طرح بازآفرینی بافت فرسوده، فرصت مناسبی است تا با اجرای آن خانه‌های فرسوده و محله‌های قدیمی را نوسازی کرد، در حالیکه اجرای این طرح در قزوین، اما و اگرهای زیادی دارد و باید برای حل معضلات آن چاره اندیشی کرد.
به گزارش ایرنا، بافت‌ها و محلات تاریخی شهرها میراث گران‌بهای برجای مانده از گذشتگان است که همواره در حفاظت از ارزش‌های تاریخی و هویت بخشی به حیات شهری نقش مهمی را ایفا کرده‌اند.
توسعه شهرنشینی، طولانی شدن مدت زمان سکونت در شهرها، افزایش جمعیت و در نهایت اتمام عمر بناهای شهری موجب شده است تا همواره بخشی از شهرها با عنوان بافت فرسوده شناسایی شوند که احتمالاً از حداقل امکانات شهرنشینی برخوردارند و با تمرکز جمعیتی بالا عمدتاً پذیرای قشر ضعیف و متوسط جمعیت هستند.
هدف اصلی در اجرای طرح بازآفرینی شهری، حفاظت و صیانت از افرادی است که در سکونتگاه‌های نامناسب و ناکارآمد با بافت‌های ضعیف، مشکل‌دار و فرسوده شهری زندگی می‌کنند و در مواجهه با حوادث طبیعی و غیرطبیعی با خطر روبه رو هستند، اما در این مناطق خانه‌هایی نیز وجود دارد که از دید میراث فرهنگی با ارزش هستند.
تراکم جمعیتی ساکن در بافت‌های فرسوده، ریزدانه بودن بناها، سخت گذر و قدیمی بودن کوچه‌ها و مسیرها از مهم‌ترین مواردی است که موجب شده است تا هشدارهای مختلفی مبنی بر کاهش امنیت و سلامت مردم در این شهرها به گوش برسد.
استان قزوین با ۲۸ شهر و ۶ شهرستان با جمعیت بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر، یکی از شهرهای تاریخی کشور محسوب می‌شود و در حال حاضر ۱۳ محله در استان قزوین با هزار و ۴۳۸ هکتار بافت ناکارآمد شهری شناسایی شده است که تقریباً ۲۰ درصد مساحت شهرهای استان قزوین را با ۳۱ هزار خانوار ساکن تشکیل می‌دهند.
شهر قزوین دارای ۵۰۴ هکتار بافت فرسوده است که محلات سردار، بلاغی، امامزاده حسین (ع)، راه‌آهن، دیمج، لالوها، هادی آباد و نشاط با ۱۳۰ هزار نفر جمعیت دارای طرح‌های بازآفرینی شهری هستند.
از آنجایی که درصد قابل توجهی از ساکنان شهرها در بافت‌های ناکارآمد زندگی می‌کنند، پرداختن همه جانبه به مبحث بازآفرینی شهری از ضروریات جامعه محسوب می‌شود اما فعالان این حوزه می‌دانند که بازآفرینی شهری به همین سادگی‌ها هم نیست.
محله محوری یکی از ارکان توسعه اقتصادی شهرهاست
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار قزوین در این خصوص گفت: محله محوری یکی از ارکان توسعه اقتصادی شهرها است، چون محله‌ها در رونق و توسعه اقتصاد شهری سهم به سزایی دارند.
علی فرخزاد افزود: رویکرد استان قزوین در خصوص موضوع بازآفرینی از رویکرد ملی جدا نیست و مجموعه ستاد بازآفرینی استان همگام با سیاست‌های ملی برای بازآفرینی شهری با اجرای دستورالعمل‌های ابلاغی در این حوزه با تشکیل پنج ستاد استانی بازآفرینی اقدام کرده است.
وی اظهار داشت: یکی از نتایج این امر، تشکیل ستادهای شهرستانی مدیریت موضوع بازآفرینی در سطح شهرهای استان است که با توجه به گزارش‌های دریافتی که در ستاد استان مورد بررسی قرار گرفته، خوشبختانه پیشرفت نسبتاً مناسبی در خصوص پیشنهاد و معرفی پروژه‌های مورد نیاز هر شهر در حوزه بازآفرینی شهری داشته اند.
