پدیده گریز از فراگیری آموزشهای رسمی یا ترک تحصیل که این روزها بخاطر محدودیتهای ناشی از شیوع کرونا افزایش یافته است متاثر از عاملهای بنیانی مانند شخصیت دانش‌آموز، رویکرد والدین، سبک زندگی، اقتصاد خانوار، وضعیت کمی و کیفی مدارس و محیط اجتماعی می‌باشد.
شیوع کرونا که مرزهای زندگی فردی و اجتماعی را در جهان درنوردیده و تاثیرات خود را به شکلی بی‌سابقه بر همه چیز و همه افراد تحمیل نموده، آموزش و پرورش را هم بی‌نصیب نگذاشته بطوری که نه تنها این حوزه را از دریافت آموزشها و شیوه آموزش حضور در کلاس محروم کرده بلکه برخی از مخاطبان لازم‌التعلیم را به ترک تحصیل سوق داده است.
"ترک تحصیل" به معنای کناره‌گیری نابهنگام دانش‌آموزان از مدرسه و برنامه رسمی تعلیم تربیت، پیش از اتمام یک دوره تحصیلی و در نتیجه ناتوانی از ادامه فراگیری دانش می‌باشد که در بطن خود زمینه‌ساز پیامدها و آسیبهای اجتماعی است.
افزایش بیسوادی را می‌توان کمترین پیامد آسیب‌زای ترک تحصیل قلمداد کرد که خود زاینده بسیاری از انحرافات فردی و گروهی و کژرویهای رفتاری در جامعه است.
ترک تحصیل روندی است که به مرور زمان شکل می‌گیرد و تنها به دلیل ضعف تحصیلی دانش‌آموزان نیست بلکه بیشتر از مشکلات اجتماعی و تحصیلی در مدارس ناشی می‌شود و عواملی چون ضعف امکانات خانواده‌ها، مدارس و جوامع بر این مشکلات می‌افزایند.
در این میان شیوع کرونا و عواقب ناشی از آن نیز بر انبوه عوامل موثر در ترک تحصیل افزوده است به طوری که شماری از دانش آموزان به دلیل ترس والدین از ابتلا به بیماری در سال تحصیلی جاری به مدرسه نرفته‌اند و به هر ترتیب از ادامه تحصیل آنان به بهانه کرونا صرفنظر شده است.
در این میان خراسان رضوی با حدود ۶.۵ میلیون نفر جمعیت که افزون بر یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر آنها دانش‌آموز هستند یکی از حوزه‌های جغرافیایی عمده کشور به عنوان الگو در تجربه‌های آموزشی و تعلیم و تربیت در زمینه‌های مختلف است.
افزایش ۲ برابری بازماندگی از تحصیل در خراسان رضوی
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی با اشاره به بازماندگی از تحصیل بیش از ۴۰ هزار دانش‌آموز این استان گفت: آمار دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل در استان نسبت به سال گذشته بیش از ۲ برابر افزایش داشته است.
قاسمعلی خدابنده افزود: با توجه به برآوردی که از ثبت‌نام دانش‌آموزان و آمار ثبت شده در سامانه سناد در خراسان رضوی داریم حدود ۴۰ هزار دانش‌آموز در سال تحصیلی جاری ترک تحصیل کرده‌اند.
وی ادامه داد: در حال حاضر که سه ماه از سال تحصیلی گذشته، بعید به نظر می‌رسد پرونده‌ای در مدارس باقی مانده باشد که هنوز ثبت نشده‌اند.
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: کمیته‌ای در این استان تشکیل شده که از طریق مدیران مدرسه، دهیاران، خانه‌های بهداشت و دیگر نهادها بتوان دانش‌آموزان ترک تحصیل کرده را به مدارس بازگرداند.
بیشترین آمار ترک تحصیل مربوط به صالح‌آباد خراسان رضوی است
وی افزود: صالح‌آباد این استان بیشترین تعداد ترک تحصیل کرده را دارد که بیشترین آن دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه اول هستند. همچنین در مناطق محروم و مرزی این تعداد بیشتر است.
کرونا مقصر جدید ترک تحصیل
خدابنده ادامه داد: ترس از ابتلای به کرونا نیز در ترک تحصیل دانش‌آموزان بی‌تاثیر نبوده و برخی از خانواده‌ها مانع حضور فرزندان خود در مدرسه شده‌اند.
وی گفت: در سال گذشته ۱۳ هزار دانش‌آموز این استان ترک تحصیل کردند در حالی که این تعداد در سال جاری به ۴۰ هزار نفر افزایش یافته است.
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی افزود: وظیفه ما بازگرداندن دانش‌آموزان به فراگیری درس و تلاش برای ادامه آموزش آنان است.
کودک همسری دومین عامل ترک تحصیل
معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی نیز گفت: پدیده "کودک همسری" از مهمترین عوامل موثر در ترک تحصیل دانش آموزان مقاطع اول و دوم متوسطه است.
رضا صابری تولایی افزود: بعد از شیوع کرونا و تبعات ناشی از آن، "کودک همسری" مهمترین عامل ترک تحصیل دانش آموزان مقطع متوسطه در این استان محسوب می‌شود که به همین سبب ترک تحصیل بین دختران بیشتر است و باعث
شده آمار ترک تحصیل دختران حدود ۲ یا سه درصد بیشتر از پسران در دوره متوسطه اول و دوم باشد.
