مطالبات جامعه مدنی و فعالان و دلسوزان میراث اصفهان که در این مدت در چندین حوزه مختلف ورود و مطالبات‌شان را در رسانه‌ها، فضای مجازی و مراجعه به شورای شهر، مکتوب بیان کردند روی این تصمیم گیری تاثیرگذار بوده است.
محمدی افزود: وظیفه کمیسون‌ها این است که از افراد خبره و صاحب‌نظر در حوزه معماری و شهرسازی و میراث فرهنگی مشورت گرفته شود. مهم ترین خروجی که در گام‌های اول این طرح پس از تصویب شاهد خواهیم بود، ایجاد حساسیت سازمانی و اجتماعی نسبت به میراث فرهنگی و حریم بناهای میراثی اصفهان خواهد بود.
رئیس کمیسون اجتماعی شورای شهر اصفهان، ریشه پیشنهاد شهرداری تاریخی را در مطالبات عامه مردم و به طور ویژه نخبگان و فعالان حوزه میراث فرهنگی دانست و گفت: شهرداری تاریخی امروز در پاسخ به مطالبه صاحب نظران در حوزه معماری و میراث فرهنگی مطرح شده است، بسیاری از این افراد در طی سال‌های اخیر یک تنه جور بسیاری از قوانین ضعیف و قوانین نانوشته را به گرده کشیده‌اند.
وی افزود: به طور یقین قوانین و اصولی که در شورای عالی معماری و شهرسازی و همین طور در وزارت میراث فرهنگی برای حریم های آثار تاریخی تعریف شده است، در دستوالعمل‌ها و تدوین لایحه نهایی و آیین‌نامه اجرایی شهرداری تاریخی دیده خواهد شد.
طرح شهرداری تاریخی که بیشتر برای شهرداری‌های مناطق یک و سه پیش بینی شده است به پیشنهاد ۱۰ نفر از اعضای شورای شهر اصفهان مطرح شده و در حال بررسی اصول و مبانی اجرایی در کمیسون‌های مربوطه است.
محمدی نسبت به تصویب این طرح در صحن علنی شورای شهر و تاثیرگذاری آن خوشبین و امیدوار است.
باید خواست مسئولان احساس مسئولیت کنند
اما محمود درویش یکی از معماران و فعالان میراث فرهنگی اصفهان که در ماه‌های اخیر نسبت به عملکرد شهرداری و میراث فرهنگی اصفهان در حفظ حریم و منظر آثار تاریخی اصفهان منتقد بوده است به ایرنا گفت: مساله اساسی تر، اجرای قوانین است وگرنه برای نهادن چه سنگ و چه زر! چه شهرداری پهنه تاریخی اصفهان و یا شهرداری تاریخی مناطق یک و سه باشد مساله اجرای قوانین و ضوابط است، اینکه چه تضمینی وجود دارد که مصوبات شورای شهر توسط این شهرداری‌ها اجرا شود؟.
وی افزود: سال‌هاست که ضوابط طرح جامع و تفضیلی اصفهان وجود دارند و برای مناطق هم در پهنه‌های تاریخی و هم در ساحل زاینده رود گفته شده است که چه ضوابطی باید حاکم باشد ولی متاسفانه از این قوانین عدول می شود، این انباشت قوانین، مقررات و ضوابط که اجرا نمی‌شوند در بایگانی‌ها مانده‌اند.
درویش همچنین این موضوع مهم را تاکید کرد که مناطق یک و سه تنها مناطق تاریخی اصفهان نیستند و حاشیه زاینده رود به دلیل وجود پل‌ها و منطقه جلفا به دلیل بافت ارزشمند حائز اهمیت زیادی برای حفاظت از حریم و منظر هستند.
از نگاه این کارشناس شرط اول برای کارآمد بودن شهرداری تاریخی اجرای قوانین توسط مدیران شهری است، درویش بر این باور است که کمیسیون ماده ۱۰۰ در دست‌اندازی به حرائم و مناظر آثار تاریخی سهم عمده ای دارد و باید فروش تخلف را از صحنه مملکت و شهرداری ها برداشت.
وی یادآور شد: کمیسون ماده ۱۰۰ و خرید تخلف امر بسیار ناشایستی است، در مقابل فروش تخلف از سوی شهرداری‌ها، محکوم کردن صادر کننده مجوز و یا ناظر و طراح آن، همچنین توقف بهره‌برداری از چنین ساختمان‌هایی که تخلف می کنند باید وظیفه شهرداری باشد.
آن‌طور که درویش به ایرنا گفت، حداقل حدود چهل سال است که او و دیگر فعالان شهری و میراث فرهنگی پیشنهاد ایجاد یک اتاق فکر را در کنار شورای شهر داده‌اند، شورایی که بتواند در برابر مسائل مختلف فرهنگی، ادبی، معماری و شهرسازی حساسیت نشان دهد.
