یلدا به عنوان آیینی کهن هر ساله در ابتدای فصل زمستان از سوی ایرانیان و دیگر پارسی زبانان جهان با برگزاری جشن‌ها و گردهمایی‌های خانوادگی گرامی داشته می‌شود. امسال اما با همه‌گیری کرونا و حضور این ویروس خطرناک در سطح جامعه، گردهم آمدن خانواده‌ها برای برگزاری جشن یلدا می‌تواند به تهدید سلامت عزیزانمان به‌خصوص افراد میانسال و مسن منجر شود. از این‌رو در آستانه این جشنِ سالانه مسوولان و متولیان بهداشت و سلامت جامعه توصیه اکید دارند که مردم از جمع شدن در کنار هم برای برگزاری آیین یلدا بپرهیزند و برای حفظ جان خود و کسانی که دوست‌شان دارند در خانه بمانند.
به همین منظور و برای پیشگیری از خیز مجدد کرونا پس از شب یلدا، ممنوعیت تردد در سطح شهرها به گونه‌ای سفت و سخت اجرا خواهد شد.
در همین راستا، «انوشیروان محسنی‌بندپی» استاندار تهران، صبح جمعه ۲۸ آذرماه، در جمع خبرنگاران از ابلاغ مصوبه ستاد ملی کرونا مبنی بر ممنوعیت تردد خودروهای شخصی از ساعت ۲۰ الی ۴ بامداد در روزهای شنبه و یکشنبه هفته آینده همزمان با شب یلدا به دستگاه‌های ذیربط خبر داد.
نگاهی به آیین یلدا
شب یلدا یا شب چله یکی از کهن‌ترین آیین‌هایی ایرانی است. یلدا با آخرین روز پاییز و آغاز فصل زمستان مصادف است و بلندترین شب سال نام دارد.
مردم در این شب از گذشته تا به امروز دور هم جمع می‌شدند و جشن می‌گرفتند. خانواده‌های ایرانی به طور معمول در شب یلدا، شامی مفصل ترتیب می‌دهند و از میوه‌هایی که رایج‌ترین آنها هندوانه، خرمالو و انار است در سفره شب یلدای خود قرار می‌دهند. استفاده از تنقلاتی چون آجیل، شیرینی و باسلوق نیز از دیگر سنت‌های یلدا به شمار می‌رود.
حافظ‌خوانی، گرفتن فال حافظ، شاهنامه‌خوانی و قصه‌گویی بزرگان خانواده برای دیگر اعضای فامیل هم در شب یلدا رایج است.
پشتوانه تاریخی یلدا
نام «یلدا» برگرفته از یک واژه سریانی به معنای زایش است. از یلدا در آثار مورخان، نویسندگان و شعرای ایران کهن بسیار یاد شده است.
«ابوریحان بیرونی» از این جشن با نام «میلاد اکبر» نام برده و منظور از آن را «میلاد خورشید» دانسته است. «الباقیه بیرونی»، نیز در آثار خود روز اول دی ماه را روزی خاصی دانسته و از آن با عنوان «خور» یاد کرده است.
در قانون مسعودی نسخه موزه بریتانیا در لندن هم «خُره روز» که اشاره به آغاز زمستان و یلدا دارد ثبت شده است و در بسیاری دیگر از متون کهن ایران هم از یلدا با نام «خرم روز» یاد شده‌است.
با توجه به این متون، روشن است که یلدا از گذشته نزد ایرانیان شبی متفاوت و مقدس بوده است. این شب به عنوان یکی از شب‌های مقدس در ایران باستان مطرح بوده و در تقویم ایرانیان باستان از سال ۵۰۲ قبل از میلاد به صورت رسمی وارد شده است.
شب یلدا و برگزاری آیین این شب از دیرباز نزد ایرانیان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. نیاکان ما در این شب تا سپیده‌دم بیدار می‌ماندند و گرد هم جمع می شدند تا با جشن و پایکوبی و چشیدن مزه‌ها وخوردنی های گوناگون، عمر طولانی‌ترین شب سال را به سر آورند و شاهد بالا آمدن خورشید و پیروزی روشنایی بر اهریمن تاریکی شوند.
ایرانیان گاه شب یلدا را تا دمیدن آفتاب در دامنه کوه های البرز به انتظار باززاییده شدن خورشید می‌نشستند. برخی نیز در نیایشگاه‌ها به دعا و نیایش مشغول می‌شدند و پیروزی مهر و شکست اهریمن را از خداوند طلب می‌کردند.
انتظار برای یلدای بی کرونا
خانواده‌های ایرانی هنوز هم پس از گذشت قرن‌ها از پاسداشت آیین یلدا دل در گرو برگزاری این آیین دارند؛ چرا که جشن یلدا فرصتی است هرچند کوتاه برای گرد هم آمدن خانواده‌ها، تازه شدن دیدارها و فراغتی چندساعته از مشغله‌های روزمره زندگی.
امسال اما خانواده‌ها برای حفظ سلامت خود و عزیزانشان باید یلدا را متفاوت از سال‌های گذشته برگزار کنند و در خانه بمانند. این اتفاق بی‌شک به معنای کم اهمیت بودن آیین باستانی یلدا نیست.
این آیین باید همواره از سوی مردم و متولیان فرهنگی بزرگ داشته شود؛ زیرا یلدا ظرفیت بالایی در ایجاد همدلی و محبت در نهاد خانواده دارد و می‌تواند خانواده‌ها را هر چه بیشتر به سوی گذشت و مهروزی نسبت به یکدیگر سوق دهد و آنان را به یکدیگر نزدیک کند.
اگرچه امسال به دلیل وجود کرونا شب یلدا را باید دور از عزیزانمان بگذرانیم اما در سال‌های آتی و بعد از محو کرونا از چهره جهان می‌شود این آیین را هرچه باشکوه‌تر از قبل به جا آوریم.