وبینار تخصصی با عنوان «کرونا در ایران: داده‌ها و شاخص‌های جمعیتی» به همت گروه جمعیت‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی ساعت ۱۵ روز چهارشنبه ۲۶ آذر برگزار شد. در این نشست مجازی «حسین سلیمی» رییس دانشگاه علامه طباطبایی، «ایرج حریرچی» معاون کل وزارت بهداشت، «محمود مشفق» مدیر گروه جمعیت‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی، «حسن عینی زیناب» دانشیار دانشگاه شهید بهشتی و «شیرین احمدنیا» استاد جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبائی به سخنرانی پرداختند.
در ادامه مشروح این سخرانی‌ها را می‌خوانید:
تاثیرات اجتماعی پاندمی کرونا بیش از تاثیرات بیولوژیک آن است
حسین سلیمی، رییس دانشگاه علامه طباطبائی در افتتاحیه و مقدمه میزگرد گفت: تاثیرات اجتماعی پاندمی کرونا بیش از تاثیرات بیولوژیک آن است. به همین دلیل زمان اندیشیدن به مطالعات بین رشته‌ای و حضور جدی متخصصان و دانشمندان علوم اجتماعی هم در ارزیابی و هم در سیاست‌گذاری برنامه‌ها و رخدادهای مربوط به کنترل بیماری فرا رسیده است.
وی افزود: ما امروز با پدیده‌ای رو به رو هستیم که بنیادهای روابط اجتماعی راکاملا دگرگون کرده است و معنای پدیده‌های اجتماعی در بسیاری از زمینه‌ها عوض شده است. نوع به هم پیوستگی انسان‌ها که به خودی خود باعث پیدایی جامعه است دچار دگرگونی اساسی شده است و چون این پدیده‌ها در حال تغییر است لذا الگوی کنش اجتماعی نیز تغییر کرده است. بنایراین معیارهای ما و شاخص‌های ما برای مطالعات جمعیت شناسانه و ارزیابی‌های جمعیت شناسانه نیز تغییر یافته است.
به گفته سلیمی، اکنون لازم است که نوعی ارتباط تنگاتنگ بین علوم اجتماعی و جمعیت شناسی با علوم پزشکی و حوزه مدیریت سلامت در کشور به وجود بیاید تا بتوانیم رشته‌های جدید، موضوعات مطالعاتی جدید وشیوه‌های جدیدی برای کنکاش علمی در زمینه کنترل مسائل و مشکلات بهداشتی – اجتماعی پیدا کنیم.
اقلیم‌ها و خصوصیات فرهنگی متفاوت در پیش‌بینی وضعیت کرونا
ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت در سخنرانی خود اشاره داشت: به دلیل پهناوری و نیز به دلیل اقلیم‌ها و خصوصیات فرهنگی- اجتماعی متفاوت، پیش‌بینی‌هایی که در خصوص وضعیت کرونا و روند آن در کلان شهرها صورت می‌گیرد توام با اشتباهاتی است.
وی افزود: تعداد بستری در پیک اخیر آبان به حدود ۶.۵ نفر به ازا هر ۱۰۰ هزار نفر رسید و تعداد روزانه بستری به ۵۵۰۰ نفر رسید. در حالی که در پیک‌های قبلی که در اواسط اسفند و مرداد رخ داد به ۴.۷ نفر به ازاء هر ۱۰۰ هزار نفر رسیده بود.
به گفته حریرچی در حال حاضر بعد از کرونا شاهد چهار تغییر در مرگ و میرها هستیم. این ۴ تغییر عبارتند از: افزایش موارد مرگ و میر تست مثبت کرونا، افزایش مرگ و میر موارد درمان شده کرونا ولی تست منفی، افزایش موارد مرگ و میر ناشی از شرایط کرونایی مثل مرگ و میرهای قلبی و عروقی و مرگ و میرهای کاهش یافته مثل مرگ و میرناشی از تصادفات و حوادث.
حریرچی در ادامه سخنرانی خود به تشریح روند تغییرات ابتلاء و بستری با توجه به شرایط ویژه هر استان پرداخت و در نهایت از جمعیت‌شناسان و متخصصان علوم اجتماعی درخواست کرد که در تحلیل و تشریح عوامل اجتماعی و جمعیتی شیوع کرونا و راهکارهای کنترل و مدیریت پاندمی با مسئوولان و مدیران وزارت بهداشت همکاری داشته باشند.
کاربرد جمعیت‌شناسی در تحلیل، تبیین و سیاست‌گذاری کرونا
در ادامه، محمود مشفق به سخنرانی پرداخت و گفت: جمعیت‌شناسی می‌تواند در تحلیل و تبیین ابعاد و پیامدهای پاندمی کرونا در ایران و در مقایسه‌های بین المللی نقش ویژه‌ای ایفا کند. هر چند این امر منوط به دسترسی جمعیت شناسان به داده‌های خوب و معتبر است.