وی ادامه داد: عامل تاثیرگذار دیگر در این زمینه، پراکندگی استان خراسان رضوی است که باعث شده در برخی مناطق دوردست مدرسه متوسطه اول و متوسطه دوم نداشته باشیم و این امر کار را برای ادامه تحصیل دانش آموزان سخت کرده است.
معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: سایر عوامل موثر در این زمینه نیز کودکان کار، مشکلات رفت و آمد، مسائل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی هستند که هر یک به جای خود مهم است.
وی افزود: پوشش تحصیلی مقطع ابتدایی در این استان بالاست و خانواده ها بیشتر در تلاش هستند که فرزندانشان را به مدرسه بفرستند تا از آموزش عقب نمانند اما وقتی به مقطع متوسطه می‌رسیم تمایل خانواده‌ها برای فرستان فرزندان خود به مدرسه کمتر می‌شود.
شهرهای بزرگ خراسان رضوی درگیر ترک تحصیل
صابری تولایی ادامه داد: بیشترین کاهش پوشش تحصیلی و نرخ گذر را در شهرهای مشهد، نیشابور و سبزوار داریم.
وی گفت: ترک تحصیل در وزارت آموزش و پرورش در قالب "نرخ گذر" شناسایی می‌شود که این عنوان به معنای شمار دانش آموزانی است که از یک مقطع به مقطع دیگر وارد می‌شوند.
معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی افزود: نرخ گذر در دو سطح شامل ورود دانش آموزان از مقطع ابتدایی به مقطع متوسطه اول (پایه ششم به هفتم) و همچنین از مقطع متوسطه اول به متوسطه دوم (پایه نهم به دهم) است.
وی ادامه داد: از طریق سامانه سناد به صورت روزانه آمار دقیق نرخ گذر ثبت می‌شود که باتوجه به آماری که روزانه دریافت می‌شود داده ها متفاوت و متغیر هستند و آمار ثابتی در این خصوص نداریم.
صابری تولایی با اشاره به نرخ گذر طی ۲ سال اخیر در استان خراسان رضوی گفت: این نرخ در سال تحصیلی گذشته در مقطع ابتدایی استان ۹۸.۸۰ درصد و در کشور ۹۸.۱۳ درصد بوده است.
وی افزود: در سال تحصیلی جاری نیز نرخ گذر در مقطع ابتدایی استان ۹۸.۴۴ درصد بوده که نسبت به سال قبل از آن کاهش داشته است.
معاون آموزش و پرورش خراسان رضوی ادامه داد: نرخ گذر در مقطع متوسطه اول در این استان طی سال تحصیلی گذشته ۹۲.۳۶ درصد بود که امسال افزایش یافته و به ۹۶.۹۸ درصد رسیده است.
وی گفت: همچنین این نرخ در مقطع متوسطه دوم در سال گذشته ۷۴.۴۵ درصد بود که امسال به ۹۱.۱۸ درصد رسیده که نشان از افزایش ترک تحصیل دارد.
صابری تولایی شیوع کرونا را در سال جاری عامل مهم نوسان نرخ گذر دانست و افزود: امسال به دلیل شیوع این ویروس آمار نرخ گذر تفاوت فاحش با پارسال داشته است و برخی دانش آموزان به خاطر عدم ابتلا به این ویروس در سال تحصیلی جاری ثبت نام نکرده‌اند.
وی در خصوص شناسایی و جذب دانش آموزان در این بخش ادامه داد: پیشنهادی را با عنوان "ایجاد کمیته پوشش تحصیلی در ادارات آموزش و پرورش استان" که در راس آن فرماندار و رییس آموزش و پرورش باشند برای شناسایی و جذب دانش آموزان ارائه داده‌ایم.
جلوگیری از محرومیت دانش‌آموزان از تحصیل
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: اولین وظیفه و رسالت دستگاه تعلیم و تربیت در ایام شیوع کرونا محروم نشدن دانش آموزان از تحصیل است.
خدابنده افزود: در ابتدای سال تحصیلی اطلس جامع یادگیری استان تهیه و تدوین شد و در آن ایام که امکان برگزاری حضوری کلاس‌های درسی فراهم بود، شیوه استفاده هریک از دانش آموزان از روش‌های آموزش حضوری، مجازی، تلویزیونی و درسنامه مشخص گردید.
وی ادامه داد: متناسب با استفاده دانش آموزان از هریک از روش‌های آموزش باید فعالیت‌های آنان را رصد نماییم تا بتوانیم علاوه بر کسب اطمینان از ارائه آموزش با کیفیت به دانش آموز، فرآیند ارزشیابی وی را انجام دهیم.
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی با بیان اینکه آمار دانش آموزان بازمانده از تحصیل در شروع سال تحصیلی بسیار نگران کننده بود گفت: اما در سه ماه اخیر با همت و تلاش مدیران مدارس برخی از این دانش‌آموزان به کلاس درس و آموزش بازگشتند.
وی افزود: مدیران مدارس مناطق روستایی می‌توانند با کمک دهیاران، خانه‌های بهداشت و در حاشیه شهر مشهد با کمک دفاتر تسهیلگری زمینه بازگشت دانش‌آموزان را به مدارس و فراگیری درس فراهم نمایند.
خدابنده ادامه داد: با توجه به اینکه بخشی از دانش آموزان در مناطق محروم و دورافتاده به دلیل عدم برخورداری از تجهیزات نوین آموزشی و به هر دلیل دیگر از آموزش به طور کامل بهره نمی‌برند می‌توان گفت کرونا و شیوع آن موجب تاثیرات منفی در آموزش آنان شده است اما تلاش ما در همه بخشها بر حل و رفع خلاء ها و مشکلات در این مسیر است.