برشی اندک از زندگی این قشرها که تنهایی آنان با هجوم ویروس کرونا بیش از دیگر قشرها در دریای متلاطم دوران به صخره های ناکامی خورد، می‌تواند تا حدی بیانگر روزگار کرونازده آنان باشد: هنوز آفتاب بالا نیامده بود، ابرهای سیاه تمام آسمان را پوشانده بودند،سوز سرما وزیدن گرفت. او دست هایش را به هم مالید، نفسش را به دستانش "ها " کرد تا کمی گرم شوند.نگاهی به انتهای خیابان کرد، برگ های زرد پاییزی هنوز در سرمای اوایل زمستان روی آسفالت آرمیده بودند.
در دلش گفت "امیدوارم امروز روز خوبی باشه و بتونم برای بچه هایم لقمه نانی فراهم کنم."سرش را برگرداند و نگاهی به سمت در خانه اش انداخت، به یاد چشم های معصوم دختر دو ساله اش و نگاه منتظر پسر ۱۰ ساله خود افتاد. برای رفتن مصمم تر شد و به راه افتاد.چند سال پیش بود که بر اثر یک تصادف،همسر خود را از دست داد.او مجبور بود بر سر چهار راه یا در نزدیکی مترو بساط خود را برای دستفروشی شال و کلاه هایی که از قبل بافته بود،پهن کند بلکه مشتری پیدا شود و از او خریدی بکند.
مثل روزهای گذشته نگران بود که مبادا امروز هم نتواند کاسبی خوبی داشته باشد.به دختر همسایه شان گفته بود که اسم و شماره تلفن او را در فضای مجازی بگذارد تا مشتری ها پیدایش کنند اما از سفارش های مجازی هم خبری نبود چرا که مردم از ترس شیوع ویروس کرونا کمتر از خانه بیرون می آمدند و خیلی به فکر شال و کلاه زمستانه نبودند.
به خاطر یک لقمه نان
این تنها تکه ای از درد و رنج زنان بی سرپرست است که تکیه گاهی جز خود و خدایشان ندارند؛زنانی که بیش از هر قشر دیگری رنج می برند و عذاب می کشند.افرادی که به اجبار روزگار می بایست در زمستان سرد کانون گرم خانواده هایشان را رها کنند و دل به کار و سرما بسپارند؛ آن هم فقط به خاطر یک لقمه نان.
کرونا، تورم،گرانی،تحریم، نبود تولید، همه و همه دست به دست هم داده و هر چه بیشتر گلوی گردانندگان مشاغل خانگی به خصوص زنان بد سرپرست و بی سرپرست را می فشارد.
اکثر افراد معنی بی سرپرست را به خوبی می دانند اما هستند عده ای که تاکنون واژه بدسرپرست به گوششان نخورده و آن را درک نمی کنند.بدسرپرست ها همان هایی هستند که سرپرست مناسبی برای زندگی ندارند، همسرانی که نبودشان بهتر از بودشان است چرا که نه تنها از نظر مالی و عاطفی حامی و پشتیبان خانواده هایشان نیستند بلکه سوهان روح آن ها هم هستند.
برخی ها فکر می کنند فلانی دارای همسر یا سرپرست است و به این ترتیب او را از برخی حقوق و مزایا محروم می کنند اما چه همسری؟.همسری که دچار بلای خانمان سوز اعتیاد است و یک شغل درست و حسابی ندارد یا همسری که از سر تنبلی و تن پروری تن به هیچ کاری نمی دهد و یا همسرانی که به دلیل جرم و جنایت در زندان ها به سر می برند.
زهرا نظری می گوید: همسرم در یک درگیری مقصر شناخته شده و حالا چند سالی می شود که در زندان به سر می برد؛من و سه فرزندم هیچ حامی و پشتیبانی نداریم، خودم در منازل،خدمتکاری می کنم. صبح ها خانه را ترک می کنم و ساعت ۷ شب به خانه می آیم. بچه هایم هم مجبورهستند که سر چهار دستگیره و دم کشی هایی که تهیه می کنم بفروشند،چون دستمزد من کفاف اجاره خانه را هم نمی دهد.
نسخه کرونا برای مشاغل خانگی
سایه شوم ویروس کرونا بر سر مشاغل خانگی سایه گسترانیده و سنگینی آن بیش از همه گریبانگیر زنان بی سرپرست شده است.مشاغل اصیل ایرانی مثل قالی بافی و جاجیم بافی، زردوزی و پولک دوزی نیز به دست فراموشی سپرده شده، هنرهای اصیل و ارزشمندی که در هجوم کرونا، گرانی، تورم و تحریم تنها دلسردی را نصیب هنرمندانش کرده است.
