به گزارش ایرنا «سوخت‌بری» یکی از روش‌های قاچاق سوخت در کشور است و منظور این است که یک فرد به وسیله خودرو یا هر نوع وسیله نقلیه دیگر، مقداری از سوخت را از هر نوع که باشد، خریداری و سپس بدون کسب مجوزهای قانونی به یکی از کشورهای همسایه منتقل کند.
پدیده سوخت‌بری، هرچند در نگاه کلی به اقتصاد ملی کشور لطمه وارد می‌کند و هزینه‌ها و خطرات فراوانی نیز به دنبال دارد اما سوخت‌بران برخلاف قاچاقچیان بزرگ سوخت افرادی هستند که به دلیل مشکلات معیشتی دست به این اقدام می‌زنند.
این شیوه همچون شیوه کولبری نمی‌تواند حجم قابل توجهی از کالا را انتقال دهد و سوخت‌بران اغلب افرادی هستند که تنها برای کسب درآمد بسیار اندک و به دلیل شرایط نامساعد مالی وارد این عرصه پرخطر می‌شوند.
پدیده سوخت‌بری همواره با خطرات بسیاری همراه است و هر از گاهی در جاده‌های خراسان جنوبی شاهد تصادفات مرگبار هستیم که در این حوادث قاچاقچیان در آتش خود می‌سوزند یا باعث مرگ افراد بی‌گناه می‌شوند، به عنوان مثال در شهریور ماه امسال بر اثر واژگونی خودرو حامل سوخت قاچاق در محور نهبندان به زاهدان ۲ نفر در آتش جان خود را از دست دادند.
البته با اقدمات کنترلی مسوولان، قاچاق سوخت از مرزهای خراسان جنوبی بسیار ناچیز است و سوخت‌بران با هزار و یک ترفند محموله‌های خود را برای قاچاق از مرزهای سیستان و بلوچستان، از راه‌های خراسان جنوبی عبور می‌دهند و بیشتر آنان نیز غیربومی هستند.
به اعتقاد کارشناسان باید به پدیده سوخت‌بری به عنوان آسیب اجتماعی نگریست که خود معلول محرومیت‌ها و مشکلات اقتصادی و مالی افرادی است که به طور حتم اگر فرصت بهتری برای تامین معیشت خود و خانواده‌شان داشتند، حاضر نبودند خطرات فراوان سوخت‌بری را به جان بخرند و دست به چنین اقداماتی بزنند.
از ابتدای امسال ۵۶۴ هزار لیتر نفت‌گاز (گازوئیل) قاچاق در استان مرزی خراسان جنوبی کشف شد که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۵ درصد کاهش یافته است؛ این آمار کشفیات مربوط به نهادهایی از جمله مرزبانی، گمرکات، اداره کل اطلاعات و نیروی انتظامی استان است که به انبار نفت بیرجند تحویل شده است.
سهم بنزین از قاچاق سوخت اندک است و به طور کلی کمتر از ۱۰ درصد قاچاق سوخت خراسان جنوبی مربوط به این حامل انرژی است، از طرفی بیشترین قاچاقی که انجام می‌شود از نوع نفت‌گاز (گازوئیل) است و بیش از ۸۵ درصد از قاچاق فرآورده‌های نفتی را به خود اختصاص می‌دهد.
تاثیر کرونا بر کاهش قاچاق سوخت
اینکه چرا سوخت‌بری امسال در خراسان جنوبی کاهش یافته، پرسشی است که دبیر کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان جنوبی به آن پاسخ داد.
محمدرضا دبیری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا یکی از علل کاهش سوخت‌بری در استان را شیوع ویروس کرونا و محدودیت‌های تردد عنوان کرد و گفت: در پی شیوع کرونا و اثرات آن بر اقتصاد جهانی و پایین آمدن قیمت جهانی فرآورده‌های نفتی، فعل قاچاق سوخت برای قاچاقچی و سوخت‌بر مقرون به صرفه نبوده است.