وی در این رابطه گفت: شورای شهر و شهرداری‌ها آنقدر مسائل اجرایی و سنگین دارند که فرصت برنامه ریزی و حساسیت نشان دادن نسبت به این مسائل را ندارند و بنابراین اتاق فکر جز الزامات هر شهری است، بدیهی است که اعضای این اتاق فکر تغییر می‌کنند و کسانی که حائز شرایط هستند جایگزین آنها می‌شوند. هنرمندان، ادبا و متخصصین رشته‌های مختلف باید در کنار شورای شهر به عنوان پشتوانه شورای شهر عمل کنند.
به گفته درویش اما اگر مصوبات و نظرات این اتاق فکر مورد بهره‌برداری قرار بگیرد به آن نقطه حساس و قابل قبول به عنوان مثال در میراث فرهنگی خواهیم رسید و اگر قرار باشد اعضای اتاق فکرحرف‌هایی بزنند و تصمیماتی بگیرند ولی مسئولان کار خودشان را بکنند و در بر همان پاشنه باشد، هیچ تاثیری نخواهد داشت.
وی تاکید کرد: باید خواست که مسئولان احساس مسئولیت کنند، مدیران ارشد نمی‌توانند تخلف کنند و جوابگو نباشند، این تراکم‌فروشی که در تمام مملکت مرسوم شده، یکی از تخلفات بسیار رایج و واضح است که باید در شهرها متوقف بشود.
شهرداری تاریخی با تامل بیشتر
فریدون الهیاری مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان در عین حال که پیشنهاد شهرداری تاریخی را مثبت و سازنده دانست معتقد است که باید روی برنامه ریزی و مکانیسم‌های اجرایی شهرداری تاریخی تامل بیشتری شود.
وی به ایرنا گفت: حدود و ثغور مناطق تاریخی باید تعریف شود، امروز، عمده بافت های تاریخی شهر اصفهان در مناطق یک ، سه ، پنج و ۶ هستند. این مناطق باید در برنامه ریزی‌ها لحاظ و روی آنها کار شود.
الهیاری با اشاره به اینکه ایجاد شهرداری تاریخی رویکرد مهمی است اما نیاز به تاملات جدی دارد گفت: شهرداری تاریخی در شهرهایی مثل اصفهان که بافت تاریخی ارزشمندی دارند و پهنه گسترده‌ای از شهر را شامل می‌شود، می تواند بسیار موثر باشد اما در چنین شهرداری‌هایی بحث تنها ساخت و سازها نیست بلکه توسعه زیرساخت‌های مناسب، ایجاد سازوکارها و امکان‌های مناسبی که در بافت تاریخی شرایط زیست‌پذیری را برای مردم فراهم کند حائز اهمیت است.
اشاره مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان به تنگ و پیچ در پیچ بودن بافت‌های تاریخی است؛ شرایطی که مستلزم خدمات رسانی و ایجاد سازوکارهای مناسب از سوی شهرداری‌هاست.
وی افزود: بافت‌های تاریخی نباید به بیغوله تبدیل شوند، شرایط زیست پذیری بافت‌های تاریخی باید فراهم شود، تعریف طرح‌های عمرانی شهری باید متناسب با این بافت‌ها توام با توسعه گردشگری و معرفی ارزش‌های تاریخی شهر هماهنگ سازی شود.
الهیاری به ایرنا گفت: در بافت‌های تاریخی، شهرداری تاریخی تعریف می شود و طبیعی است که در کنار رعایت ضوابط و اصول میراث فرهنگی که آن‌هم معطوف به حفاظت بافت است باید سرویس‌ها، خدمات و طرح‌های عمرانی تعریف شده، متناسب با این بافت‌ها باشد؛ یک مدیریت مبتنی بر تمامی وظایف شهرداری معطوف به این آگاهی که در چه جایگاهی تصمیم سازی صورت می‌گیرد.
وی در توضیح بیشتر افزود: کسی که در بافت تاریخی کار می‌کند باید بداند که وظایف سازمانی خودش را در یک منطقه ای از شهر اعمال می‌کند که با مناطق دیگر تفاوت دارد.
با این توصیف باید گفت قرار است شهرداری تاریخی مدیران شهری و مدیران مناطق شهرداری اصفهان را مستلزم به رعایت قوانین و ضوابط حریم آثار تاریخی کند. در کنار این موضوع همان‌طور که پیشتر کارشناسان شهرسازی به ایرنا گفته بودند؛ خلاء قوانین و ضوابط طراحی منظر، نبود اسناد لازم الاجرای منظر از دلایل مخدوش شدن منظر آثار تاریخی شهر اصفهان است و این خلاء موجب شد برخی از مدیران شهری و یا حتی مسئولان به راحتی چشم‌شان را بر روی مخدوش شدن منظر آثار تاریخی ببندند.
استان اصفهان به عنوان قطب گردشگری کشور دارای ۱۰۷ شهر و یکهزار و ۹۳۴ روستاست؛ بیش از ۲۲ هزار بنا و اثر تاریخی در این استان شناسایی شده و یکهزار و ۸۵۰ مورد آن به ثبت ملی و چهار اثر آن به نام های میدان امام (نقش جهان)، کاخ چهلستون، باغ فین کاشان و مسجد جامع به ثبت جهانی رسیده است.