این وضعیت در حالی رقم می خورد که در عصر فناوری و ارتباطات زندگی می کنیم، از طرفی هم با شیوع ویروس کرونا می بایست به این گونه مشاغل اهمیت بیشتری داده شود و در حمایت از آن اقدامات عملی و جدی تری صورت گیرد.
ضرورت توجه به مشاغل خانگی مدرن و نوپا
به باور عده ای از کارشناسان، آنگونه که باید به مشاغل خانگی چه از نظر تامین منابع مالی و چه از نظر استفاده از علم و فناوری اهمیت داده نشده و برخی مشاغل که در کشورهای پیشرفته از سال ها پیش راه اندازی شده در اینجا حتی اسم آن را هم نمی دانند.مشاغل زیبا و جذابی که خانم ها می توانند بابکارگیری ظرافت در هنرنمایی آثار برخی را به صورت مدرن و امروزی در اختیار مردم بگذارند.
ابراهیمی، استاد دانشگاه شیراز و اقتصاددان با اشاره به مشاغل جدید و نوپایی که در خانه ها توسعه می یابد، با تاکید بر به بکارگیری علم و تکنولوژی روز دنیا گفت:متاسفانه برخی فکر می کنند که مشاغل خانگی تنها در دسته صنایع دستی مثل قالیبافی است اما با پیشرفت علم و تکنولوژی بسیاری از مشاغل جدید و نوپایی پدید آمده که در اقتصاد استان و کشور نقش بسزایی دارد.
وی به تجربه کشورهای توسعه یافته در اهمیت دادن به مشاغل خانگی زنان اشاره کرد و افزود:برخی کشورها، مثل چین ثابت کرده که این مشاغل از اهمیت ویژه ای برخوردار است و نقش تعیین کننده ای در اقتصاد هر کشور دارد.به فرض مثال: پرورش گل و گیاه،توزیع لوزام بهداشتی،پرورش گیاهان دارویی وکشت های گلخانه ای از جمله مشاغلی است که زنان به آن علاقه زیادی دارند و از طرفی نیازهای وارداتی را تامین می کند.
فرصت های اشتغال در پشت قرنطینه های خانگی
محمود خردمند، مدیر موسسه کارآفرینی در شیراز گفت: به طور کلی حوزه های صنعت، معدن و تجارت، کشاورزی و خدمات هر کدام دارای زیر مجموعه های خاص خود بوده که با شیوع کرونا کمترین آسیب به بخش صنعت و بیشترین آسیب به بخش خدماتی رسیده است. از این رو به سرمایه گذاران و افراد جویای کار توصیه می شود که بیشتر به سمت کسب و کارهای صنعتی روی آورند و از فرصت های بوجود آمده از شیوع کرونا استفاده کنند.
وی به فرصت های کارآفرینی که در پشت قرنطینه ها نهفته اشاره کرد و گفت:این روزها فرصت مناسبی است تا متقاضیان و افراد جویای کار و اشتغال با ایجاد مشاغل خانگی نه تنها امنیت مالی بلکه امنیت جانی خود را فراهم کنند.
بر این اساس از آنجایی که در عصر ارتباطات و تکنولوژی به سر می بریم و از طرفی شیوه ویروس کرونا بیش از پیش دامن گیر زنان بی سرپرست و بد سرپرست شده، فرصت مناسبی است تا متقاضیان و افراد جویای کار با ایجاد مشاغل خانگی نه تنها امنیت مالی بلکه امنیت جانی و روانی خود را فراهم کنند.چرا که راه‌اندازی کسب‌وکارهای خانگی می‌تواند مزایای گوناگونی مثل:حذف هزینه‌های جاری محیط کار، رهن و اجاره، مالیات، عوارض و قبوض مصرفی، حذف هزینه ایاب و ذهاب، استفاده از نیرو و تخصص اعضای خانواده، ایجاد زمینه‌های کار خانوادگی، امکان انتقال تجارب از طریق آموزش های آنلاین، غیررسمی به شیوه استاد - شاگردی بین اعضای خانواده را در بردارد.
مشاغل خانگی آن دسته از فعالیت هایی است که توسط عضو یا اعضای خانواده در فضای مسکونی در قالب یک طرح کسب و کار بدون مزاحمت و ایجاد اخلال در آرامش واحد های مسکونی همجوار شکل می گیرد و منجر به تولید خدمت یا کالای قابل عرضه به بازار خارج از محیط مسکونی می شود.