وی افزود: با شیوع ویروس کرونا و اعمال محدودیت‌های تردد خودروها در معابر بین شهری و بین استانی در نتیجه اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی و استقرار نیروهای انتظامی در مبادی ورودی و خروجی شهرها سبب شده تا قاچاقچیان و سوخت‌برها ریسک کمتری در حمل قاچاق سوخت به استان‌های مرزی از جمله سیستان و بلوچستان داشته باشند.
وی با اشاره به پایش مدیریت مصرف سوخت از مبدا تولید تا سطح عرضه با استفاده از ظرفیت‌های سامانه درخواست فرآورده‌های نفتی (سدف) گفت: توزیع فرآورده‌های نفتی از جمله نفت سفید به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه سدف باعث مدیریت این نوع سوخت شد و سوخت به دست مصرف کننده واقعی رسید.
دبیر کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان جنوبی ادامه داد: تصمیم دولت در اجرایی کردن دوباره طرح سهمیه‌بندی بنزین در آبان ماه سال گذشته یکی از اقداماتی است که نقش موثری در کاهش قاچاق بنزین داشت و قاچاق آن را ناچیز کرد.
وی بیان کرد: تشدید اقدامات کنترلی در پایش سیستمی مبادی مرزهای رسمی کشور با استفاده از سامانه‌های هوشمند نیز در کاهش قاچاق سوخت موثر بود و با استفاده از ظرفیت این سامانه‌ها، نظارت‌ها تشدید شد تا صادرات سوخت از مبدا تا مقصد از چرخه قانونی خود خارج نشود.
دبیری اقدامات مراجع قضایی در محاکم و تعزیرات حکومتی در برخورد با عوامل قاچاقچی، ضبط مال و توقیف خودرو حامل قاچاق را از علل موثر کاهش قاچاق سوخت برشمرد و گفت: در گذشته خودرو قاچاقچیان به ظن قاچاق سوخت توقیف نمی‌شد که امروز علاوه بر توقیف خودرو، زمان توقیف نیز در صورت تکرار افزایش یافته و قاچاقچی را بیش از پیش هزینه‌مند کرده است.
وی اظهار داشت: درخصوص کارت‌های سوخت سرگردان نیز طرح نظارتی شدید در استان خراسان جنوبی در حال اجراست که این موضوع هم در کاهش قاچاق سوخت نقش دارد.
دبیر کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان جنوبی گفت: در گذشته شاهد بیشترین رقم قاچاق بنزین در شهرستان مرزی نهبندان به سمت سیستان و بلوچستان بودیم که با تشدید اقدامات مقابله‌ای اکنون به کمترین میزان خود رسیده است.
وی اضافه کرد: هشت ماه ابتدای امسال ۲۹۲ هزار لیتر سوخت قاچاق از سوخت‌برها به ارزش ۲۰ میلیارد ریال در ایستگاه‌های بازرسی استان خراسان جنوبی کشف شد که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۷۰ درصد کاهش دارد.
دبیری گفت: هشت ماه سال گذشته در خراسان جنوبی ۹۹۱ هزار لیتر سوخت قاچاق به ارزش ۶۴ میلیارد ریال در استان کشف و در این راستا ۲ هزار و ۲۴۴ پرونده تشکیل شد.
وی افزود: بیش از ۸۵ درصد سوخت قاچاق در این استان از نوع نفت‌گاز (گازوئیل) بوده و قاچاق بنزین کمتر از ۱۰ درصد است.
توقیف خودروهای سوخت‌بری
دادستان عمومی و انقلاب مرکز خراسان جنوبی هم با توجه به اهمیت جلوگیری از قاچاق از اجرای طرحی خبر داد که تا ۲۸ اسفند ۹۹ برای تمامی خودروهای حامل سوخت قاچاق اعمال قانون می‌شود.
حجت الاسلام علی نسایی گفت: براساس این طرح نسبت به توقیف خودرو حامل سوخت قاچاق اقدام می‌شود.
وی افزود: قاچاقچیان سوخت بنا بر مستندات ارایه شده در جاده‌های استان به ویژه محور شرقی با حمل غیرقانونی سوخت در حجم بالا و با سرعت غیرمجاز به صورت فردی و کاروانی اقدام می‌کنند.