وی افزود: پیامدهای جمعیتی کرونا از نظر نوع تاثیرگذاری به دو بخش تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم و از نظر زمان به تاثیرات کوتاه مدت و بلندمدت تقسیم‌بندی می‌شوند. اثرات مستقیم کرونا بر روندهای مرگ و میر، موالید، ازدواج و طلاق و... با استفاده از مطالعات جمعیتی قابل رصد و پیگیری است و اثرات غیر مستقیم کرونا بر شرایط جمعیتی و اجتماعی از طریق فرایند تمرکز زدائی جمعیتی و یا تجمع زادئی جمعیتی رخ می‌دهند.
این استاد دانشگاه در تشریح برخی تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم کرونا بر وضعیت اجتماعی – جمعیتی ویروس کرونا گفت: کرونا مناسبات اجتماعی، تحرکات و جابجایی های جمعیتی، ارتباطات انسانی درون کشوری و بین کشوری را تغییرات اساسی داده است. علاوه بر آن، کرونا روابط درون‌خانوادگی و برون‌خانوادگی را دستخوش تغییرات اساسی کرده است. نوعی مناسک زدائی جمعی و یا مراسم زدائی جمعی در حال شکل گیری است. در اثر پاندمی کرونا بازار کار دچار دگردیسی‌های اساسی شده است که از علایم و نشانه‌های این دگردیسی دورکاری، شکنندگی شغلی، حذف برخی از مشاغل، ظهور برخی مشاغل جدید، کاهش امنیت شغلی، اضمحلال برخی فعالیت‌های اقتصادی و شکل‌گیری نوع جدیدی از فعالیت‌های اقتصادی است.
شبیه‌سازی جمعیتی، گزینه‌های سیاستی مناسبی در رابطه با کنترل کرونا به دست می‌دهد
حسن عینی زیناب نیز در سخنرانی خود به ارائه شبیه‌سازی جمعیتی گزینه‌های سیاستی مختلف مرتبط با شیوع بیماری کووید ۱۹ در ایران با استفاده از مدل‌ها و روش‌های جمعیت‌شناسی پرداخت. وی در توضیح شبیه‌سازی خود گفت داده‌هایش را از مرکز آمار ایران و وزارت بهداشت گرفته است و این شبیه‌سازی را برای ۲۰۰ روز انجام داده است.
وی سپس به تشریح سناریوی‌های هشتگانه سیاست‌گذاری و نتایج جمعیتی آن پرداخت و گفت: این سناریوها کمک می‌کنند تا تاثیر مداخلات و عدم مداخلات در افزایش شیوع و مرگ و میرها مشخص و در نتیجه بهترین سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌ها اتخاذ شود. برای مثال اگر هیچ مداخله‌ای صورت نگیرد میزان مرگ و میرها در پایان روز ۲۰۰ام به ۸۹ هزار خواهد رسید.
همچنین عینی ذیناب افزود: موثرترین سناریو در شرایطی خواهد بود که اجازه تردد فقط به افراد شاغل داده شود، در این صورت تا بیش از سه چهارم مرگ و میرها کاهش می‌یابد و افراد کمتری به بیماری مبتلا می‌شوند، یعنی مرگ و میر از ۸۹ هزار در حالت بدون مداخله به ۱۹ هزار خواهد رسید.
پیامدهای اجتماعی و فرهنگی ناشی از کرونا باید مورد توجه مسوولان قرار بگیرد
شیرین احمدنیا، آخرین سخنران این نشست مجازی گفت: آنچه جوامع را از نظر میزان موفقیت در پیشگیری و مقابله با بیماری و کاستن از هزینه‌های جانی و مالی از یکدیگر متمایز می‌سازد، به نظر می‌رسد با عواملی مانند مسوولیت پذیری مقامات، سرعت عمل و پاسخگویی نهادهای ذیربط، شفافیت در اطلاع رسانی، کمیت و کیفیت تامین خدمات بهداشتی و اقدامات نهادی و کیفیت عملکرد رسانه‌های رسمی و غیر رسمی(شبکه‌های اجتماعی) در ارتباط باشد
وی همچنین به گروه‌های آسیب پذیر ناشی از کرونا پرداخت و گفت: معلولان، ناتوانان، کودکان به ویژه کودکان خانواده‌های فرو دست، سالمندان و زنان سرپرست خانوار چه از جهت مبتلا شدن به بیماری کرونا و چه از نظر از دست دادن شغل و دچار شدن به فقر مضاعف بیش از دیگران تحت تاثیر شرایط ناشی از کرونا هستند..
همچنین این استاد دانشگاه به اثرات برچسب زنی و کرونایی تلقی شدن عده‌ای از افراد در این شرایط پرداخت و گفت: رفتار تبعیض آمیز، طرد اجتماعی، منزوی کردن اجتماعی و اقتصادی (به حاشیه راندن برخی افراد) و گاه خشونت در کنار محرومیت از برخی خدمات و حمایت‌ها از نتایج این گونه از رفتارها است.