متقاضیان مشاغل خانگی متناسب با نوع فعالیت موردنظر خود یکی از فرم‌های ثبت‌نام (مستقل – تحت پوشش – پشتیبان) را تکمیل می کنند. فرم‌های تکمیلی توسط دستگاه اجرایی ذی‌ربط بررسی و در صورت تائید طرح در دستگاه اجرائی مجوز مربوطه صادر خواهد شد.
متقاضیان وام مشاغل خانگی نیز برای دریافت تسهیلات ابتدا باید در طرح ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی که در حال اجراست، مشاغل خود را به ثبت برسانند. سپس به صورت اینترنتی mashaghelkhanegi.ir نسبت به تکمیل فرم‌ها و کسب اطلاعات موردنیاز اقدام کنند.
فناوری خوب است اما گران
به گفته برخی کارشناسان شناسایی زنان بی سرپرست و بد سرپرست چندان سخت نیست و می توان با تحقیق و پرس و جو آن ها را پیدا کرد و با آموزش و راهنمایی به آن ها موثر واقع شد.چرا که خیلی از این زنان از خدمات و حمایت ها یا اطلاعی و یا امید و اعتمادی ندارند.
البته مشاغل خانگی به حمایت های مالی و اعتباری نیاز دارد چرا که در شرایط کنونی قیمت همه اجناس از یک بسته کرک تا یک عدد لپ تاپ چندین برابر شده است.
به گفته یکی از نوجوانان به نام نگین که قبلا در یک کافی نت مشغول به کار بوده است؛ او حالا برای این که بخواهد در خانه به کار کامپیوتری مثل تایپ و فتوشاپ ادامه دهد، حداقل به یک لپ تاپ مناسب و قدرتمند نیاز دارد که قیمتش حدود ۵۰ میلیون تومان است.
گرچه از گذشته‌های دور بسیاری از زنان برای کسب درآمد به مشاغل خانگی مانند قالیبافی، صنایع‌دستی، آرایشگری، شست‌وشو و اتوکشی می‌پرداختند، امروزه تحولات حوزه فناوری اطلاعات و دسترسی سریع و راحت به اینترنت و شبکه‌های مجازی در سال‌های اخیر کمک می کند تا مشاغل خانگی دچار تحول شگفت‌انگیزی شود و بازار به مراتب بزرگ‌تری را پیش روی خود ببیند. مشاغل خانگی طیف وسیعی از کسب‌وکارها را دربر می‌گیرد، که در برخی کلانشهرها از جمله شیراز به خوبی شکل نگرفته است.
بسیاری از زنان سرپرست خانوار از کلانشهرها گرفته تا شهرستان ها و روستاها به مشاغلی از جمله تولید مواد غذایی، شیرینی، ترشی، صنایع بسته‌بندی، قالی بافی و خیاطی مشغول هستند،پرورش قارچ، پرنده و ماهی زینتی، گیاه زینتی و درست کردن پاکت کادو نیز از دیگر مواردیست که برخی ها به آن می پردازند.
بر اساس دستورالعمل سازمان‌های حمایتی، زنان سرپرست خانوار شامل: زنان بیوه، مطلقه، زنان خودسرپرست (زنان سالمند تنها) و زنانی است که همسران آن ها معتاد، زندانی، بیکار، مهاجر، مشغول خدمت در نظام وظیفه یا از کار افتاده می شود.
هرچند برخی زنان توانمند در پی درگیری با مشکلات مالی و روحی توانسته اند تا حدودی گلیم خود را از آب بکشند و تکیه‌گاه نسبتا خوبی برای بنیان زندگی خود و فرزندانشان باشند اما آن ها هم به استراحت،تفریح و بودن در کنار فرزندان خود نیاز دارند،فرزندان این زنان هم به در کنار مادر بودن و به تکیه به آن ها نیازمند هستند تا در آینده دچار مشکلات روحی و روانی نشوند.
به باور کارشناسان و روانشناسان هرچند کرونا برای همه اقشار جامعه به نوعی، چالش های متعددی ایجاد کرده اما این مشکلات برای زنان سرپرست خانوار ملموس‌تر و محسوس‌تر است.
وضعیت زنان سرپرست خانوار در فارس
معصومه فروتن،معاون بهزیستی استان فارس در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان این که در استان فارس حدود ۱۵ هزار زن بی سرپرست و بدسرپرست وجود دارد، گفت:این زنان از طریق مراکز پایگاه های اجتماعی و اورژانس ها شناسایی و به ما اطلاع رسانی می شوند.