دادستان بیرجند تصریح کرد: سرعت زیاد این خودروها سبب تصادفات مرگبار در محور شرقی استان شده است و تعقیب این دسته از خودروها زمانی که حامل سوخت هستند به لحاظ توجه نکردن به دستور پلیس و همزمان ریختن سوخت گازوییل و روغن در سطح جاده باعث تخریب رویه آسفالت و لغزندگی جاده می‌شود.
وی گفت: فرار در جهت خلاف حرکت خودروها برابر مدارک تقدیمی به این دادستانی برای دیگر خودروها که در سطح جاده تردد می‌کنند، بسیار خطرناک بوده است و واژگونی دیگر خودروها را به دنبال دارد.
وی بیان کرد: برخی رانندگان این خودروها با پوشاندن کامل پلاک یا گل‌آلود کردن آن اقدام به این کار می‌کنند که با این افراد با جدیت برخورد می‌شود.
حجت الاسلام نسایی گفت: برای کاهش حوادث رانندگی و جلوگیری از به خطر افتادن جان انسان‌های بی‌گناه که در جاده‌های استان با رعایت کامل قوانین و مقررات رانندگی می‌کنند، زمانی که خودروهای سواری مذکور در مسیر برگشت هستند یا در محل توسط ماموران پلیس راه مشاهده می‌شوند با رعایت تناسب امکانات لازم نسبت به توقیف آنها اقدام خواهد شد.
وی تصریح کرد: پس از توقیف، اتوبوس‌ها ۱۵ روز و سایر خودروها ۳۰ روز در پارکینگ‌ها متوقف خواهند شد.
دادستان عمومی و انقلاب مرکز خراسان جنوبی گفت: چنانچه جرایم دیگری مرتکب شوند مراتب با تنظیم صورتجلسه به دادسرا اعلام می‌شود ضمن آنکه درخصوص اتوبوس‌های مسافربری که با تهویه بار اضافی سوخت در سطح جاده به نحو مخاطره‌آمیز و مداوم اقدام کنند، فعالیت اتوبوس به مدت ۱۰ روز توقیف و گزارش اقدامات انجام شده به صورت مستمر در پایان هر ماه به دادستانی مرکز استان ارسال می‌شود.
قاچاق ناچیز بنزین و سهم عمده گازوئیل
مدیر شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه خراسان جنوبی درباره اینکه چرا نفت‌گاز (گازوئیل) بیشترین نوع سوخت قاچاق مکشوفه در این استان است؟ گفت: علت آن تفاوت نرخ گازوئیل نسبت به کشورهای همسایه است، همچنین به لحاظ ایمنی، حمل گازوئیل برای سودجویان کم خطرتر است.
قربانعلی مردانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: بررسی‌ها و آمار کشفیات نشان می‌دهد میزان فرآورده‌های نفتی قاچاق کشف شده از ابتدای امسال، سیر نزولی داشته و با توجه به طرح سهمیه‌بندی، قاچاق بنزین بسیار ناچیز است.
وی افزود: بیشتر قاچاق سوخت در خراسان جنوبی توسط افراد غیربومی از استان‌های همجوار انجام می‌شود و عمده سوخت مکشوفه تحویل شده به این شرکت از پاسگاه‌های عملیاتی و ایست و بازرسی‌های شهرستان نهبندان بوده است.
مدیر شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه خراسان جنوبی گفت: هشت ماه ابتدای امسال ۵۶۴ هزار لیتر نفت‌گاز (گازوئیل) قاچاق در استان خراسان جنوبی کشف شد که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۵ درصد کاهش یافته است.
وی با تاکید بر ابطال و مسدود کردن کارت‌های سوخت مهاجر و سرگردان در استان گفت: از ابتدای امسال ۳۴ مورد کارت مهاجر، سرگردان و اجاره‌ای کشف شد و مراتب به مراجع ذیصلاح برای بررسی و برخورد قانونی ارجاع شده است.
کاهش سوخت قاچاق در نهبندان
فرماندار نهبندان شهرستانی که در مجاورت افغانستان و استان سیستان و بلوچستان قرار دارد، از کاهش سوخت قاچاق در این شهرستان مرزی خبر داد و گفت: هشت ماه ابتدای امسال ۱۹۵ هزار لیتر سوخت قاچاق در این شهرستان کشف و ضبط شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش چشمگیر حدود ۶۰ درصدی داشته است.