این مسوول گفت: خوشبختانه به تازگی از محل تبصره ۱۸ اعتباراتی به مباحث بازآفرینی در استان اختصاص پیدا کرده است.
فرخزاد ادامه داد: همچنین توجه به مناطق ناکارآمد و تفکیک بافت‌های تاریخی از بافت میانی در ستادهای بازآفرینی شهرستانی و استان به خوبی صورت گرفته و استان قزوین توانسته است موضوعات مهمی از جمله دولتخانه صفوی را در ستاد ملی بازآفرینی شهری مطرح و مصوبات لازم را دریافت کند.
استفاده از نماهای ساختمانی با ریشه غیر ایرانی در قزوین ممنوع است
این مسوول اضافه کرد: از جمله اقدامات صورت گرفته در این حوزه به ویژه در سطح شهر قزوین به عنوان مرکز استان، مصوبات کمیسیون ماده پنج در خصوص توجه به معماری و شهرسازی ایرانی و اسلامی و طراحی نما برحسب زمینه است.
وی افزود: در این راستا با طرح موضوع در کمیسیون ماده پنج و موافقت و همراهی تمامی اعضا با رویکرد اتخاذ شده، برای اولین بار در سطح استان استفاده از نماهای با ریشه غیر ایرانی همچون نماهای موسوم به رومی که علاوه بر تجانس نداشتن از نظر فرهنگی در بعد ایمنی نیز دارای مشکل بودند در سطح شهر قزوین ممنوع شد.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار قزوین تصریح کرد: این امر در صورت مدیریت صحیح توسط دستگاه‌های ذی‌ربط می‌تواند سرمنشأ تولید فضاهایی همخوان با الگوی زندگی ایرانی- اسلامی و هماهنگ با پیشینه تاریخی استان باشد.
وی گفت: از طرف دیگر توجه به اهمیت نماهای آجری که ریشه در تاریخ این سرزمین دارند از دستاوردهایی است که اگرچه به‌صورت مستقیم ذیل موضوعات بازآفرینی مطرح نمی‌شود ولی به ذائقه سازی مثبت در ساخت و ساز کمک می‌کند.
فرخزاد با بیان اینکه از مهم‌ترین فعالیت‌های صورت گرفته در مبحث بازآفرینی شهری در سطح استان، می‌توان به حرکت از برنامه‌ریزی برای مردم به سوی برنامه‌ریزی با مردم اشاره کرد، افزود: مفهوم این سخن دخالت ذی‌نفعان اصلی فعالیت بازآفرینی یعنی ساکنان و شهروندان یک شهر در فرآیند برنامه‌ریزی از ابتدا تا مرحله اجرا است.
این مسوول تاکید کرد: این موضوع که از مباحث اصلی مورد پیگیری در ستاد استانی بازآفرینی در سطح استان قزوین است به عنوان یکی از اصول فرآیند به ستادهای شهرستان ابلاغ شده و مجریان طرح‌های بازآفرینی موظفند نظرات مردمی را مبنای تصمیم‌گیری‌های خود قرار دهند.
معاون استاندار گفت: این فعالیت موجب افزایش ضریب تحقق‌پذیری پیشنهادهای مطرح شده در خصوص شهرهای استان شده است و می‌تواند الگوی مناسبی برای سایر فعالیت‌های اجرایی در سطح استان باشد.
وی خاطرنشان کرد: راه اندازی دفاتر تسهیلگری طرح بازآفرینی در شهر قزوین و سایر شهرستان‌ها با سرعت قابل قبولی پیگیری می‌شود و انتظار داریم در این دفاتر ارتباط مردم با تصمیم سازان بیشتر شود و به نظرات مردم در ساخت و ساز بیشتر توجه گردد.
این مسوول گفت: قزوین از معدود استان‌هایی است که تشکل‌های غیردولتی آن تا شورای عالی شهرسازی و معماری حضور پیدا کرده و نظرات خود را به گوش مسوولان رسانده‌اند و معتقدیم از این ظرفیت باید بیشتر در موضوع بازآفرینی بهره برد.
