در دهه‌های پیشین به دلیل کمبود امکانات در برخی از روستاها، مهاجرت مردم از سمت روستاها به شهرها برای دستیابی به امکانات بیشتر مشهود بود و گاهی این مهاجرت‌ها به گونه‌ای زیاد بود که حتی باعث توسعه حاشیه‌نشینی در شهرهای بزرگ ایران می‌شد.
با استقرار انقلاب اسلامی در ایران، توجه به روستاها به عنوان یک اصل مهم مورد توجه قرار گرفت و مسوولان موظف شدند به همان اندازه که به توسعه شهرها توجه دارند، مسیر توسعه برای روستاها را نیز در برنامه های سالانه و چشم‌اندازها در نظر بگیرند.
اجرای طرحهای هادی روستایی، توجه به معیشت روستاییان، نوسازی، بهسازی و مقام‌سازی خانه‌های روستایی در این سال‌ها بسیار مورد توجه قرار گرفت که به ادعای برخی از کارشناسان توسعه روستایی، مهاجرت معکوس از سمت شهرها به روستاها در این سال‌ها رخ داده است.
به دلیل اهمیت توجه به ساخت و ساز روستایی، خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) مرکز شهرکرد در این راستا مسائل پیشروی روستاهای استان را در گفت و گو با سهراب رئیسی مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی چهارمحال و بختیاری پیگیری کرده است.
ایرنا:رسالت و برنامه‌های بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در توسعه روستایی چیست؟.
سهراب رئیسی :حوزه‌های عملکردی متفاوتی از جمله حوزه مسکن روستایی، پرداخت تسهیلات، طرح ویژه مسکن، مسکن محرومین و سایر حوزه‌ها در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی وجود دارد، هر حوزه نیز بخش‌های عملکردی متفاوتی دارد و خدمات مختلفی ارائه می‌دهد.
حدود ۸۲ هزار واحد مسکونی روستایی وجود دارد که تاکنون ۵۰ درصد آن‌ها مقاوم سازی شده است و مابقی نیز انجام می‌شود.
همچنین ساخت ۲ هزار و ۴۴۰ واحد مسکونی در استان به اتمام رسیده است، این تعداد واحد مسکونی به پاس گرامی‌داشت ۲ هزار و ۴۴۰ شهید استان، با اعتباری افزون بر ۲۰۰ میلیارد تومان و سطح زیر بنای ۱۵۰هزارمترمربع ساخته شده است.
حدود یک هزار و ۸۰۰ تا ۲ هزار خانوار در این واحدها ساکن شده‌اند، هرچند باقی‌مانده آن‌ها نیز به مرحله بهره‌برداری رسیده است اما هنوز ساکن نشده‌اند و در استفاده از مصالح ساختمانی، بیشتر سعی و تلاش مسئولان با توجه به سال جهش تولید در جهت تهیه و استفاده از کالای ایرانی است.
در واقع جهش تولید به معنای واقعی در بخش مسکن انجام شده است به ویژه اینکه موقعیت اشتغال تعداد بسیار زیادی از افراد را نیز فراهم آورده است، در واقع به ازای هر۶۰مترمربع یک اشتغال ایجاد می‌کند.
در طرح قبلی،برای حدود سه هزار نفر اشتغال ایجاد شد و در طرح جدید نیز حدود یک هزار و ۲۰۰ اشتغال ایجاد شده است.
با توجه به نوع خاک و پهنه‌های خطرپذیری از جمله گسل، پرتاب سنگ، نشست زمین و لغزش روی لایه مارنی، برخی از روستاهای استان در معرض خطر جدی هستند.
تاکنون ۸۵ روستا در ۵۵ نقطه استان جابه‌جا یا پایدارسازی شده است و ۴۷ روستا در معرض مخاطرات طبیعی بودند، هرچند برخی از روستاها به مدت ۱۰ سال بلاتکلیف مانده بودند، اما در این دولت توجه جدی به آن‌ها شد.
یک‌هزار واحد مسکونی تا پایان خردادماه سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد، ۴۷ روستا برای نخستین بار تامین اعتبار مطالعاتی شد، یعنی با رویکرد پایدارسازی، مطالعات محل روستا به مشاور ذی‌صلاح سپرده شده است.
طی چندین مرحله از جمله مطالعات امکان‌سنجی، کارگروه‌های فنی و در نهایت شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان مورد بررسی و در صورت تصویب و ابلاغ عملیات جابه‌جایی صورت می‌گیرد، به طور کلی روستاهای در معرض خطر بیشتر در شهرستان‌های کوهرنگ، لردگان، اردل و بروجن مشاهده می‌شود.