مجید بیکی افزود: علت این کاهش قاچاق سوخت، شیوع ویروس کرونا و کاهش تردد در جاده‌ها، الکترونیکی شدن تخصیص سوخت و نوسانات نرخ ارز است.
وی عنوان کرد: البته در سه ماه گذشته نسبت به سه ماه ابتدای سال مجددا شاهد افزایش قاچاق سوخت در نهبندان بوده‌ایم چرا که در سه ماه نخست امسال کاهش ۸۵ درصدی را شاهد بودیم.
وی علت اصلی افزایش کشفیات سوخت و پدیده سوخت‌بری در نهبندان را ترانزیتی بودن این شهرستان و نزدیکی به مرز عنوان کرد و گفت: در بررسی پرونده‌های تشکیل شده سوخت‌برها در شهرستان، عمدتا بومی نیستند و حتی مواردی از سایر استان‌ها نیز در زمینه قاچاق سوخت در ایست و بازرسی شهرستان دستگیر شدند.
فرماندار نهبندان بیان کرد: افزایش نظارت بر توزیع فرآورده‌های نفتی در شهرستان بر کاهش قاچاق سوخت تاثیرگذار بوده است، همچنین ساختارمند کردن توزیع نفت سفید در نهبندان از طریق سامانه سدف در مدیریت مصرف و کاهش سوخت‌بری تاثیر داشت.
وی گفت: اکنون قریب به ۴۰ درصد جمعیت روستاهای این شهرستان مرزی از گاز برخوردار شده اند که در صورت تامین گاز و توزیع نشدن سوخت مایع و گاز، خرده فروشی سوخت هم ناچیز می‌شود.
بیکی خواستار تقویت نقاط و گلوگاه‌های مبارزه با قاچاق سوخت در شهرستان نهبندان شد و افزود: بخش عمده کشفیات قاچاق در اختیار سازمان جمع آوری اموال تملیکی قرار می گیرد که از عواید آن باید زیرساخت تقویت یا نمایندگی این سازمان در نهبندان ایجاد شود.
وی یکی از عوارض پدیده سوخت‌بری در این منطقه را تصادفات مرگبار دانست و گفت: هر از گاهی در محورهای شهرستان شاهد تصادفات مرگبار هستیم که یا خود قاچاقچیان در آتش می‌سوزند یا باعث مرگ افراد بی‌گناه می‌شوند.
برخی کارشناسان علت اصلی قاچاق نفت‌گاز (گازوئیل) را قیمت یارانه‌ای و ارزان‌تر بودن قیمت آن نسبت به کشورهای همسایه و تقاضای زیاد از سوی کشور افغانستان می‌دانند.
در مجموع اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین در آبان ماه سال گذشته، مدیریت توزیع فرآورده‌های نفتی از طریق سامانه سدف، نوسانات نرخ ارز و تشدید اقدامات کنترلی در مبادی مرزهای رسمی کشور با ایجاد سامانه‌های هوشمند و محدودیت‌های تردد ناشی از شیوع ویروس کرونا باعث کاهش قاچاق سوخت در خراسان جنوبی شده است.
کاهش قاچاق سرمایه ملی تحت تاثیر عوامل مختلف دستاورد مهمی است که برای حفظ و تداوم آن باید تلاش کرد و در این زمینه فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی به جوامع محلی نیز نقش بسیار اثرگذاری دارد.
استان خراسان جنوبی به طول ۳۳۱ کیلومتر در چهار شهرستان نهبندان، سربیشه، درمیان و زیرکوه با افغانستان مرز مشترک دارد.
خراسان جنوبی با ۶ استان کشور همجوار است و مسیر بیرجند - سربیشه - نهبندان به سمت استان سیستان و بلوچستان از مسیرهای پرتردد و حادثه خیز به شمار می‌رود.
حدود ۱۷ هزار کیلومتر راه اصلی، فرعی، دوبانده، آسفالت و روستایی در خراسان جنوبی وجود دارد و پهناور بودن استان سبب طولانی شدن راه‌های بین شهری شده است.