فرخزاد تاکید کرد: از مهم‌ترین اقدامات صورت گرفته جهت استفاده بهینه از زمین در سایه سیاست‌های بازآفرینی شهری، استفاده از ظرفیت‌هایی است که به موجب قانون در اختیار ستاد استانی قرار گرفته است و شناسایی و به‌کارگیری زمین‌های بلااستفاده سازمان‌های دولتی در محدوده‌های مصوب طرح و اختصاص آن به صورت رایگان برای فعالیت‌های بازآفرینی یکی از اقدامات در حال اجرا در سطح استان قزوین است.
جلوگیری از رشد افقی شهر، سیاست ستاد بازآفرینی استان قزوین است
معاون عمرانی استانداری قزوین گفت: سیاست دیگری که اعضای ستاد بازآفرینی استان قزوین به آن اعتقاد داشته و با جدیت آن را پیگیری می‌کنند موضوع توسعه از درون و جلوگیری از رشد افقی شهر است.
وی اظهار داشت: این موضوع با تسهیل اجرای مشوق‌های اختصاص داده شده به ساخت‌وساز در محدوده مصوب بافت‌های فرسوده، گامی بلند به سوی حل مشکل مسکن و جلوگیری از هدر رفت زمین ناشی از توسعه افقی شهرها است.
فرخزاد با بیان اینکه موضوع بازآفرینی بافت‌های تاریخی در سطح استان قزوین به دلیل قدمت سکونت در این محل و وجود محدوده‌های تاریخی متعدد بسیار پراهمیت است، ادامه داد: شهر قزوین زمانی از نظر تعداد آثار ثبت شده تاریخی در رتبه نخست کشور قرار داشت و این موضوع تصدیق کننده شرایط ویژه شهر قزوین و محدودیت‌های تاریخی و فرهنگی آن است.
بازآفرینی شهری در سایه صیانت از هویت تاریخی و فرهنگی قزوین اجرایی می‌شود
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار قزوین افزود: موضوع مورد توجه ستاد بازآفرینی استان در این خصوص صیانت از هویت تاریخی و فرهنگی بدون ایجاد اختلال در زندگی روزمره ساکنان این بافت‌ها است چون از نظر کارشناسان، عمر بافت‌های تاریخی بدون حضور مردم بسیار کوتاه است و از طرف دیگر الزامات زندگی امروزی خواستار ایجاد تغییرات عمده در بافت‌های قدیمی است.
وی اضافه کرد: این تناقض با برگزاری کارگروه‌های متعدد و بهره‌گیری از نظرات اساتید این حوزه به شکل مطلوبی در حال پیگیری است و عمده فعالیت‌هایی در ستاد بازآفرینی استان مورد پذیرش واقع می‌شود که شرط حفظ هویت را همزمان با زیست پذیری مورد توجه قرار داده باشند.
فرخزاد گفت: همچنین اهمیت ارائه ضوابط در بافت‌های تاریخی و ارائه پیشنهاد به ساکنان به‌جای رفتارهای سلبی بحثی است که با مطالعه بافت تاریخی شهر انجام می‌شود.
۱۳ میلیارد تومان اعتبار در اختیار طرح‌های بازآفرینی شهری قرار گرفت
مدیرکل راه و شهرسازی استان قزوین از تخصیص ۱۳ میلیارد تومان اعتبار به صورت نقد و اوراق برای تکمیل برخی طرح‌های بازآفرینی استان خبر داد و گفت: با توجه به پیش بینی اعتبارات در حوزه بازآفرینی، اقداماتی در حوزه‌های مختلف انجام گرفته که با عنایت به پیگیری‌های انجام شده از ۲ محل اعتباراتی به صورت نقدی تأمین شد.
وی اظهار داشت: اعتباری به مبلغ هفت میلیارد تومان در قالب تفاهم‌نامه‌ای میان سازمان برنامه و بودجه کشور و شرکت بازآفرینی ایران ابلاغ شده که اعتبارات آن از دو محل منابع داخلی شرکت بازآفرینی و صندوق توسعه ملی تأمین گردیده است.
دبیر ستاد بازآفرینی شهری استان بیان داشت: با توجه به نبود امکان تعریف طرح جدید، این پروژه‌ها باید قبلاً در ستاد بازآفرینی شهری استان مصوب شده باشند که به همین منظور مبلغ ۶ میلیارد تومان هم به صورت اوراق به استان تخصیص داده شده است.
وی اضافه کرد: همچنین ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان به‌منظور ساماندهی و بهسازی محلات بلاغی، هادی‌آباد و سرای محله به شهرداری قزوین تخصیص یافت.