در واقع روستا به معنی رُستن و رشد کردن است، از این‌رو طرح هادی ۱۰۰درصد روستاها تکمیل و حدود ۳۰ تا ۴۰ روستا احیا شده است، روستاهایی که دارای کُد آبادی بودند و در پهنه‌های خطرپذیری هم نبودند تعیین محدوده شدند و زمین ملی، تسهیلات ساخت و تسهیلات تکمیلی به آن‌ها داده شده است.
یکی از مشکلات موجود تغییر نسبت جمعیت شهری و روستایی است، در دهۀ ۶۰ جمعیت شهری ۲۹.۳ درصد و جمعیت روستایی ۷۰.۷ درصد بود، اما امروزه جمعیت شهری ۷۰.۴ و جمعیت روستایی ۲۹.۶ درصد است، این امر آسیبی جدی به شمار می‌رود، هرچند دولت به این تغییرات توجه کرده است و در این زمینه افزایش اعتبار انجام شده است.
حدود سه تا ۳.۵میلیون مترمربع از سطوح معابر روستایی استان با کمک دولت و مشارکت دهیاری بهسازی و آسفالت شده است اما همچنان حدود سه تا چهار میلیون مترمربع نیاز به بهسازی دارد و نیازمند اعتبارات بسیار زیاد است.
بهسازی معابر از شهرستان موگویی تا انتهای بازفت در دهناش، هوشوت، سرمازه، اردل و میانکوه بهسازی معابر با همین اعتبارات انجام شده است.
۶۷ هزار سند روستایی با همکاری ثبت اسناد و املاک صادر و ۲۲ هزار قطعه زمین واگذار شد، ضمن اینکه در شهرهای زیر ۲۵ هزار نفر نیز حدود ۸ تا ۹ هزار سند صادر شده است.
تفاهم‌نامه‌ای در حال تنظیم است که به موجب آن اسناد دفترچه‌ای دریافت و به اسناد تک‌برگی تبدیل می‌شوند، بخش قابل توجهی از این اسناد استفاده شده تسهیلات اشتغالزایی، کالای تولیدی و سایر تسهیلات دریافت کرده‌اند.
در چند سال اخیر رفع تصرف اراضی انجام شده است و تعداد قابل توجهی از اراضی تصرف شده، بازگردانده شده است، در واقع جهت کاهش و رفع و گرفتاری‌های مردم، از سال ۹۰ به بعد، ماده۴ قانون ساماندهی ابلاغ شده است، طبق این ماده هرآنچه اراضی ملی در محدوده طرح هادی روستاها وجود دارد، به بنیاد واگذار می‌شود و بنیاد موظف است بحث‌های مردمی را تعیین تکلیف کند.
اراضی ملی در حدود ۳۰۰ روستای استان وجود دارد، بنابراین لازم است مردم قبل از هر گونه خرید و فروش، از شعب بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، استعلام بگیرند تا با مشکل مواجه نشوند.
حدود ۲ هزار و۵۰۰ مسکن در حوزۀ شهری ساخته شده است و ۹۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان تسهیلات قرض‌الحسنه از ۲ تا چهار درصد در این زمینه انجام شده است.
در حوزه اقدام ملی ۲ هزار و۱۶۳ واحد سهمیه در استان وجود دارد و بنیاد مسکن ساخت تمام این واحدها را برعهده گرفته است، تعدادی واحد نیز ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره) ساخته است.
در پروژه‌های اجرایی حدود ۶ شهر افزون بر ۲۳۰ واحد شروع شده است، در شهرکرد یک هزار و هشت(۱۰۰۸) واحد وجود دارد که آماده‌سازی آن‌ها در حال انجام است و مردم نزدیک به ۶۰ میلیارد تومان در شهرهای زیر ۱۰۰ هزار نفر پول به حساب واریز کرده‌اند، همچنین در شهرکرد عملیات اجرای فوندانسیون تا یک ماه دیگر شروع خواهد شد.
همچنین مردم می‌توانند برای ساختمان‌های نیمه کاره خود تسهیلات دریافت کنند و ساخت مسکن خود را به مراحل نهایی برسانند.
ایرنا:آیا مهاجرت معکوس از شهر به روستا شکل گرفته است؟
رئیسی: بله. مشکلی که وجود دارد و به آن پرداخته نشده است، نبود ثبت و ضبط مشخص از پدیدۀ مهاجرت است که مشکلی اساسی به شمار می‌رود، در واقع هیچ مرجعی وجود ندارد که میزان مهاجرفرستی و مهاجرپذیری را ثبت و عنوان کند.