وی افزود: در برخی مواقع خود این زنان برای کمک و تحت پوشش قرار گرفتن اقدام و به ما مراجعه می کنند.زنان بی سرپرست و بدسرپرست می توانند برای هر نوع کمکی با شماره ۰۹۱۷۷۱۶۷۶۶۳تماس بگیرند.
فروتن با اشاره به برخی حمایت های سازمان بهزیستی فارس بیان کرد: همواره ارائه کمک هزینه معیشتی و تحصیلی در تمام مقاطع،کمک هزینه ودیعه مسکن،برگزاری کلاس های آموزشی شغلی برای توانمندسازی، سرمایه کار بلاعوض، مشاوره و خدمات اجتماعی،ارائه هزینه درمان و اجرای طرح غربالگری سلامت از سوی این سازمان انجام می شود.
به گفته کارشناسان مشاغل خانگی یکی از برنامه های دولت در سال جهش تولید و برای طرح های اشتغال زایی است که دارای بودجه معینی است.
ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، مسئول حمایت از این حوزه کسب و کار است. حمایت‌ها در ۳ فاز انجام می شود و از متقاضیان واجد شرایط که طرح شغل خانگی آن‌ها به تأیید کارشناسان برسد، پشتیبانی مالی و تسهیلاتی می شود اما این امر تا چه اندازه محقق می شود؟
نقش کلیدی مشاغل خانگی
جعفر قادری، نماینده مردم شیراز و زرقان و عضو کمیسیون برنامه و بودجه در مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان این که مشاغل خانگی از اهمیت بالایی برخوردار است، گفت:همیشه و به خصوص در حال حاضر حمایت از این نوع کسب و کار ها نقش کلیدی داشته و باعث می شود که از میزان واردات کم شود.از طرفی کسب و کارهای خانگی به دلیل شیوع بیماری کرونا و کساد شدن بازار اهمیت زیادی داشته و لازم است که در حمایت از این مشاغل به طور جدی تری اقدام شود.
وی با تاکید بر این که تمام مشاغل در بخش های وزارت ارشاد،صنعت، معدن و تجارت و کشاورزی اولویت دارند، ادامه داد:برای این که جامعه پربار و اقتصاد شکوفایی داشته باشیم می بایست همه این مشاغل در راس امور باشند و به هر یک از آن ها به یک درجه اهمیت داده شود.
نماینده مردم شیراز و زرقان در مجلس افزود: ما در نظر داریم تا در مجلس طرح حمایت از مشاغل خانگی را ارئه دهیم و برای رفع مشکلات مالی و تامین مواد اولیه این مشاغل قدم های موثرتری برداریم.
سهم ۹ میلیارد تومانی در ایجاد مشاغل خانگی فارس
پیش از این معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی فارس گفته بود که امسال حدود ۹ میلیارد تومان اعتبار برای حمایت از مشاغل خانگی برای استان فارس درنظر گرفته شده که در مقایسه با سال های گذشته بسیار اندک و ناچیز است.
با این همه،وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی تعداد زیادی از این مشاغل را به صورت الکترونیکی و اینترنتی درآورده است تا کارهای ثبت نام و فعالیت شاغلین به سهولت انجام شود اما هنوز هستند افرادی که به دلیل سوءاستفاده کلاهبرداران در ارائه کالاها، اعتماد چندانی به این نوع خریدها نداشته باشند. از جمله مواردی که موجب بی اعتمادی آن ها شده، کالاهای تقلبی، اجناس بی کیفیت، تاخیر در ارسال یا ظاهر متفاوت با کالای تبلیغاتی است.
ضرورت فرهنگسازی و اعتمادسازی خریدهای اینترنتی
ابراهیم عزیزی، نماینده مردم شیراز و زرقان در مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به اهمیت فضای مجازی در حمایت از کارهای خانگی گفت:مسئولین امر می توانند با اعتمادسازی،کنترلِ گردانندگان کالاها،خدمات مجازی و ایجاد امنیت شبکه های اینترنتی اطمینان و رضایت مشتریان را جلب و موجبات رشد مشاغل خانگی را فراهم کنند.
وی با تاکید بر ریشه کن کردن معضل بیکاری گفت: آب و هوای مناسب و چهار فصل شیراز، ذوق و سلیقه مردمان این شهر، ارج و منزلت هنرهای ارزشمند و اصیل ایران قابلیت آن را دارد که در جهت رشد و پیشرفت مشاغل خانگی موثر واقع شود.