مبارک قدم اضافه کرد: مبلغ ۶۰۰ میلیون تومان بابت تکمیل مجتمع فرهنگی و محله فردوس به شهرداری آبیک و ۵۰۰ میلیون تومان نیز برای احداث مدرسه در این محله به اداره کل نوسازی مدارس استان اختصاص یافته است که همه این اعتبارات اجرای پروژه‌های بازآفرینی شهری را در قزوین سرعت خواهد بخشید.
بازآفرینی کالبد و سیمای شهری آشفتگی‌های بصری شهر را کاهش می‌دهد
سرپرست معاونت بازآفرینی شهری و مسکن و ساختمان اداره کل راه و شهرسازی استان قزوین گفت: قزوین دارای محله‌های تاریخی، فاخر و ارزشمندی است که نیاز به احیا و بازسازی دارد.
مجید فرجی پور افزود: استان قزوین در بحث برنامه‌های بازآفرینی شهری اقدامات زیر بنایی، رو بنایی و نرم‌افزاری لازم را جهت انجام بهتر فرآیند برنامه‌های بازآفرینی شهری در دستور کار قرار داده است که به همین منظور تهیه طرح‌های بازآفرینی شهری، طرح‌های زیر بنایی و ساختار کوتاه مدت و بلند مدت در حد محله و ناحیه جهت بهبود کیفیت زندگی و جذب اعتبارات تخصیصی و لازم در جهت بازآفرینی شهری و محلات استان قزوین در حال اجراست.
وی اظهار داشت: بازآفرینی کالبدی و سیمای منظر شهری و جلوگیری از آشفتگی‌های بصری در محلات ناکارآمد و نیاز به توجه ستاد بازآفرینی شهری است که با توجه به اهمیت موضوع و توجه به محلات با هویت تاریخی شهر قزوین و برنامه‌های پیش بینی شده سعی بر نگهداشت جمعیت در محلات با هویت تاریخی و احیا اراضی تملک برخی از اراضی جهت پیش بینی و استقرار کاربری‌های موردنیاز محله بوده است.
معاونت بازآفرینی شهری مسکن و شهرسازی استان قزوین افزود: از طرف دیگر بازآفرینی شهری در جهت حفظ هویت تاریخی اقدام به خرید برخی خانه‌های تاریخی و در بلند مدت تبدیل آن به مکان‌های با هویت و جذب گردشگری کرده است و در راستای سیاست‌های اقدام ملی به دنبال تأمین مسکن در برخی محلات برای اقشار و متوسط بوده است.
فرجی پور اضافه کرد: ستاد بازآفرینی شهری در قدم اول جهت بهینه بودن جلسات و تصمیم‌گیری‌ها سیاست تهیه طرح بازآفرینی شهری برخی شهرهای استان به منظور تعیین محلات هدف را در اولویت برنامه‌ریزی و تخصیص اعتبار داشته است و بیشتر شهرهای استان طرح‌های در دست تهیه و در حال تصویب دارند.
وی افزود: با توجه به طرح‌های تهیه شده و در دست تهیه محلات و محدودهای تاریخی نیازمند مداخله که در اصل همه محلات هدف شناخته می‌شوند شناسایی و برنامه‌های مرتبط با آن در راستای حفظ و شناسایی و غیره ارائه می‌شود که تهیه طرح بازآفرینی با رویکرد حمل و نقل بر مبنای توسعه عمومی در محله راه آهن قزوین در دستور کار قرار دارد.
این مسوول تصریح کرد: خوشبختانه بافت تاریخی و قدیمی قزوین با محلات مشخص آن نه به‌صورت ۱۰۰ درصدی ولی به صورت شاخص قابلیت شناسایی را داشته که موجب شده موضوع در وهله اول توجه با توجه به هسته تاریخی شهر قزوین که حدود ۶۰۰ هکتاری است انجام شود که لزوم انسجام این محلات و اهمیت آنها و پیشینه تاریخی قزوین و توجه به ساختارهای آنها که طرح‌های بازآفرینی شامل محله سردار، آقا کبیر، راه‌آهن تهیه شده است
۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان اعتبار برای بازآفرینی شهری در قزوین اختصاص یافت
سرپرست معاونت شهرسازی و معماری شهرداری قزوین نیز در این خصوص گفت: امسال ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان اعتبار برای طرح‌های بازآفرینی شهری قزوین تخصیص یافت که در ۲ محله هادی‌آباد و بلاغی برای ساماندهی و بهسازی معابر و احداث سرای محله در حال اجرا هستند.