ایرنا: کارشناسان توسعه عقیده دارند که روستاها به سمت آپارتمان‌سازی پیش می‌روند، بحث انطباق کالبدی با طرحهای کاربردی در توسعه روستاها به چه صورت است؟
رئیسی: در روستاها شغل‌های متنوعی از جمله کشاورزی، دامداری، خدماتی و فرهنگی وجود دارد. مسکن با توجه به ویژگی‌های روستایی و شغل آن‌ها طراحی می‌شود، در واقع الگوی مسکن معیشت محور در روستاها وجود دارد که بر اساس این الگو، میان مسکن و شغل فرد باید مطابقت وجود داشته باشد.
هر چند در طرحهای هادی، برخی از مشاغل و افراد اجازه ساخت مسکن‌های ۲ یا سه طبقه دریافت می‌کنند، اما ساخت سایر خانه‌های چندین طبقه در روستا خلاف قانون است، وظیفۀ کنترل، نظارت و جلوگیری از ساخت و ساز خلاف قانون، با متولی صدور پروانه است که امروزه این وظیفه بر عهدۀ دهیار روستا است.
ایرنا:در خصوص جا به جایی روستاهایی مانند لندی و توسعه ساخت و ساز در سرآقاسید چه برنامه ای از سوی بنیاد انجام شده است؟
رئیسی: طرح جا به جایی روستاییان لندی به دلیل در معرض خطر بودن این روستاها انجام شده است و چند خانوار هنوز در روستا سکونت دارند که باید با همکاری ارگانهای دیگر این جابه جایی مابقی روستاییان نیز انجام شود.
در روستای لندی تخلیه خانه‌های موجود انجام شده است، امام هنوز استحکام‌سازی مورد نیاز برای روستای سرآقاسید انجام نگرفته است، چرا که سازمان متولی یعنی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ضوابطی جهت ارائه ندارد، به همین دلیل ساختمان‌های قدیمی با همان وضعیت قبلی هستند باقی مانده‌‍‌اند.
بحث سرریز جمعیت از دیگر مشکلات در منطقه سرآقاسید است، چند سایت در آن منطقه شناسایی شده است، اما مردم منطقه برای جابه‌جایی با متولیان همکاری نمی‌کنند، سایتی در نزدیکی این منطقه وجود دارد اما از طرفی پاسخگوی همۀ افراد نیست و از طرفی مردم این منطقه با سایر سایت‌ها موافقت نمی‌کنند، بنیاد مسکن نیز سازمان اجرایی است و توانایی فشار و اجبار بر مردم را ندارد.
ایرنا:نظارت بر ساخت و سازهای روستایی چگونه است آیا این ساخت و سازها استاندارد است؟
رئیسی: شعار بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، استحکام و مقاوم‌سازی است. پنج لایه نظارتی در ساخت و ساز مساکن وجود دارد، لایه اول کارشناس شهرستان است که برتمام مراحل از خاک‌برداری تا اتمام آن نظارت می‌کند. لایه دوم، نظام فنی روستایی است، لایه سوم کارشناسان استان است که همواره روستاها را بررسی می‌کنند و در صورت وجود مشکل، دستور توقف و رفع نقص می‌دهند، چرا که آزادسازی مراحل وام به ۲ عامل بستگی دارد: استحکام و کیفیت مورد قبول و پیشرفت فیزیکی مناسب.
لایه چهارم دفتر مرکزی و کارشناس ارشد است، دفتر مرکزی تمامی روستاها و گزارش‌ها را بررسی و ارزیابی می‌کند(ازجمله ارزیابی‌های استان، بحث کیفی سازی است) و لایه پنجم شورای فنی استان است که به صورت تصادفی مسکن‌ها و پروژه‌ها را بازدید می‌کنند.
ایرنا:آیا با توسعه طرحهای هادی اشتغال روستایی مانند دامداری از بین نمی‌رود؟
رئیسی: از جمله مشکلات تبدیل روستا به شهر، از بین رفتن شغل دامداری است، چرا که شهرداری بر اساس قوانین، توانایی ضبط دام در شهر را دارد، هر چند وجود تعداد بسیار زیاد دام در شهر مشکل‌ساز است، اما وجود این تعداد دام در روستا بلامانع است.
در واقع با تبدیل روستا به شهر، دامداران توانایی نگهداری از دام را در محیط شهری براساس قوانین شورا و شهرداری‌ها ندارند، در صورتی که اگر سازمانهای متولی مکانی را برای دامداران اختصاص دهند و مشکلی برای دیگر شهروندان ایجاد نکند، تبدیل روستا به شهر اشکالی ندارد.
در واقع تبدیل روستا به شهر ضمن حفظ دامداری، نیازمند جداسازی محل زندگی و محل معیشتی دامداران در روستا است، یکی از مشکلات جدی در تبدیل روستا به شهر، نبود مجتمع ها یا سایتهای دامپروری و دامداری است که باید سازمانهای مربوطه این مساله را مد نظر بگیرند و برای تجمع دامداری و دامپروری به ایجاد این سایت ها در شهرهای کوچک اقدام کنند.