حمید ضیایی با بیان اینکه بخش اعظمی از اجرای طرح بازآفرینی شهری برعهده شهرداری‌ها است، افزود: برای پیشبرد اهداف موجود در محلات مورد هدف باید مردم را در طرح‌های موجود مشارکت دهیم که بر همین اساس شهرداری قزوین اقدام به ایجاد سراهای محله و نهادهای محله محور در بافت‌های فرسوده شهری کرده است.
وی اظهار داشت: محلات ۱۴ گانه شهری شامل باغ نشاط، بلاغی، آخوند، پنبه ریسه، محله سردار، راه‌آهن، سپه، زبیده خاتون، امامزاده علی، لالو آباد، چوبیندر، هادی‌آباد، دیمج، آقا کبیر و سبزه‌میدان در دستور کار قرار گرفتند.
ضیایی ادامه داد: در قزوین ۵۰۴ هکتار بافت فرسوده وجود دارد که بخش اعظم بافت فرسوده شهر در منطقه یک و بخشی نیز در منطقه ۲ و سه قرار دارند.
نوسازان بافت فرسوده از مشوق‌های حمایتی برخوردار می‌شوند
این مسوول با اشاره به اینکه نقشه محدوده بافت فرسوده قزوین در سال ۸۴ تصویب شده است، اظهار داشت: شهرداری قزوین بعد از مصوب شدن نقشه بافت فرسوده شهری، مشوق‌هایی را برای ترغیب سازندگان مسکن و کاهش عوارض صدور پروانه در دستور کار قرار داده است و صاحبان پلاک‌های تجاری و مسکونی در این محدوده در صورت گشایش معابر و عقب‌نشینی برای توجه به موضوع بحران و تردد خودروهای آتش نشانی و اورژانس، حداقل سه برابر میزان عقب‌نشینی، تراکم رایگان دریافت می‌کنند.
وی با اشاره به اماکن ارزشمند تاریخی و میراث فرهنگی در محدوده بافت فرسوده از نظر توجه به موضوع میراثی شهر تاریخی قزوین، افزود: هرچند برخی از مناطق محدوده بافت فرسوده همچون هادی‌آباد و آبگیلک ارزش میراثی ندارند اما برخی از مناطق همچون دیمج و مرقد مطهر امامزاده حسین (ع) دارای تک بناهای ارزشی میراثی هستند و تلاش می‌شود حریم این بناهای میراثی و تاریخی رعایت شود.
این مسوول از انتخاب ۱۳ محله هدف در محدوده بافت فرسوده شهر قزوین برای اجرای طرح بازآفرینی شهری خبر داد و گفت: این طرح در جلسات ستاد بازآفرینی شهری به تصویب رسیده است و بر اساس آن تمامی دستگاه‌های خدمات رسان موظف هستند حداقل ۳۰ درصد از هزینه‌های زیرساختی سالانه خود را در محلات هدف برای اجرای طرح بازآفرینی شهری هزینه کنند.
ضیایی ادامه داد: طرح احیای مناطق قدیمی و فرسوده و نیز اجرای طرح پیاده محور در محدوده سبزه میدان، خیابان پیغمبریه و امام خمینی (ره) تا محدوده مجموعه سرای سعدالسلطنه، کوچه چراغ برق و دولتخانه صفوی در دستور کار شهرداری قزوین قرار گرفته است.
اگرچه امروز تلاش‌های زیادی برای اجرای پروژه‌های بازآفرینی شهری در محلات مختلف قزوین در حال اجرا است اما نباید فراموش کرد که مردم اصلی‌ترین اهرم برای اجرای این طرح‌ها و احیای شهر با توجه به ظرفیت‌های بومی و منطقه‌ای استان هستند.
استان قزوین که در رتبه‌های برتر تعداد آثار باستانی ثبت شده در کشور قرار دارد امروز درگیر و دار بازآفرینی شهری است تا همچنان بتواند چهره تاریخی و مذهبی خود را حفظ کند.