با وجود اینکه بنیاد مسکن با دامداری مخالفت نمی‌کند، اما ضوابط زیست محیطی این اجازه را نمی‌دهد که سلامت انسانی به خاطر حفظ و نگهداری از دام به مخاطره بیفتد.
ایرنا:توسعه روستایی باعث تغییر کاربری‌های اراضی نمی‌شود؟ چند مرتبه‌سازی آیا کالبد روستایی را تغییر نمی‌دهد؟
رئیسی: یکی از اصول قانون اساسی این است که هر ایرانی می‌تواند در هر جایی ساکن شود، مگر به موجب منع قانونی، بر اساس این قانون یکی از مشکلات موجود که ناشی از مهاجرپذیری است خرید و فروش زمین‌های روستا به قیمت‌های بالا از سوی برخی از شهروندان مهاجر است.
از طرفی با گران شدن زمین، جوانان روستایی توانایی خرید زمین را ندارند و در نهایت باعث می‌شود که تخلف ارتفاع و چند مرتبه‌سازی رخ دهد، برای مثال بدون کسب مجوز به طبقات منازل خود بیفزایند.
در حوزه روستایی مشکلات جدی وجود دارد اگر یک‌بار تعمیم قوانین و کاهش قانون (رفع قوانین دست و پا گیر) در کشور شکل بگیرد، بخش زیادی از مشکلات حل می‌شود و تنها یک اشکال باقی می‌ماند، اینکه همه باید به کار مطالعاتی اعتقاد پایه پیدا کنند تا مشکلات حل شود.
یکی از مشکلات موجود در زمینۀ قانون‌گرایی، تغییر ندادن کاربری و صدور مجوز ساخت و ساز به افراد به دلیل زراعی بودن زمین‌ها است.
به طور کلی لازم است همگرایی بیش از پیش ایجاد شود و برخی از قوانین دست و پاگیر برطرف یا استثنائاتی را به آن‌ها اضافه شود.
ایرنا:آیا حساب ۱۰۰ امام بنیاد همچنان فعال است؟
رئیسی: در تسهیلات ۱۰۲ میلیارد تومانی سال گذشته، توجه به بحث اعتبارات بلاعوض بود که از این میان ۷۷ میلیارد آن تسهیلات و حدود ۳۰ میلیارد تومان بلاعوض بود که از محل حساب ۱۰۰ برای تعمیر، اجاره و ودیعه مردم پرداخته می‌شود.
در واقع بنیاد مسکن انقلاب همان حساب ۱۰۰ امام است و مبلغ این حساب، از پول و واریزی‌ها از جمله سود شرکت‌ها به این حساب جمع آوری و سپس توزیع می‌شود.
ایرنا:در خصوص شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر توضیح دهید که دغدغه‌هایی افزایش قیمت تمام شده که در برخی شهرهای بزرگ است در شهرها نیز وجود دارد؟
رئیسی: دلیل تفاوت قیمت ساخت و ساز به محل و مکان ربطی ندارد گاهی مسافت‌های طولانی در هزینه‌ها تاثیرگذار است ممکن است هزینه حمل و نقل مصالح در یک شهر بزرگ کمتر از ارسال مصالح به شهرهای کوچک‌تر باشد.
ایرنا: کارخانه سیمان شهرکرد برای بنیاد مسکن استان درآمدی دارد؟
رئیسی: در واقع کارخانه سیمان یکی از شرکت‌های بنیاد مسکن است که سود حاصل از این شرکت به حساب ۱۰۰ واریز می‌شود و سپس از محل حساب ۱۰۰ امام به کل کشور تزریق می‌شود.
ایرنا:آیا خیرین مسکن ساز فعالیتی می‌کنند؟
رئیسی :انجمن خیرین مسکن ساز وجود دارد اما فعالیت فیزیکی آن کمرنگ است، نبود فعالیت آن‌ها بیشتر به دلیل این است که خیرها در بخش مسکن افراد خاصی هستند و متقاعد کردن خیر در بحث مسکن بسیار دشوار است.
در واقع در استان فعالیت این خیران هنوز مشهود نیست، ولی سال گذشته در بروجن ۲۴ واحد توسط شرکت ظریف مصور افتتاح شد و امسال خیرین قصد دارند ساخت ۱۱۰ واحد مسکونی را شروع کند. این ۱۱۰ واحد به صورت اجاره‌ای در اختیار زوج‌های جوان به مدت چند سال قرار می‌گیرد تا توانمند شوند و سپس افراد دیگری جایگزین آن‌ها می‌شود.
به گزارش ایرنا،چهارمحال و بختیاری دارای ۱۰ شهرستان با جمعیتی افزون بر ۹۷۹ هزار نفر است که بالای ۸۰۰ روستا در این استان وجود دارد.